65
Mövzu 4. Ə
mlakın qiymə
tlə
ndirilmə
sinin aparılmasının
ə
sas mə
rhə
lə
lə
ri
PLAN:
4.1. Qiymə
tlə
ndirmə
fə
aliyyə
ti üzrə
ə
sas prinsiplə
r və
onların tə
snifatı
4.2. Sahibkarın tə
qdimatına ə
saslanan prinsiplə
r
4.3. Mülkiyyə
t elementlə
ri arasındakı münasibə
tlə
ri müə
yyə
n edə
n prinsiplə
r
4.4. Ə
traf mühitlə
bağ
lı olan prinsiplə
r
4.5. Qiymə
tlə
ndirmə
nin mə
qsə
dinin aydınlaş
dırılması və
ilkin hazırlıq
iş
lə
rinin yerinə
yetirilmə
si
4.6. Qiymə
tlə
ndirilmə
nin aparılması planının və
qiymə
tlə
ndirmə
barə
də
müqavilə
nin tə
rtibi
4.7. Mə
lumatların toplanması və
tə
hlili
4.1. Qiymə
tlə
ndirmə
fə
aliyyə
ti üzrə
ə
sas prinsiplə
r və
onların tə
snifatı
Qiymətləndirmə fəaliyyətinin prinsipləri uzun illərin dünya təcrübəsindən
formalaş
mış
dır. Beynə
lxalq tə
crübə
də
qiymə
tlə
ndirmə
fə
aliyyə
tinin prinsiplə
ri
qrup şə
klində
öyrə
nilir. Bə
zi mə
nbə
lə
rdə
bu prinsiplə
r dörd, digə
rində
isə
üç
qrupda ə
hatə
olunur. Hə
min prinsiplə
rin öyrə
nilmə
si mə
qsə
dilə
onların neçə
qrupa bölünmə
si o qə
də
r də
ə
hə
miyyə
t daş
ımır. Ə
sas mə
sə
lə
bu prinsiplə
rin də
qiq
açıqlanmasından
və
qiymə
tlə
ndirmə
fə
aliyyə
tinə
tə
sirində
n
ibarə
tdir.
Qiymə
tlə
ndirmə
nin nə
ticə
lə
rinin reallığ
ını tə
min etmə
k üçün qiymə
tlə
ndirici
bütün prinsiplə
ri nə
zə
rə
almalıdır. Hə
min prinsiplə
rin hə
m sxem vasitə
silə
və
hə
m
də
mə
tn qaydasında nə
zə
rdə
n keçirmə
k faydalıdır.
Obyektin qiymə
tlə
ndirilmə
sində
istə
nilə
n prinsipə
istinad etmə
k olar. Lakin,
bu zaman hə
min prinsiplə
rin ümumi işə
tə
sirinin ə
hə
miyyə
ti nə
zə
rə
alınmalı,
ümumi nə
ticə
yə
daha müsbə
t tə
sir göstə
rə
bilə
n variantlar seçilmə
lidir. Mə
sə
lə
yə
bu cür yanaş
ılması isə
konkret şə
raitdə
n, qiymə
tlə
ndirilə
n obyektin növündə
n və
66
tə
yinatından asılı olaraq tə
tbiq edilmə
lidir. Çünki, elə
prinsiplə
r vardır ki, onların
tə
tbiqi mülkiyyə
t növlə
ri üzrə
(dövlə
t, bə
lə
diyyə
, xüsusi) ə
mlak sahiblə
rinin
maraqlarına qeyri-bə
rabə
r formada tə
sir göstə
rə
r və
yaxud xə
lə
l gə
tirə
r. Ona
görə
də
hə
min prinsiplə
rə
istinad edilmə
sinə
, münasibə
tlə
rin düş
ünülmüş
şə
kildə
qurulmasına böyük ehtiyac vardır.
Sxem. 5.1
Qiymətləndirmə fəaliyyətinin prinsipləri
Sahibkarın
tə
qdimatına
ə
saslanan
prinsiplə
r
Mülkiyyə
t
elementlə
ri
arasındakı
münasibə
tlə
ri
müə
yyə
n edə
n
Ə
traf mühitlə
bağ
lı olan
prinsiplə
r
1.Yararlılıq prinsipi
2. Ə
və
zlə
mə
prinsipi
3. Gözlə
nilə
n faydalılıq
prinsipi (heç bir
ə
mlakın yararlılığı bu
və
ya digə
r bazar
iş
tirakçısı üçün eyni ola
bilmə
z)
1.Kapital qoyuluş
u
prinsipi
2. Ə
lavə
(qalıq)
mə
hsuldarlıq
prinsipi
3. Balanslaş
dırma
(mütə
nasib və
son
mə
hsuldarlıq hə
ddi)
prinsipi
4. Optimal (iqtisadi)
hə
cm prinsipi
5. Mülkiyyə
tə
ə
mlak
hüququnun iqtisadi
bölgüsü və
birləş
dirilmə
si
1. Asılılıq prinsipi
2. Uyğ
unluq prinsipi
3. Tə
lə
b və
tə
klif
prinsipi
4. Rə
qabə
t prinsipi
5. Də
yiş
kə
nlik prinsipi
(heç nə
daimi deyil)
6. Ə
laqə
lə
ndirmə
prinsipi
7. Daha sə
mə
rə
li
istifadə
prinsipi
8.Azalan və
artan
mə
hsuldarlıq prinsipi
9. Gerilə
mə
prinsipi