G e n d e r V ə İ n s a n h ü q u q u



Yüklə 0,55 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə8/36
tarix26.11.2017
ölçüsü0,55 Mb.
#12588
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   36

siyasi  d av ran ışm d a  rolu  kimi  m əsəiəbr  (Z.Freyd:  V.Rayx, 
M .M id ,  H .M ark u ze ,  F r a n k f u r l məktəbİ,  fransız struktura- 
iistləri  və  s.)  psixologiya  an tro p o lo q iy a ,  sosiologiya  və  di- 
gər  h u m a n ita r  istiq a m ə tb rin   m a te ria lla n n d a n   istifadə  et- 
məklə  cinslərin  qarşılıqlı  münasibəti  problem atikasm ı  ge- 
nişləndirirlər.
60-cı  illərdə  solçu  radikal  etiraz  h ərək atlan n ın   ya- 
ranm ası  və  əks-mədəniyyət  nəzəriyyələrinin  təşəkkül  tap- 
ması ilə yanaşı  feminizmin yeni yüksəHşi  müşahidə olunur,
o, Qərbi  A v ro p a və Şimali A m e rik a d a  bir neçə istiqamətdə 
formalaşır:
-  liberal  -  reformist;  "cinslərin  qeyri-bərabərliyi  qa- 
d ın lard a  müəyyən  vətəndaş  və  hüquqi  haqlarm   oimaması- 
nm  nəticəsidir.  H ü q u q   re fo rm a la n   keçirih-nəsinə  üstünlük 
verən  bu  istiqamətin  nümayəndələri  Betti  F redan  və  onun 
"Qadınların  MilH  T əşkilatın"dan  olan  h əm k arlan d ır.
-  Sosial  cərəyanist  m arksist  və  feminist  baxışlann 
sintezi  "xüsusi  mülkiyyət  və  cəmiyyətin  sinfi  quruluşu  qa- 
d m la n n   diskrim inasiyasm m   səbəbidir"  fıkrində  birl.əşdi- 
rirlər.  Bununla  belə,  b u   istiqamətin  nümayəndələrinin  bir 
qismi  beİə  hesab  edirdi  ki,  b u   məsələ  ü m u m p ro letar  prob- 
lemindən  fərqh məxsusi problem dir.  Nümayəndələri  Linda 
Q o rd o n ,  Meri  O brayen,  Zilla Ayzenstayn  idi.  O n lar qadın 
problem inin  a y n lm a s m m   labüdiüyünü  təkid  edirdilər.

Radikal  istiqamətin  -  "əsas  m aneə  qəraıiaşm ış 
patriarxat-kişilərin  q a d ın la r  üzərində  total  hakimiyyətidir 
ki,  o n d a n   qəti  surətdə  yaxa  q u r ta r m a q   lazımdır"  tezisi  ilə 
çıxış 
edirdilər. 
O n l a r m  
n ü m a in d ə lə ri 
(K .M illet,
S.Fayerstoun,  K.Delfı,  M .D oili)
H al-hazırda  qeyd  o lu n a n   cərəyanlardan  əlavə  bir 
sıra yeni  təmayüllər m ey d an a gəlmişdir:
-  Mədəni  feminizm  -  kişi  (maskulin)  mədəniyyətin- 
dən  fərqli  q a d m   (femin)  mədəniyyətinin  ink işaf etdirilmə- 
si.


-  H u m a n is t  feminizm  -  həm   "qadm",  həm  də  "kişi" 
m a r a q la n n ın   nəzərə  ahnm ası,  cinslər  a ra sm d a   tarazlaşdı- 
rılmış  (balansh)  münasibətlər.
-  İrqi  -  "qara",  zənci am erik an   feminizmi və dərinin 
rəngində qeyri-bərabərlik  görən  b aşq a  istiqamətləri.
-  Milli  təmaüllü  -  L a tm   A m erika,  A frika  və  i.a.  fe- 
minizmi b aşq a hallarla yanaşı etnik və mədəni fərqlərdə də 
qeyri-bərabərlik  a x ta n r.
-  D ini  - m üsəlm an,  xristian,  buddist və i.a.  olan  cə- 
rəyanlar isə -  o n la r konfessional  fərqləri  ön  p lan a çəkirlər.
Beləliklə,  cəmiyyətdə  q ey ri-b ərab ər  m ünasibətlər 
y aran m ası  üçün  kifayət qədər  səbəb  yığıhbdır.  Bütün  bun- 
larsa  o n a   şəhadət edir  ki,  kişi  və  q a d m la rm   qeyri-bərabər- 
liyi  heç  də  bioloji  deyil,  cəmiyyəti  "güclü"  ilə  "zəif'lərə  bö- 
lən  sosial  məsələdir,  m əhz  belə  halda  "hakim"  və  "tabelik" 
münasibətləri m e y d a n a  çıxn*.


3.  B Ə R A B Ə R H Ü Q U Q L U Q ,  Q A D IN   H Ə R Ə K A T I,
G E N D E R
•  Qadın 
hD rəkatının  y a ra n n ıa s ı  tarix in d ən .
•  Qadın horəkatının  inkişaf istiqamətləri.
D ü n y a   Q a d ın   h ə rə k a tın m   in k iş a f  m ərhələlərini 
nəzərdən  keçirərkən  son  onilliklərin  nəticələri  kimi  qeyd 
o lu n m a h d ır  ki,  bu  illər  beynəlxalq  qadm   h ərək atm m   da 
çox ciddi bir siyasi q ü w ə y ə  çevrilməsi ilə əlam ətdardır. Yer 
kürəsində  canh  h əy a tm   q o ru n m ası  və  mühafızəsi,  q a d m m  
cəmiyyətdə rolu  və vəzifəsi  kimi  məsələlərin  həlli  yollarm a 
y a n a ş m a q d a  
fıkir 
a y rılığ m a 
m aiik 
o la n  
m üxtəHf 
beynəlxalq və milh  q a d m  cəmiyyətlərinin, q u ru m ,  birlik və 
h ə r ə k a tla r m   m ö v q elərin in   a y d ın la ş d ın lm a s ı,  fıkirlərin 
yaxm laşm ası illəri  kimi  səciyyəvidir.
Son illər ideoloji fərqh baxış tərzlərinə b ax m ay araq , 
bütün  səylərin  birləşdirilməsi  üçün  qarşılıqiı  a d d ım la r 
atılması  istəyi  aydm   nəzərə  çarpu',  Beynəixalq  forum lar, 
k o n fra n sla r  m iq y a sm d a   görüşlər  təşkil  olunur,  üm umi 
q ə ra rla r  qəbul  edilməsi  üçün  platfo rm alar  müəyyən  ediHr. 
Q a d m l a r   "soyuq  m ü h arib ə"  nəlicəsində  u z u n m ü d d ə tli 
fasilələrə  səbəb  olm uş  və  arası  kəsilmiş  qarşılıqh  əlaqələri 
ya b ə rp a  etmiş, yaxud d a h a  d a  möhkəmləndirmişlər. O n lar 
xalq 
d i p lo m a t iy a s m m  
tə ş ə b b ü s k a r 
və 
f ə d a k a r  
nüm ayəndələrinə çevrilmiş,  mübarizləşmişlər.
Bu  illərdə  ənənəvi  beynəlxalq  və  milli  q a d m  
cəmiyyətləri  ilə  y an aşı,  Q a d m la r m   Azadlığı  U ğ r u n d a  
H ə rə k atm   ( Q A U H )   iştirakçılan  -  neofeminist 
q a d m la r 
d a h a   aktiv  fəallıq  göstərirlər.  H ə rə k at  əsarətə,  iqtisadi  və 
siyasi  həyatda,  ailədə  hüquqların  ta p d a n m a s m a ,  q a d m  
m ənliyinin  a lç a ld ılm a sın a ,  mənəvi  z o r a k ıh ğ a   q arşı 
əsrim izin  60-cı  illərində  A B Ş -d a   m e y d a n a   gəlmişdir. 
Feminist  q a d m la rm   ideyalan  kütlə  a ra s m d a   canh  əks- 
sədaya səbəb olm uşdur.  Bir çox  tədqiqatçılarm   fıkrincə bu


illər A BŞ-ın  q a d m   hərəkatım   m əhz feminist  q a d m la r  idarə 
edirdilərJ  Bu  hərəkat  tezliklə  Böyük  B ritaniyada,  K an a- 
d a d a ,  A vstraliyada,  Yeni  Z e la n d iy a d a   və  S kandinaviya 
ölkələrində geniş  vüsət  tapdı.
Q a d m l a n n   A zadhğı  U ğ r u n d a  
H ə rə k at  (Q A U H ) 
öz-özünə y aran m am ışd ır, əksinə,  q a d m la rm  cəmiyyətdə al- 
çaldılm asına  qarşı  etirazm m   təşkilatlanm a  ilə  təsdiqi  idi. 
Belə  ki,  bu  nöqteyi-nəzərdən  İngiltərədə  b u n a   bənzər 
prosesin  kökləri  hələ  X V III  əsrə  a p a rıb   çıxanr.  O  dövrdə 
feminizm  o n u   q a d m la rm   bərabərUyinin  əsas  məqsədləri 
kimi  bəyan  etmiş  inqilabi  ru h lu   burjuaziya  sinfmin  mütə- 
rəqqi  fıkirlərindən  bəhrələnən  əks  cins  üçün  ideologiyaya 
çevrilmişdi.  X V III  əsrin  feminist  q a d m la n   öz  sİniflərinin  - 
yaşadıqları  dövrün  zəm anələrinin  nümayəndələri  idilər. 
Lakin,  o n la r  feodalizmin  k a p ita h z m ə   keçməsi  nəticəsində 
cəmiyyəti .əhatə etmiş dəyişikhklərin q a d m la rm  vəziyyətinə 
to x u n m ası  ilə  heç cürə  barışa  bilmirdilər.
X V III  əsrin  a x ııia rm d a   feminist  q a d m   hərəkatı  öz 
ideoloqu  kimi  Böyük  F ra n sız   in q ilab m m   tərəfdan,  ingilis 
mənşəH  x an ım   M .U o ls to n k ra ftı  irəli  çəkmişdi.  O n u n   kəs- 
kin  m ə z m u n d a   ifşaedici  çıxışları  və  məqalələri,  qadını  al- 
çaldan  ictimai  q u ru lu şu n   dəyişdirilməsinə  yönələn  çağırış- 
l a n   sanki  barıt  partlayışm a  bənzəyirdi.  Bu  ideyalar  uzun 
m ü d d ət  yaşadı  və  s o n ra d a n   q a d ın la n n   b ərab ərh ü q u q lu ğ u  
u ğ r u n d a   m übarizəsinin  tə rə fd a rla n   olan  sufrajist  q a d m la r 
tərəfindən  d a h a   d a   ink işaf  etdirildi.  İlk  etiraz  aktı  kimi, 
a m e rik a lı  su frajist  q a d m l a r m   S e n e k e -F o lz e   şəhərində 
keçirdikləri  I  q u ru lta y ın d a   o  dövrün  real  vəziyyətinə  qarşı 
qəti  çıxışlan  göstərm ək  olar.  Q u ru lta y   iştirakçıları  tərə- 
fmdən  hazırlanm ış  D eklarasiya,  burjuaziya  m ühitindəki 
bərkim əkdə  olan  o rta   təbəqə  q a d m la rm m   siyasi  və sosial 
cəhətdən,  ailədə və din  tərəfm dən əzilməsinə qarşı  sufrajist

A.  >KeuıunHa, 
p aca,  KJiacc. 
M .,  1987,  c.7
---------------------------------------  
28
  ^-----


Yüklə 0,55 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   36




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə