1 dolu, tahmġNĠ, analġZĠ ve dolu durumu yüksek atmosfer klġmatolojġSĠ

 

19 

Ģunlardır:  Yer  ile  3  km  seviyesindeki  ortalama  wind  shear,  yer  ile  3  km  arasındaki  Storm 

Relative  Helicity  (SRH),  Bulk  Richardson  Number  (BRN)  ve  Energy  Helicity  Index  (EHI). 

ÇalıĢmada  söz  konusu  parametrelerin  dolu  yağıĢı  olduğu  günlerdeki  kritik  değerleri 

hesaplanmıĢtır. 

 

a.

 

Storm Relative Helicity (SRH) Yer ile 3 km Seviyesindeki Ortalama Wind Shear 

 

 

Kuzey  yarımkürede  rüzgarlar  yer  seviyesinden  yukarı  doğru  çıkıldıkça  batıya  doğru 

dönmeye  meylederler.  Örneğin  yer  seviyesinde  kuzey  doğulu  (45

0

)  olan  rüzgar  yönünün 

yukarı çıkıldıkça yavaĢ yavaĢ batı yönüne doğru (270

0

) döndüğü farz edilsin. Rüzgar Ģiddeti 

eğer  fazlaysa  bu  dönüĢ  sırasında  kuvvetli  wind  shear  etkisi  oluĢacaktır.  Starm  Relative 

Helicity  bu  dönüĢ  etkisinin  bir  ölçüsüdür.  Bu  Ģekilde  rüzgar  dönüĢü  genellikle  kuvvetli 

kararsızlık  ve  oraj  durumlarında  meydana  gelmektedir.  SRH  değeri,      hücrelerin  ve 

tornadonun  göstergesidir.  ÇalıĢmada  0-3  km  yüksekliğine  kadar  olan  mesafedeki  SRH 

değerleri kullanılmıĢtır. 

 

 

 

SRH Ģu Ģekilde hesaplanır:  

 

 

 

Formülde,  

h: 3 km seviyesini, 

V: Yer seviyesine göre yatay hız vektörünü, 

C: Fırtınanın genel hareket yönü vektörünü, 

w: Yatay vortisiti vektörünü, 

dz: Hesaplama aralık seviyelerini gösterir.  

 

SRH = 150

 

 

 

Süper Hücre Gelişimi İçin Başlangıç Değeri

 

 

150 < SRH < 299

 

 Hafif Tornado 

İ

htimali (F0 ve F1).

 

 

300 < SRH < 449

 

 Orta Kuvvette 

Tornado İhtimali

 (F2 ve F3).

 

 

450 > SRH

 

 

Çok Kuvvetli T

ornado 

İhtimali 

(F4 ve F5).

 

 

            Tablo 2. SRH Değerleri ve Beklenilebilecek Meteorolojik Olaylar 

 

 

---

 

20 

b.

 

Bulk Richardson Number (BRN) 

 

BRN,  oluĢan  pozitif  enerji  alanının  (CAPE)  yer  ve  yere  yakın  seviyelerdeki  wind 

shear değerine oranıdır. BRN oluĢacak fırtınanın tipinin önemli göstergelerinden biridir. BRN 

Ģu Ģekilde hesaplanır: 

 

 

 

 

CAPE: OluĢan pozitif enerji alanının değeri, 

U: Yerden itibaren ilk 500 m’deki ortalama rüzgar değeri ile 6000 m’deki ortalama rüzgarın 

shear değeri.  

 

 

BRN değerinin 10’un altında olduğu durumlarda yer ve orta troposfer arasındaki wind 

shear  kuvvetlidir.  Pozitif  enerji  alanı  ise  nispeten  daha  küçüktür.  Böyle  durumlarda  yatay 

konverjans  değeri  artacak  bununla  birlikte  yerden  yukarı  doğru  kuvvetli  hava  hareketleri 

meydana gelecektir. Bunun sonucu olarak bulut geliĢimleri olacaktır. 

 

BRN  değerinin  10  ile  45  arasında  olduğu  durumlarda  süper  hücre  geliĢiminin 

beklenilmesi olağandır.  

 

BRN  değeri  50’yi  aĢıyorsa  CAPE  değeri  wind  shear  değerine  nazaran  çok  daha 

fazladır. Bu durumda sadece meydana gelen kararsızlığa bağlı düĢey hareketler geliĢecektir. 

Bu  düĢey  hareketleri  tetikleyebilecek  ve  artmasını  sağlayacak  wind  shear  değeri  zayıf 

olacaktır.  Bütün  bunlara  rağmen  kuvvetli  CAPE  etkisinde  çok  hücreli  yapıların  oluĢması 

mümkündür.     

 

c.

 

Energy Helicity Index (EHI) 

 

EHI, CAPE ve SRH’ın  fonksiyonu olarak  geliĢtirilmiĢ bir indekstir.  EHI tornado ile 

süper  hücrelerinin  birbirinden  ayrıĢtırılmasında  ve  tanınmasında  kullanılır.  Bununla  birlikte 

mezosiklon tahmininde de EHI kullanılır. 

 

 

---

 

21 

EHI Ģu Ģekilde hesaplanır: 

    

 

 

CAPE: Pozitif Enerji Alanı, 

SRH: Storm Relative Helicity. 

 

EHI < 1.0

 

S

üper hücre ve tornado ihtimali zayıf. Ancak konvektif faaliyet ihtimali olabi

lir. 

Diğer yöntemlerle konvektif aktivite değerlendirmesi yapılmalıdır.  

 

1.0 < EHI < 2.0

 

S

üper hücre ve tornado meydana gelmesi mümkündür. Meydana gelebilecek 

tornado şiddetli ve uzun süreli değildir. Yay şeklinde ekolar gelişebilir.

 

2.0 < EHI < 2.4

 

Süper hücre ve mezosiklon tornado ihtimali.

  

 

2.5 < EHI < 2.9

 

M

ezosiklon aktivitesi ve süper hücrelerden oluşmuş tornado ihtimali fazla.

 

3.0 < EHI < 3.9

 

Kuvvetli mezosiklon ve tornado ihtimali (F2 ve F3). 

 

4.0 < EHI

 

Çok şiddetli mezosiklon ve tornado ihtim

ali (F4 ve F5).

 

             

Tablo 3. EHI Değerleri ve Beklenilebilecek Meteorolojik Olaylar 

 

6. Dolu ve Kararsızlık Ġndeksleri 

 

Atmosferde meydana gelen kararlılık ve kararsızlık bir takım yöntemlerle  geliĢtirilmiĢ 

olan  indeksler  yardımıyla  ölçülebilmektedir.  Dolu  yağıĢı  sırasında  meydana  gelen 

kararsızlığın  farklı  yaklaĢımları  içeren  indekslerle  ölçülmesi  ve  bu  indekslerin  dolu  yağıĢı 

sırasındaki değerlerinin  belirlenmesi dolu  tahmini  bakımından önemlidir.  ÇalıĢmada 1980  – 

2005  periyodunda  meydana  gelen  dolu  yağıĢlarında  indeks  değerlerinin  maksimum, 

minimumları,  ortalama  değerleri  ve  standart  sapmaları  hesaplanmıĢtır.  Böylece  meydana 

gelen  dolu  yağıĢı  ile  indeks  değerleri  arasında  bağlantı  kurulmuĢ,  kritik  indeks  değerleri  ve 

kritik aralıklar ortaya konulmuĢtur.  

 

a.

 

Showalter Ġndeksi (SI, SSI) 

 

Showalter indeksi, 850 hPa’daki atmosferik sondaj bilgileri hesaba katılmak suretiyle 

geliĢtirilmiĢtir. Showalter Ġndeksini tespit etmek için diyagrama atmosferik sondaj  (sıcaklık 

eğrisi)  ve  iĢba  sıcaklığı  eğrisi çizilir. Diyagram çizildikten sonra, 850 hPa’ın üzerinde LCL 

---