3-Mavzu: Proyeksion chizmachilik. O‘z dst 305: 97 Ko‘rinishlar. Mashg’ulot rejasi

A (
detalga A strelka 
yo‘nalishi 
bo‘yicha 
ko‘rinishi)
 
harfi bilan 
belgilanadi (3.3-shakl, 
b).
Qo‘shimca 
va 
mahalliy 
ko‘rinishlar 
qulay 
holatda 
burib 
tasvirlanishi mumkin. Lekin buyumning bosh 
ko‘rinishidagi 
qabul 
qilingan 
vaziyat 
o‘zgarmasligi 
kerak. 
Bunday 
hollarda 
ko‘rinishga burilganlikni ko‘rsatuvchi belgi 
qo‘yilishi lozim (3.3-shakl, b). Ba’zi hollarda 
qo‘shimcha 
ko‘rinish 
yozuvsiz 
va 
yo‘nalishsiz ham tasvirlanishi mumkin (3.3-
shakl, a). 
5. Ko’rinishlarni formatga 
joylashtirish 
Detal chizmalarini o‘qishda ularni fikran 
geometrik 
sirtlarga 
ajratish 
muhim 
ahamiyatga ega bo‘lib, bu jarayon detalni 
tahlil qilish deyiladi. Detal sirtlarini bunday 
tahlil qilish undagi har bir qismni, shuningdek 
o‘zaro kesishuv chiziqlarini ongli ravishda 
3.4-shakl 
a 
b 
3.3-shakl 

---

aniq chizishga yordam beradi. Masalan ip g‘altagini olaylik (3.4-shakl, a). U 
o‘zining tuzilishi jixatidan juda sodda ko‘rinsa ham, u bir nechta geometrik 
sirtlardan tashkil topgan. Detalni tashkil qiluvshi har bir geometrik sirtni fikran 
aloxida ajratib tasvirlaymiz (3.4-shakl, b). Shunda g‘altak silindr va konus 
sirtlaridan tuzilganligi ma’lum bo‘ladi. G‘altakning ikki tomoni silindr, silindrlar 
konuslar bilan, konuslar esa yana o‘rtadagi silindr bilan tutashgan. G‘altakning 
o‘rtasida silindrik teshik ham bor. 
Yana bir misol. Endi bolt zagotovkasini, ya’ni yarim maxsulotini tahlil 
qilaylik. Boltning kallagi 
oltiburchakli 
prizma, 
uning rezba o‘yiladigan 
sterjen qismi silindrdir 
(3.5-shakl). 
Bulardan 
tashqari geometrik sirtlar 
o‘zlarining 
sof 
ko‘rinishida 
ham 
uchrashi mumkin. Masalan, g‘isht – parallelepiped, qalam – prizma yoki silindr, 
truba – silindr, koptok (to‘p) – shar va hokazo.