Diqqatning bo‘linishi
– bu diqqatni bir ob’ektdan ikkinchisiga ongli va
anglangan holda o‘tkazish. Bo‘linish bilan ikki turli yo‘nalishga ega bo‘lgan
jarayonlar bog‘liqdir, bular: diqqatni ishga tushirish va uzib qo‘yish. Bo‘linish
ixtiyoriy bo‘lishi mumkin, u holda uning tezligi – bu sub’ektning o‘zining idrok
qilishi ustidan irodali nazorati darajasining ko‘rsatkichi, va diqqatning bo‘linishi
bilan bog‘liq ixtiyorsiz bo‘lishi mumkin, bu yo ruhiyatning beqarorligi darajasining
ko‘rsatkichi bo‘lib xizmat qiladi, yo kutilmagan kuchli seskantiruvchilarning paydo
bo‘lishidan dalolat beradi.
Bo‘linishning samaradorligi avvalgi va
keyingi faoliyatni bajarish
xususiyatlariga bog‘liq bo‘ladi (bo‘linish ko‘rsatkichlari engil faoliyatdan og‘ir
faoliyatga o‘tishda ancha kamayadi, aksincha bo‘lganida esa, oshib ketadi).
Bo‘linish natijasi insonning avvalgi faoliyatga bo‘lgan munosabati bilan bog‘liq:
avvalgi faoliyat qanchalik qiziqarli va keyingisi unchalik qiziqish uyg‘otmagan
bo‘lsa, diqqatning bo‘linishi shunchalik qiyinroq kechadi. Bo‘linishda asab
tizimining
xususiyatlari, xususan, asab jarayonlarining qo‘zg‘aluvchanligi
tomonidan belgilangan individual tafovutlar mavjud.[2]
Diqqat hajmi
– sub’ektning etarlicha aniqlik bilan bir vaqtning o‘zida qamrab
olishi mumkin bo‘lgan ob’ektlar soni. Diqqat ob’ektining muhim va belgilovchi
xususiyatlaridan biri, uning o‘qitishda
va mashq bajarishda umuman
o‘zgarmasligidir. Diqqat hajmini tadqiq etish, odatda,
individ tomonidan aniqlik
bilan idrok etiluvchi, bir vaqtning o‘zida taqdim etiladigan unsurlar (raqamlar,
harflar, jismlar va h.k.) sonini tahlil qilish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Bu
maqsadlarda
taxistoskop
dan foydalaniladi – ma’lum sondagi seskantiruvchilarni
shunchalik tez, tadqiq qilinuvchi ko‘zlarini bir ob’ektdan
boshqasiga olib
ulgurmasidan oldin taqdim etishga imkon beradigan asbob, diqqat hajmi –
individual tarzda o‘zgaradigan kattalik, lekin, odatda, odamlarda uning ko‘rsatkichi
5 ± 2ga teng bo‘ladi.
Dostları ilə paylaş: