7-Mavzu. Belgilangan antitelalar va antigenlar ishtirokidagi immun reaksiyalar. Reja

Immunodepressantlar 
(immunitet va lot. depressio — susaytirish, bosish), immunodepressorlar, 
immunosupressorlar — kimyoviy va biologik faol preparatlarning katta bir guruhi. 
Dezoksiribonuklein kislota (DNK), ribonuklein kislota (RNK) taʼsirida oqsil 
sintezi va I. susayadi. I. antitelolar hosil boʻlishining toʻxtashiga olib keladi. Ular 
sekin roʻy beradigan allergiya, granulemalar hosil boʻlishi bilan davom etadigan 
yalligʻlanish, shuningdek, koʻchirib oʻtkazilgan aʼzo (mas, yurak yoki buy-rak) va 
toʻqimalarning koʻchib ketish reaksiyalarini susaytira oladi. I. ning bir xil i 
proliferatsiya (hujayralarning koʻpayishi bilan toʻqimalarning oʻsishi)ga qarshi 

---

taʼsir etadi. Bunga alkillovchi preparatlar (siklofosfan, xlorbutin, tiofosfamid, pro-
spadin va b.), antimetabolitlar (6-merkaptopurin, azatiotrin, 5-ftoruratsil) va b. 
oʻsmaga qarshi antibiotiklar (maye. aktinomitsin D) va batriden kiradi. Ikkinchi 
xili limfoid sistemaning funksiyasini susaytiradi. Bunga antilimfotsitar zardoblar 
(hayvonlarni boshqa turdagi hayvon yoki odam limfotsitlari bilan immunlab 
olingan zardob) va globulin kiradi. Antilimfotsitar zardoblar hayvonlarni 
autoimmun kasalliklardan saklay-di va odamning shunday kasalliklarini bir qadar 
tuzatadi. I. kollagenozlar, infeksion (revmatoid) poliartrit, revmatizmning uzluksiz 
retsidivlari, kizil volchanka va b. kasalliklarni davolashda, aʼzolarni koʻchirib 
oʻtkazishda ishlatiladi 
Immunoflyurtsentsiya reaktsiyasi. 
Reaktsiyanig asosi shundan iboratki, o’ziga xos antigenlar va flyuorestsent 
antitana immunoflyuoristsent kompleksni hosil qiladi. Bu birikmani lyuministsent 
mikroskopda nishonda ko’rish mumkin.Reaktsiyadan patogen mikrorganizmlar 
indikatsiyasi,mikrorganizmlarning antigenli tuzimasini o’rganishda ,bemorlar va
immunizatsiyalangan hayvonlar qon zardobida antitana turi va titrini aniqlashda 
foydalaniladi.Bu usul flyuoristsent antitana (yoki antigen)ning gomologik antigen
(antitana) bilan o’ziga xos ravishda birikishi va lyuministsent mikroskopning
ultrabinafsha va binafsha yorug’lik sochishiga asoslangan. Flyuorestent antitana – 
immunokimyoviy indikator- flyurxrom ultrofiolet nurda yorug’lik sochuvchi 
modda bilan kimyoviy bog’langan immun zardob uning imunoglobulin 
fraktsiyasini tashkil qiladi.Immunoglobulin fluoxrom bilan birikkanidan so’ng ham 
immunologik o’ziga hoslikni yo’qotmaydi va gomologik antigenlar bilan 
agglyutinatsiya,prepitatsiya fenomenlarini yuzaga chiqaradi. Reaktsiya o’ziga 
hos,juda sezgir bo’lib,hozirgi vaqtda mavjud barcha yuqumli kasallik 
qo’zg`atuvchilarni maxsus immunoflyuorestsent zardoblar bilan aniqlash imkonini 
beradi.
Reaktsiya qo’yish texnikasi. 
Yog`sizlantirilgan buyum oynachasiga bir tomchi tekshirilayotgan material 
(antigen) tomiziladi va bakterial petlya yordamida surtma tayyorlanadi.
Surtma quritiladi va olovda yoki kimyoviy fiksatorlar (atseton- 10min.,etanol-
10min.Nikiforov aralashmasi-20minut davomida)yordamida qotiriladi.
Fiksatsiyalangan surtmaga 1-2 tomchi lyuministsent zardob (ishchi – suyutirilgan 
ko’rinishda) tomiziladi va nam PETRI chashkasiga solib 20-30 min. 37 º S li 
termostatga qo’yiladi. Preparat nam kameradan olinib, 2-4 marta izotonik eritmada 
10-15 minut mobaynida, so’ngra distillangan suvda surtmadagi ortiqcha zardob 
ketishi uchun chayiladi. Preparat vertikal holatda uy haroratida quritiladi.
Lyuministsent mikroskopda dimetilftalat moyi – immertsion sistema yordamida 
ko’riladi. Baholash tartibi 4 ta (+) plyus tizimida:
4 ta ++++ juda yorqin, aniq flyuorestsentsiya
3 ta +++ yorqin flyuorestsentsiya
2 ta ++ etari darajada flyuorestsentsiya
1 ta + va ± juda xira flyuorestsentsiya, hujayra bilan kontrastlik yo’q.

---

Musbat reaktsiya 4 ta, 3 ta va 2 ta (+) plyus, 3-5 va undan ortiq o’ziga xos
hujayralar flyuorestsentsiyada hisoblanadi. Preparatning yorug`lik sochishi darajasi 
tezda kamayadi, shuning uchun ham preparatlarni oz fursat ichida mikroskopda 
ko’rish lozim. Sut emizuvchilar to’qimalar birguruh genlar to’plami borligi
aniqlangan. Ushbu gen lopusiga gen mashsulotlari va to’qima a`zolari
transpirattsiyasi (ko’chirib to’qazish juda muhim ashamiyatga ega o’zining
yetuk vazifalarga ko’ra bu ish to’dasi gistomansublinning bosh komigensi
deb nomlangan alotranspiatsialarga (biror bir biologik tur orasidagi
to’qimalarning gen egalarga ko’chirib o’tkazish) nisbatan sodir bo’ladigan
imunologik javobning nazorat etishdan tashqari bu genlar fizologik
jihatdan muhim bo’lgan hujayralar aro munosabatni belgildab beradi.
Imunologik ikki turda asosiy gistomonsublik kompleksining batafsil
rganishgan ulardan biri sichqonlarga taluqli bo’lgan N-2 odam
organizmidagi HLA organizmlardir. NLA – (o’zbekcha odamning leykotsit
antigenlari deb nomlangan) inglizchasiga (N- pitan L-lencoife A- antigen)
NLA. Konteks tizimga kirgan gen mashsulotlari ishi leykotsitlar tartibiga
tanilgan. Bugungi kunga kelib esa ushbu antigenlar leykotsitldar tartibiga
ham emas balki yadroga ega bo’lgan hujayralarning tashqi membranalarida sham 
bыlishi aniqlangan. NLA- tizimning odam organizmishga tushgan ыrni juda 
mushim shisoblanadi. Tizimga kirgan nlar transpilattsion antigenlar ifodalagani 
bilan birga ularga mashsulotlari imunologik jarayonlarda ishtirok etadi. 1927 yili
olimlar manozigota egizaklarda teri transpiattsiyasining o’tkazilganda o’tkazilgan 
terining ko’chmasligini isbotlab berdi. Mana shunday o’tkazilga ilmiy tekshirish
kuchli reaktsiyani genetik qonunlarga bo’ysunishini belgilab bergan edi.
Keyingi yillar ichida kashf etilgan leykotsitlarning antigenlarnig soni nihoyat
kamyib bormoqda. 1965 yilga kelib ularning hammasi bir genetik mahsulotlari deb 
tahlil qilina boshlandi. Odamdagi NLA deb nom olgan tizim multigenlar (ko’pgen) 
oilasini o’z ichiga oldi. Bu gen bir qancha muhim imunologik funktsiyalarni 
bajaradi. Bu nomning olti xromasomani qisqa ikkalasiga joylanib uch xil molekula
tuzilmasiga oid mashsulotlarning sintezida ishtirok etadi. Ikki sinfdan iborat:
Birinchi sinf antigenlari uch molekula kiradi: NLA – A va NLA – V lik
spropinlardir. Ular begona antigenlarning sintaksis T ingotsitlarga tavsiya
etadi. Ikkinchi sinfga tavliqiy antigenlar – NLA kompensning soshasida
bыlgan egnlar bilan aniqlanadi.Uchinchi sinf – in mahsulotlarni turli 
komponentlari ttashkil etadi. Amirgen reaktsiyalar shakllari Ba`zi imunologik 
javob reaktsiyasi organizmga salbiy ta`sir ko’rsatishi mumkin. allergiya 
organizmni oshshirgancha nisbatan reaktsiyasidir.
Ko’pchilik holda bunday holat ayirgin reaktsiyasi deyiladi. Ayirgin
reaktsiyasining to’rt turi mavjud:
tur reaktsiya – (anafinatsiya)
tur reaktsiya – (tsitotontsin reaktsiya)
tur reaktsiya – (immunitet kompleksi reaktsiyalari)
tur reaktsiya – (bepolsinna shujayralar ishtiroki bunga sodir
bo’ladigan kotologitik immunitet reaktsiyalari)