1. CİLt mart 2018, kocaeli kartepe zirvesi 2017 uluslararasi 15 temmuz

151

w w w . k a r t e p e z i r v e s i . c o m

duğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde yasaklanmıştır.  Türkiye’de  idam ce-

zasının geri getirilmesi ve fiilen uygulamaya sokulması, AB’nin yanında Avrupa 

Konseyi üyeliğinde de sıkıntı yaratacaktır.  (European Stability Initiative- 2017)

2.5.  AP’nin Müzakereleri Dondurma Kararı 

Avrupa Parlamentosu, 6 Temmuz 2017’de yaptığı toplantıda Türkiye Rapor-

törü  Kati  Piri  tarafından  hazırlanan  raporu  kabul  etmiştir.  64’e  karşı  477  oyla 

kabul  edilen  raporda,  “16  Nisan  anayasa  değişikliği  paketinin  mevcut  haliyle 

yürürlüğe girmesi halinde” tam üyelik müzakerelerinin askıya alınması için AB 

devletleri ve Avrupa Komisyonu’na çağrı yapılmıştır. Hukuki bakımdan bu çağ-

rının bir bağlayıcılığı bulunmamakla birlikte, sembolik bakımdan önem taşımak-

tadır. Bu karar, tam üyelik müzakerelerinin 2005 yılında başlamasından bu yana 

ilk defa bir Avrupa Birliği (AB) kurumunun müzakerelerin resmen askıya alınması 

çağrısında bulunması bakımından önem taşımaktadır. 

Türkiye ile AB arasında yürütülen müzakereler için rehber niteliği taşıyan ve 

2005 yılında kabul edilen Müzakere Çerçeve Belgesinde hangi koşullarda mü-

zakerelerin askıya alınacağı saymak suretiyle belirtilmiştir. Söz konusu belgedeki 

düzenlemeye göre, müzakerelerin askıya alınması ancak şu hallerde söz konusu 

olabilecektir. “Türkiye’de, Birliğin temelini oluşturan özgürlük, demokrasi, insan 

haklarına ve temel özgürlüklere saygı ve hukukun üstünlüğü ilkelerinin ciddi ve 

sürekli  olarak  ihlal  edilmesi  hallerinde,  Komisyon  kendi  inisiyatifiyle  veya  üye 

devletlerin  üçte  birinin  talebi  üzerine  müzakerelerin  askıya  alınmasını  tavsiye 

eder.”  (AB Bakanlığı, 2005). Görülebileceği üzere, müzakerelerin askıya alın-

ması ya Komisyon talebi veya üye devletlerin üçte birinin bu yönde ortak irade 

koymaları ile gündeme gelebilmektedir. Bu konuda bağlayıcı karar almaya yetkili 

organ ise Bakanlar Konseyi’dir. 

Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edilen raporda  bir yandan 15 Tem-

muz darbe girişimi kınanıp, sorumluların yargı önüne çıkarılıp adil yargılanması 

ve adil yargılanması istenirken, öte yandan anayasa değişikliği paketinin hukuk 

devleti ve temel hak ve özgürlükler bakımından Avrupa değerleri ile uyumsuz 

olduğu görüşü savunulmaktadır. Kararda, darbe girişiminin ardından olağanüs-

tü hal kapsamındaki uygulamalar ve kamu görevlilerinin ihraç edilmesine ilişkin 

düzenlemelerin orantısız olduğu görüşü de ileri sürülmektedir  (European Par-

liament, 2017). Raporda, üye devletlerden PKK sembollerinin yasaklanmasının 

talep edilmesi dikkat çekerken, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kimi AB ülke liderle-

rine yönelik “Nazi” benzetmesi eleştirilmiş, Ankara’nın Avrupa’daki Türk diaspo-

rası üzerinde tahakküm kurmaya çalıştığı görüşü savunulmuştur.  

---

152

w w w . k a r t e p e z i r v e s i . c o m

Avrupa  Parlamentosu  tarafından  kabul  edilen  müzakerelerin  dondurulması 

kararı Türkiye’de büyük tepkiyi neden olmuştur. Hukuku bakımdan geçerliliği ol-

mayan kararı AB Bakanı Ömer Çelik, kabulden hemen sonra yaptığı açıklamada 

eleştirmiş, “Türk-AB ilişkilerini sabote etmeye yönelik bir çaba” şeklinde değer-

lendirmiştir.  Çelik,  kararın “yok hükmünde ve geçersiz” olduğunu ifade etmiş 

ve “vizyonsuzluk belgesi” şeklinde tanımlamıştır.  (Cumhuriyet, 6 Temmuz 2017) 

Avrupa Parlamentosu kararında anayasa değişikliklerinin yürürlüğe girmesi, 

tam üyelik müzakereleri arasında illiyet bağı kurulması zorlama bir yorum iken, 

katılım öncesi fonların askıya alınması çağrısı,  Parlamento’nun Türkiye- AB İliş-

kilerinin önemini anlamadığını göstermiştir. Avrupa halklarını temsil eden Avrupa 

Parlamentosunun Türk halkının anayasa değişikliği şeklinde ortaya koyduğu ira-

desini yok sayması da bir başka çelişki olarak dikkat çekmiştir. Hollandalı rapor-

tör Kati Piri tarafından hazırlanan raporun Avrupa kamuoyunu yönlendirme ve 

Türkiye’ye karşı önyargıları güçlendirme amacına hizmet etmek için hazırlandığı 

izlenimi güçlenmiştir. Rapora da yansıyan ve sorun yaratan husus ise şudur:  Av-

rupa Parlamentosu kararında da görüleceği üzere Türkiye’de meydana gelen 15 

Temmuz darbe girişimi hakkında AB’nin genel tutumu hatalıdır. AB, Türk halkı-

nın darbe girişimini yapanları püskürtmesi ve demokrasi vurgusu yapmak yerine  

Türk hükümetinin olağanüstü hal uygulamalarını eleştirmeye ağırlık vermiştir. Bu 

durum da tarafların  işbirliği ve diyalogunu negatif yönde etkilemiştir. 

3.  Karşılıklı Bağımlılık ve İlişkilerin Geleceğine İlişkin Senaryolar

Darbe girişimi öncesinde ve sonrasında yaşanan tüm bu olumsuzluklara rağ-

men, Türkiye ile AB arasında ticari ve siyasi ilişkiler devam etmektedir. Türkiye, 

Batı başkentlerinde görevli diplomatları kriz döneminde “danışmalarda bulun-

mak amacıyla” geri çağırsa bile hiçbir AB ülkesi ile diplomatik ilişkiler kesilme-

miştir. Tarafların birbirlerini anlamaları veya öncelikleri sıralamasındaki farklılık, 

ilişkilerin seyrini de etkilemektedir. Türkiye’nin AB’den beklentisi darbelere karşı 

çıkan demokrasi için tanklara direnen halkın mücadelesinin AB tarafından güçlü 

biçimde desteklenmesi ve bu hususa vurgu yapılması iken,  AB tarafı, hüküme-

tin darbecilerle mücadele için aldığı olağanüstü önlemlerin AB müktesebatı ve 

normları ile uyumsuzluğunu eleştirmiştir.  

İki taraf arasında kronik hale gelen gerilimlere rağmen herkesin farkında oldu-

ğu gerçek şudur:  Türkiye, aday ülkeler arasında ekonomik, askeri, siyasi ve kül-

türel hintenland bakımından en güçlü ülkedir. Buna karşılık Avrupa kamuoyunda 

Türkiye’ye karşı önyargılar da güçlüdür. Terörle mücadele, Suriye iç savaşının 

sona  ermesi,  Avrupa’ya  mülteci  akınının  denetim  altına  alınması,  güvenlik  ve 

enerji, Türkiye ve AB’nin ortak işbirliği alanlarını oluşturmaktadır. İki taraf ara-

---