“ Talqin va tadqiqotlar ” ilmiy-uslubiy jurnali
Yüklə 495,54 Kb. Pdf görüntüsü
|
| “
Talqin va tadqiqotlar ” ilmiy-uslubiy jurnali №12 136 Uzoq ta`qiblardan so‘ng, ikki o‘rtada 1221-yil 25-noyabr, payshanba kuni Sind daryosi bo‘yida uch kun davom etgan hal qiluvchi jang boshlanadi. Jaloliddin va uning qo‘shini bu jangda ham juda ulkan jasorat ko‘rsatadi. Faqat uchinchi kunga kelib, Chingizxon qo‘shini ustunlikka erisha boshlaydi. 10 ming kishilik mo‘g‘ul pistirmasi Jaloliddinning qaynotasi Amin Malik qo‘mondonligidagi o‘ng qanotni tor- mor etadi[4]. Bu jangda Jaloliddinning taxminan 7-8 yoshli o‘g‘li Chingizxon qo‘shini tomonidan o‘ldiriladi. Shuningdek, bu jangda Amin malik va boshqa ko‘plab sarkardalar ham halok bo‘lishadi. Chingizxon Jaloliddinni tiriklayin qo‘lga olishga buyruq beradi. Lekin Jaloliddin shaxsiy bahodirligi tufayli mo‘g‘ullar qurshovini yorib chiqib, Sind daryosi bo‘yiga yetib keladi. Daryo bo‘yida uni onasi Oychechak va haramidagi boshqa ayollar kutib turishar edi. Mo‘g‘ullar qo‘liga tushishni istamagan ayollarining iltimosiga ko‘ra ularni suvga cho‘ktirish haqida buyruq berishga majbur bo‘ladi. Shundan so‘ng, Jaloliddin oti bilan sakrab, Hindiston tomonga o‘tib oladi. Jaloliddinning ushbu jasoratini Mirzo Ulug‘bek quyidagicha tasvirlaydi: “Sulton Jaloliddin bin Sulton Muhammad Xorazmshoh o‘zini suv-u olov o‘rtasida ko‘rdi, chunonchi bir tarafida keskir qilichlar olov sochardi, boshqa tarafida esa qonxo‘r daryo turardi. Hech bir tomondan chiqib ketishning iloji yo‘q edi. Noiloj jangga kirishdi. Bahodirlik otini kurash maydoniga solib, totor kofirlardan ko‘pini halokat tuprog‘iga qordi va hech bir kulfatsiz jang qildiki, agar Rustami doston tirik bo‘lganda, unga bo‘lgan muhabbat yopig‘ini o‘z yelkasiga solgan bo‘lardi. Agar kumushtan Isfandiyor bu jangni mushohada qilganda, uning xizmatida qullik lavozimini jonu dili bilan qabul qilgan bo‘lardi”[5, B. 318]. Jaloliddinning jasoratiga qoyil qolgan Chingizxon o‘g‘illariga qarata: “Otaning faqat shunday o‘g‘li bo‘lishi lozim. U olovli jang maydonidan o‘zini qutqarib, halokatli girdobdan najot qirg‘og‘iga chiqdimi, undan xali ulug‘ ishlar va qiyomatli isyonlar keladi!”- deydi va orqasidan ta’qib etishni taqiqlaydi. Jaloliddin Hindistonda o‘ziga nisbatan qarshiliklarni yenggach, bu yerda ham mo‘g‘ullarga qarshi tarafdor guruh shakllantirishga erishadi. Jaloliddin hokimiyatini Dehli sultoni Shamsiddin Eltutmish hamda Sind, Uchcha, Mo‘lton, Lohur, Peshovar hokimi Nosiriddin Qubacha tan oladilar. Eron va Xurosondan bir qator amirlar ham Jaloliddinga kelib qo‘shiladilar. Hindistondagi mahalliy hokimlarning Jaloliddinni siqib chiqarishga intilishi sababli, Jaloliddin mo‘g‘ullarga qarshi kurashni davom ettirish uchun 1223-yil oxirarida yana g‘arb tomonga yo‘l oladi. O‘rniga noib etib Jahon polvon O‘zbekni qoldiradi. Jaloliddin Eron va Ozarbayjonning ayrim hududlarini egallaydi. Keyin mo‘g‘ullarga qarshi kurash olib borish maqsadida ukasi G‘iyosiddin Pirshoh, Bag‘dod xalifalari az-Zohir, so‘ngra al-Muntasir, Gurjiston malikasi Rusudana va boshqalarga murojaat qiladi. Lekin mo‘g‘ullar qasosi hamda Jaloliddin hokimiyati |