1. Amaliyot obyektining asosiy faoliyat yo'nalishlari, boshqaruv organlari va tashkiliy tuzilishi

8. Amaliyot obyektida moliyaviy nazorat
Ma’lumki tijorat banklari faoliyatining barqarorligi jismoniy va yuridik shaxslar depozitlarining dahlsizligini, milliy iqtisodiyotga qo‘shimcha mablag‘lar yo‘naltirishining doimiyligini va bular asosida makroiqtisodiyotni bir tekisda rivojlanib borishini ta’minlaydi. Markaziy bank tijorat banklari faoliyatini tartibga solish orqali moliya-bank tizimining yuqori darajadagi likvidligini, banklarning to‘lovga qobilligini ta’minlaydi va bir vaqtning o‘zida uzluksiz faoliyat ko‘rsatadigan to‘lov tizimini yaratish orqali banklarning mijozlarini himoya qiladi. O‘zbekistonda tijorat banklari ustidan nazorat tizimi shakllangan va takomillashtirib borilmoqda. Buning natijasida oxirgi yillarda mamlakatimiz bank sektori kapitalining etarlilik darajasi bank nazorati bo‘yicha Bazel qo‘mitasi tomonidan 8 foiz etib belgilangan xalqaro me’yordan deyarli uch barobar ko‘p bo‘lgan darajani tashkil etmoqda.
Bizga ma’lumki O’bekiston Respublikasida ikki pog’onali bank tizimi mavjud bo’lib, birinvhi pog’onada Markaziy bank, ikkinchi pog’onada tijorat banklari turadi. Bank tizimining bunday bo‘linishi avvalambor, Markaziy bankning va tijorat banklarining maqsadlari, vazifalari va mavqeini belgilaydi. Tijorat banklari o‘z faoliyatida jismoniy va yuridik shaxslarga xizmat ko‘rsatishni tijorat asosida amalga oshiradilar. Markaziy bank esa mamlakatning makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarini, respublika moliya sektorini mustahkamligini, milliy valyutaning barqarorligini ta’minlashga qaratilgan faoliyatni amalga oshiradi. Tijorat banklarini nazorat qilish deganda, banklarning barqarorligini ta’minlash maqsadida doimiy ravishda amalga oshiriladigan nazorat tushuniladi. Keng ma’noda, bank nazorati bu - hukumat tomonidan moliyaviy sektorni ishonchliligini, barqarorligini ta’minlashda ishlatiladigan tizimdir.
Shunday qilib, bank nazoratini ikki turga bo‘lish mumkin:

1. 
   Ichki nazorat
   
2. 
   Tashqi nazorat
   

Ichki nazorat tijorat banklarining ichki nazorat boshqarmasi va filiallarning ichki nazorat bo‘limlari tomonidan amalga oshiriladi. Ichki nazorat tizimi tuzilmasi bank Bosh ofisining Ichki nazorat boshqarmasini, shuningdek, bank filiallaridagi Ichki nazorat bo‘ycha mas’ul xodimlarini o‘z ichiga oladi. Bosh ofisning ichki nazorat boshqarmasi va bank filiallaridagi ichki nazorat xodimlari o‘z faoliyatlarini bankning barcha tarkibiy tuzilmalari va xodimlari bilan uzviy bog‘liq holda tashkil etadi. Dasturlarni ishlab chiqishda Bosh ofis tarkibiy tuzilmalarining dolzarb masalalar bo‘yicha takliflari olinadi. Boshqarma o‘ziga yuklatilgan vazifalar va bajaradigan funksiyalar doirasida bank Boshqaruv Raisi topshiriqlari, ko‘rsatmalari, farmoyish va buyruqlarini sifatli va o‘z vaqtida bajarishni ta’minlaydi.
Ichki nazorat tizimi ichki nazoratni tashkil etish, xodimlar tomonidan qonun hujjatlari va ichki me’yoriy hujjatlar talablarini buzish holatlarini oldini olish va bartaraf etish masalalari bo‘yicha Markaziy bank va Departament bilan hamkorlik qiladi. Amaldagi qonunchilikka asosan, respublikamizda tijorat banklari faoliyatini Markaziy bank tomonidan nazorat qilish belgilab berilgan bo‘lib, bu nazorat tashqi nazorat bo‘lib hisoblanadi. O‘zbekistonda Markaziy bankning tijorat banklari ustidan nazorat olib borishi uchun huquqiy va me’yoriy asoslar shakllangan va takomillashib bormoqda. Huquqiy bazaning yaratilishidagi dastlabki qadam «O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki to‘g‘risida»gi qonunning qabul qilinishi bilan boshlandi. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki to‘g‘risida»gi qonunga asosan, tijorat banklari faoliyatini boshqarish va nazorat qilish Markaziy bankning asosiy funksiyalaridan biri deb belgilangan. O’zbekiston Respublikasi qonunchiligiga binoan tijorat banklari har yili kamida bir marta majburiy tashqi auditdan o’tkaziladi. Bundan tashqari tijorat banklarida ichki auditorlik qo’mitasi tashkil etilgan bo’lib bankning moliyaviy nazoratini amalga oshiradi.