Mənbə: Đqtisadi Đnkişaf Nazirliyi, 2010
Diaqramdan göründüyü kimi, 2008-2010-cu illər arasında
Azərbaycanın əsas investorları Böyük Britaniya, Türkiyə,
Niderland Krallığı olmuşdur. Qeyd etdiyimiz kimi, bunun səbəbi,
adı çəkilən ölkələrə məxsus BP, BOTAŞ, Türkiyə petrolleri və s
kimi şirkətlərin Azərbaycannın neft sektorundakı fəaliyyəti ilə
bağlıdı.
Yekun
Azərbaycan iqtisadiyyatına qoyulan investisiyaların həcminin
ildən-ilə artmasına baxmayaraq, bu vəsitlərin iqtisadiyyata real
təsirləri hiss olunmur. Bu da vəsaitlərin böyük hissəsini təşkil edən
daxili investisiyaların xərclənməsi istiqamətində nəzarətin zəif
olması ilə bağlıdı. Bu vəsaitlərin böyük bir hissəsi korrupsiyanın
yeminə çevrilir. Həmçinin investisiyaların tərkibində neft
sektoruna yönəldilən vəsaitlərin də həcmi böyükdü.
Rəsmi məlumatlara əsasən, son 3 ildə neft sənayesinə yönəldilən
investisiyalar ümumi investisiyaların 48-50%-ni təşkil edib.
Xarici investisiyaların tərkibində neft sektoruna yönəldilən
investisiyaların həcminin qeyri-neft sektoruna nisbətən üstünlük
təşkil etməsi, Azərbaycanın qeyri-neft sektorunun cəlb edici
olmamasını göstərir. Bu onu göstərir ki, Azərbaycanda biznes
mühitinin
yaxşılaşdırılması
istiqamətində
hələ
çox
işlər
görülməlidi. Đlk növbədə, mülkiyyət hüquqlarının toxunulmazlığı,
müstəqil məhkəmə sistemi, kiçik və orta sahibkarlığın əlavə
maliyyə mənbələrinə çıxışının genişləndirilməsi kimi sahələrdə
islahatlar aparılmalıdı.
Đnvestisiyaların strukturunda xarici investisiyaların həcminin
artırılması üçün vergi güzəştlərinin edilməsi və azad ticarət
zonalarının yaradılması da vacib amillərdəndi. Azad ticarət
zonalarının yaradılması məsələsi bir neçə dəfə gündəmə gəlsə də
bu sahədə konkret irəliləyiş yoxdu. Hətta 2009-cu ildə xüsusi
iqtisadi zonalar haqqında qanunun qəbul edilməsinə baxmayaraq,
bu günə kimi belə zonalar yaranmayıb.
Ölkənin qeyri-neft sektoruna xarici investisiyaların intensiv cəlbi
üçün ÜTT-yə üzvlük məsələsi də öz həllini tapmalıdı. Artıq
Azərbaycanın yaxın qonşuları sayılan ölkələrin demək olar ki,
hamısı bu təşkilatın üzvüdür. Bu isə Azərbaycanın gələcəkdə bu
ölkələrlə olan iqtisadi əlaqələrinə öz təsirini göstərəcək.
Azərbaycanın ÜTT-dən kənarda qalması həm də, qeyri-neft
sektoruna investorların marağını azaldır. Çünki, ÜTT-yə üzvlük
həm də, ölkə iqtisadiyyatının bir çox sahələrində liberallaşma və
islahatlar deməkdir ki, xarici investorlarda bu islahatlardan
bəhrələnmək istəyirlər.
Bundan başqa neft sektoru ilə müqayisədə qeyri-neft sektoruna
investisiya cəlb etmək çox çətindi. Çünki, ilk növbədə neft
şirkətləri ilə müqayisədə digər sahələrdə çalışan investorların da
maliyyə imkanları məhduddu və onlar da öz vəsaitlərini
maksimum fayda əldə edə biləcəkləri və təhlükəsiz ölkələrə
yatırmaqda maraqlıdırlar. Bu baxımdan, gələcəkdə ölkəyə
investisiya cəlb etmək üçün Azərbaycanın qarşısında duran əsas
məsələ yalnız islahatlar həyata keçirməkdi.