& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti

3. Seplik kategoriyasι.
Atlιq so`zlerge aytιlajaq oy pikirdin` ma`nisine qaray ga`p ishinde basqa so`zler menen grammatikalιq baylanιsqa tu`sip ,sa`ykes jalg`awlardι qabιl etedi bunι atlιqtιn` sepleniwi deymiz. Atlιq so`zler altι seplikte seplenedi.
1.Ataw-jalg`aw bolmaydι kim? ne? kimler? neler?
2.Iyelik-kimnin`? nenin`? nιn`-nin`-dιn`-din`-tιn`-tin`-kimlerdin`? nelerdin`?
3.Barιs-kimge? nege? qa, ke,g`a, ge, na, ne,a, e.
4.Tabιs-kimdi? neni?nι, ni, dι, di, tι, ti, i.
5 Shιg`ιs-kimnen?neden? nan, nen, dan, den, tan, ten.
6.Orιn-kimde? nede?da, de, ta, te., nda, nde
Atlιq so`zler jay ha`m tartιmlι tu`rde seplenedi. Eger seplik jalg`awlarι tu`bir so`zge tikkeley jalg`ansa jay sepleniw dap ataladι. Mιs: qala-nιn`, qala-g`a, qala-nι, qala-da
Al tartιm jalg`awlι atlιq so`zlerdin` sepleniwi tartιmlι sepleniw delinedi. Mιs: ag`a-m-nιn`, ag`a-m-a, ag`a-m-dι, ag`a-m-da
4. Atlιqtιn` betleniwi
Atlιq so`zler betlenedi. Betlik jalg`awι qosιlιwι arqalι olar zattιn` kim ya ne ekenligin an`latadι. Atlιq so`zler u`sh bette qollanadι. Birlik ha`m ko`plik sanlarda sa`ykes betlik jalg`awlarιn qabιl etedi.
1-bet –man, men, ban, Ben, -pan, -pen 2-bette san`, -sen` 3-bette qosιmtasι bolmaydι.
Betlik jalg`awιsιz atlιq so`z u`shinshi betke tiyisli boladι. Al ko`plik sandag`ι atlιq so`zler 1 bette –mιz , miz 2 bette sιz, siz qabιl etedi. Bunda da 3 bette jalg`awsιz qollanιladι.
Mιs: Men oqιwshιman oqιwshιlarmιz men pillekeshpen pillekeshlermiz
Sen oqιwshιsan` oqιwshιlarsιz sen pillekeshsen` pillekeshlersiz
Ol oqιwshι. Oqιwshιlar ol pillekesh pillekeshler
Betlik jalg`awlι atlιq bolιmlι ma`nide de, bolιmsιz ma`nide de qollanιladι. Atlιq so`zde bolιmsιz ma`ni emes so`zinin` qollanιlιwι arqalι bildiriledi. Oqιwshιman (oqιwshι emes). Bunday jag`dayda betlik jalg`awι emes so`zinen keyin jalg`anadι: emessiz, emespiz –oqιwshι emespen, oqιwshι emessiz