Фуат рясулов
Yüklə 3,32 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İstehsalat imkanları şkalası Variantlar Velosiped, min ədədlə Paltar, min ədədlə
- Paltar (min. ədədlə) Şəkil 1. İstehsal imkanları əyrisi
13 B elə güman edək ki, insanlar aüılı ilə hərəkət edir, daha irəli gedir, təklif olunan müxtəlif variantlardan daha çox fayda gətirəni seçir və həmişə belə olurmu? Əgər ötən həftə ərzində fəaliyyətinizə nəzər salsanız görəcəksiniz ki, əldən buraxdıüınız imkanlar sizin üçün iri məbləüləri ifadə edir. İnsanlar seçimini düşünərsə, alternativ dəyərin dərk edilməsi onlara gələcək həyatında xeyli kömək göstərər. Seçimin və alternativ dəyərin zəruriliyini və səmərəsini cədvəl və qrafikin köməyi ilə təsvir edək. Bu qrafik iqtisadi ədəbiyyatlarda istehsal imkanları əyrisi adlanır. Belə qrafik vasitəsilə seçim və alternativ dəyərin zəruriliyi və səmərəliliyi nəzərə çatdırılır. Lakin, qrafikə keçməmişdən əvvəl bir lətifə və onun üzərində qurulmuş misala nəzər salaq. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, iqtisadçılar digər alimlərlə müqayisədə "fərz edək ki" sözünü daha çox işlətməyi sevirlər. Ona görə də onların leksikonunda bu sözə tez-tez rast gəlmək olur. Hətta bu barədə məşhur lətifə də mövcuddur: deyilənə görə kimyagər, fizik və iqtisadçı yarüan boyunca yol gedərkən birdən dərin çökəkliyə yıxılırlar. Bu çökəklikdən çıxmaüın çətinliyini dərk edəndən sonra oturub nə etmək barəsində fikirləşirlər. Vəziyyətdən çıxış yolu onların hər biri tərəfindən düşünülür. Əvvəlcə kimyagər deyir: "Əgər məndə kükürd və bəzi maddələr olsa idi, ondan partlayıcı maddə düzəldib qayanı partladaraq, yolumuzu açardım”. Fizik deyir: " Əgər məndə uzun taxta lövhə və hamar daş olsa idi, ondan tramplin düzəldərdim. İkimiz şalbanın bu başına bərk zərbə endirər, tirin digər tərəfində olanı yuxarı tullayardıq. O da kənara çıxaraq yerdə qalanları çəkib çıxarardı". Növbə iqtisadçıya çatanda, o deyir: "G əlin, fərz edək ki, biz burada yoxuq." B eləliklə də bizim sevimli sözümüzdən istifadə edərək, fərz edək ki, yaşadıüımız kiçik ölkədə yalnız iki növ məhsul istehsal olunur: velosiped və paltar. M ütəxəssislərin hesablamalarına görə, ölkədə mövcud olan zəruri resursları, o cü mlədən bütün əmək qabiliyyətli əhalini bu məhsulun istehsal sferasına cəlb etməklə ildə 100 min ədəd velosiped buraxmaq olar. Yox, əgər bütün mümkün resursları yalnız paltar istehsalına yönəltsək, onda buraxılışın miqdarı il ərzində maksimum 800 min ədədə çata bilər. B aşqa bir variantda isə həmin resursları sözü gedən iki məhsul arasında bölüşdürməklə eyni vaxtda hər iki məhsulun istehsalını təşkil etmək mümkündür. M üxtəlif variantlara uyüun gələn istehsal proqramı 1 saylı cədvəldə təsvir edilir. C ədvəl 1 İstehsalat imkanları şkalası Variantlar Velosiped, min ədədlə Paltar, min ədədlə 1 100 0 14 2 80 500 3 60 650 4 40 700 5 0 800 Cədvəl məlumatlarından istifadə etməklə istehsal imkanları əyrisini aşağıdakı formada qurmaq olar. Velosiped (min. ədədlə) 100 80 60 40 20 500 650 700 800 Paltar (min. ədədlə) Şəkil 1. İstehsal imkanları əyrisi Q rafikdən göründüyü kimi, bütün resurslar 100 min ədəd velosiped buraxılmasına yönəldiyi halda, ölkədə paltar istehsal olunmur. Əgər 500 min ədəd paltar isteh salı barəsində qərar qəbul etsək, onda 20 min ədəd velosiped isteh salından imtina etmiş oluruq (B nöqtəsi müvafiq surətdə həmin qərarı ifadə edir). Yox, əgər qərar qəbul etsək ki, 650 min ədəd paltar buraxmalıyıq, onda da 40 min ədəd velosiped istehsalından imtina etməliyik (bu vəziyyəti C nöqtəsi əvəz edir). 700 min ədəd paltar istehsalının müqabilində, 60 min ədəd velosiped buraxılışından imtina edir və bu məhsul növünün istehsalını 40 min ədəd səviyyəsinə endiririk (bu vəziyyəti Q nöqtəsi ifadə edir). Nəhayət, paltar istehsalını 800 min ədəd səviyyəsinə qaldırmaq isə bütövlükdə velosiped buraxılışından imtina etmək deməkdir (bu vəziyyəti də D nöqtəsi əks etdirir). İndi isə vacib hesab etdiyimiz cəhətə diqqət yetirək. Göründüyü kimi, hər bir yeni vahidin alternativ dəyəri eyni deyildir. Bu çox mühüm haldır. Əyridən göründüyü kimi AB sah əsi meylli, BC dairəvi, QD isə nisbətən şaqulidir. Bu təsadüfi deyildir. Bu onunla izah olunur ki, əgər başlanüıcda paltar istehsalının А Б Ъ . У . Х Г Д Yüklə 3,32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|