Фяхрядиин Фейсялли. СЕМИОТИКА
3
Elmi redaktoru:
filologiya elmləri doktoru, professor
F.H. ZEYNALOV
Rəyçilər:
filologiya elmləri doktoru
F.Ə. ASLANOV
filologiya elmləri namizədi
V. QƏMBƏROV
Фяхряддин Вейсялли. СЕМИОТИКА.
Studia Philologica. IV. –
Бакы: Мцтяръим, 2010. – 336 с.
Китабда
ишарялярин
мащиййяти,
нювляри
вя
функсийалары шярщ олунур, ишаря нязяриййяси вя ишаря
системляри арашдырылыр, онларын онтоэенези вя филоэенези
ачыгланыр, ишарянин фялсяфи бахымдан изащы верилир.
Ишаря иля баьлы чохсайлы мяхязляр китабда эениш тящлил
олунур.
Китаб дил фялсяфяси иля мяшьул олан, дили хцсуси обйект
кими сечян мцтяхяссисляр (маэистр, докторант вя и.а.) цчцн
мараглы мянбядир.
ISBN 978-9952-28-045-6
© Ф.Вейсялли (Йадиэар), 2010
Фяхрядиин Фейсялли. СЕМИОТИКА
5
Kitabın içində
kil
ə
r
ÖN SÖZ ..................................................................................................... 8
I. Ünsiyyətin modeli
I.1. Ümumi qeydlər .............................................................................. 10
I.2. ĠĢarə, anlam və məna ..................................................................... 12
I.3. Ünsiyyət və məna ........................................................................... 27
I.4. Ünsiyyət və interpretant ................................................................. 36
I.5. Üns
I
yyət və digər motivli iĢarələr .................................................. 38
a) Ġkonik iĢarələr .............................................................................. 38
b) Deyktik iĢarələr............................................................................ 39
c) Simvolik iĢarələr və kodlar .......................................................... 40
I.6. Ünsiyyətdə konnotasiya ................................................................ 43
I.7. Fəslin ədəbiyyatı və qeydlər .......................................................... 44
II.
Semiotika və ya semiologiya
II.1. Semiotikanın mahiyyəti və tərifi .................................................. 46
II.2. Semiotikanın ümumi məsələlərinə dair ........................................ 49
II.3. Semiotikanın sahələri ................................................................... 51
II.4. Fəslin ədəbiyyatı və qeydlər ......................................................... 58
III. Semiotikanın tarixinə bir baxış
III.1. Qədim dövrlərdən pirsəqədərki semiotika .................................. 61
III.2. Semiotikada Ç.Pirs mərhələsi...................................................... 66
III.3. Semiotikada Ç.Morris mərhələsi ................................................. 71
III.4. R.Yakobson və semiotika ............................................................ 73
III.5. Semiotikanın müasir mərhələsi ................................................... 85
III.6. Fəslin ədəbiyyatı və qeydlər ........................................................ 88
IV. Aşağı səviyyəli semiotik sistemlər
IV.1. Heyvan ―dili‖ haqqında ............................................................... 92
IV.2. Arıların ünsiyyəti ........................................................................ 95
Фяхряддин Вейсялли. СЕМИОТИКА
6
IV.3. HəĢəratlar və intensional iĢarələr .............................................. 100
IV.4. Bəzi heyvanların «ünsiyyəti» insanlarınkına yaxındır .............. 102
IV.5. Fəslin ədəbiyyatı və qeydlər...................................................... 107
V. İnsan dilinin yaranması
V.1. Ġlkin dil haqqında....................................................................... 108
V.2. Semiotika və dil .......................................................................... 112
V.3. Ġnsan dilinin formallaĢması ........................................................ 116
V.4. Fəslin ədəbiyyatı və qeydlər ....................................................... 122
VI. İşarə sistemlərinin ümumi səciyyəsi
VI.1. ĠĢarə situasiyaları haqqında ....................................................... 123
VI.2. ĠĢarələr axını haqqında .............................................................. 132
VI.3. ĠĢarə sistemlərinin genezisi və ontogenezi ................................ 137
VI.4. Sadə və qeyri-sadə iĢarələrin qarĢılaĢması ................................ 140
VI.5. Ġndeks iĢarələr biokommunikasiyada ........................................ 141
VI.6. ĠĢarə–simvollar təbii və süni semiotikalarda ............................. 146
VI.7. Düzəltmə və mürəkkəb iĢarələr ................................................. 151
VI.8. ĠĢarələrin və iĢarə sistemlərinin məzmunu ................................ 157
VI.9. Fəslin ədəbiyyatı və qeydlər...................................................... 164
VII. Dil spesifik işarələr sistemi kimi
VII.1. Ümumi qeydlər ........................................................................ 166
VII.2. Dil iĢarələrinin digər iĢarə sistemlərindən fərqləri.................. 167
VII.3. ĠĢarələrin binar təsnifinin texnikası .......................................... 175
VII.4. ĠĢarələrin funksional baxımdan təsnifi ..................................... 184
VII.5. Fəslin ədəbiyyatı və qeydlər .................................................... 189
VIII. İşarə sistemlərinin struktur tipləri
VIII.1. Ümumi qeydlər ....................................................................... 192
VIII.2. Paralinqvistikanın struktur cizgiləri ....................................... 194
VIII.3. Mədəniyyətin iĢarə sistemləri ................................................. 199
VIII.4. Ġncəsənətin semiotikası ........................................................... 203
a) Teatr ........................................................................................... 205
b) Musiqi ........................................................................................ 207
c) Digər incəsənət semiotikaları ..................................................... 213