G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Bolalarda shartli reflekslarning tormozlanishi
Bolalarda shartsiz tormozlanish tevarak-atrofdagi ta ’sirot va ichki 
organlardan keladigan nerv impulslari ta ’sirida vujudga keladi. Masalan, 
qovuqning to iishi yuzaga keltirilgan shartli refleksni tormozlaydi. Tashqi 
tormozlanish chetki ta ’sirlovchining kuchiga, yuzaga keltirilgan shartli 
refleksning mustahkamligiga va bolaning yoshiga (bola qancha yosh 
bo isa, shartli refleks shuncha tez tormozlanadi) bogiiq boiadi.
О 4a tormozlanish 10-12 yashar bolalarda 7-10 yashar bolalardagiga 
nisbatan sekin rivojlanadi. Shartli refleksning so'nish tezligi bolaning 
yoshiga, sog iig ig a, oliy nerv faoliyatining tipi hamda hosil b o ig an shartli 
refleksning turi, hamda mustahkamligiga bogiiq. 11-12 yashar bolalardagi 
shartli reflekslar 8-10 yasharli bolalarda yuzaga keltirilgan shartli 
reflekslarga qaraganda tez so'nadi. Ovqatlanishga nisbatan hosil b o ig an
shartli refleksni so'ndirish qorni och bolalarda qorni to 'q bolalardagiga 
nisbatan qiyinroq bo'ladi.
S ogiom bolalarda shartli tormozlanish o'ziga xos xususiyatga ega 
b o 'lib , differensiyalashgan, shartli refleks 2-6 m a rta la b m ustah- 
kamlanganda vujudga keladi. So'ngan shartli tormozlanish vaqt o'tishi 
bilan yana asli holiga keladi. Shartli tormozlanishdan so4ng ketma-ket 
tormozlanish rivojlanadi. Ba’zi hollarda shartli tormozlanishning ta ’siri 
tugagandan so4ng, qo4zg4alish yana rivojlanadi.
Bolalarda befarq ta ’sirlovchi bir necha marta birlamchi, ikkilamchi, 
uchlamchi va bundan yuqori tartibdagi shartli tormozlanishni hosil qilishi 
m umkin. U lar ham uzoq saqlanishi va so'nishi, asli holiga kelishi 
mumkin. Shartli torm ozlanish bolalarni o 4qitishda, odob-axloqli va 
intizomli qilib tarbiyalashda katta ahamiyatga ega.
83
www.ziyouz.com kutubxonasi

---