A bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
AZƏRBAYCANIN TARĠXĠ COĞRAFĠYASI
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AZƏRBAYCANIN TARĠXĠ COĞRAFĠYASI
- Məxəzlərin ixtisarı və iĢarələr
12
Ġstanbul Darülfünunda Türk tarixi ilə yanaĢı olaraq, tərəfimizdən, həm də hər dörd semestrdə iki dəfə “Türküstanın və türklərin yayılma sahələrinin tarixi coğrafiyası” dərsləri deyilmiĢdir. Bunlardan “ġərqi və Qərbi Türküstanın tarixi coğrafiyası” 1927-28-ci və 1929-30-cu tədris illərində, “Türklərin yayılma sahələrinin coğrafiyası” isə 1928-29 və 1930-31-ci tədris illərində oxunmuĢdur. Türküstanın tarixi-coğrafiyası nəhrlər üzrə - Amu-Dərya, QaĢqa-Dərya, ZərəfĢan, Sır-Dərya, Çu, Ġle, Yeddisu, Tarim hövzələri, Çun-Dərya və Qazaxıstan çölləri (səhraları) üzrə tərtib edilmiĢdir. “Türklərin yayılma sahələri” kimi Ģimal-qərbi Çin, Monqolustan, Altay, qərbi Sibir, Ural və Ġtil, Ģimali Qafqaz, Krım, Azərbaycan, Xəzər dənizinin cənub sahilləri, Xorasan, Ģimali Əfqanıstan və Ģimali Tibet məmləkətləri nəzərdə tutulmuĢdur. Bu dərslərə aid qeydlər mənim özümün (Ə.Vəlidinin -P.V.) və tələbəmin əlində dağınıq vəziyyətdədir. [Onları] indiyə qədər toplayıb nəĢr etdirməyə müvəffəq olmamıĢıq. Ġndi ayrı-ayrı sahələrə aid dərslərin [mətnlərini] elmi məcmuələrdə, dağınıq bir Ģəkildə olsa da, çap etdirmək istəyirəm. [Buradakı] qeydləri yeni hərflərə çevirərək çap etməyi və [onların] təshihini, lazım gələn yerlərdə xəritə və sxemlərin tərtib və əlavəsini tələbələrimdən Pertev Naili və Hüseyn Nihal öz öhdələrinə götürmüĢlər. Azərbaycana aid dərslər “Azərbay-can Yurd bilgisi”ndə də nəĢr ediləcəkdir.
1) M.J. de Geoje, Bibliotheca Geographorum Arabicorum I (= Ġstəxri), II (=Ġbn Havqəl), III (= Məqdisi), V (=Ġbn əl-Fəqih), VI (Ġbn Xordadbeh və Qudamə ibn Cəfər), VII (=Ġbn Rustah və Yaqubi coğraf.) VIII (=Məsudi, Kitab əl-tənbih) 2)
3)
Gibb Memorial VI = Yaqut Həməvi, ĠrĢad əl-Arib (=Yaqut B.) 4)
Gibb Memorial XX = Səmani, Kitab əl-Ənsab (=Səmani) 5)
Gibb Memorial XXIII №1, = Həmdullah Qəzvini, Nüzhət ql-Qülub, farsca mətn (=H. Qəzvini, m.); XXIII, №2, kitabın ingiliscə tərcüməsi (=H.Qəzvini, r.) 6)
(1), т. XXIX, Караулов, Сведения арабских писателей о Кавказе; Ġstəxri (=Караулов,1); XXXI, Ġbn əl Fəqih (=Караулов, П), XXXII, Ġbn Xordadbeh, Qudameh, Ġbn Rusta, Yaqubi (=Караулов, III), XXXVIII Məqdisi, Ġbn Havqəl (=Караулов, VII-IX) 7)
13
8) Hüdud ə1-Аləm, Рукопись Туманского, Rusiya Akademiyasının nəĢri, Leninqrad, 1930 (=Hüdud ə1-Aləm) 9)
Записки Императорской Русской Академии Наук т. XXVI, приложение №1, 1875, Дорн, Каспии (=Дорн, Каспии) (-35-) 10)
Maulana Muhammed Ilahdad, vol. 1, II, Calcutta, 1887 (=ZN) 11)
Lestrange, G., The Lands of the Eastern Caliphat (=Lestrange, Caliphat) 12)
Бартольд В.В. Историко-географический обзор Ирана (=Бартольд, Обзор) 13)
Marquart, Osteuropaische und ostasiatische Streifzwge (=Marquart, Streifwzge) 14)
Evliya Çəbbi, Səyahətnaməsi, Ġstanbul, I-VlII cild (= E.Çələbi) 15)
16)
Известия Азербайджанского комитета охраны памятников старины, искусства и природы (= И. Азкомстарис) 17)
(=И.О.О.И.Аз.) 18)
Известия Азербайджанского археологического комитета (= И.Аз. ар. К.) 19)
Бартольд В.В. Место Прикаспийских областей в истории мусульманского мира. - Баку: 1925 (= Бартольд, Прикаспий)
I Digər dərslərdə olduğu kimi, Azərbaycan haqqında danıĢarkən də, əsas məqsəd buranın tarixi coğrafiyasına aid məxəzlərdə mövcud olan bütün faktları (qeydləri) bir уerə toplamaq deyil, yalnız bu ölkənin islamlaĢmasından, xüsusilə türkləĢməsindən sonrakı dövrlərinə aid məlumatı ixtisarla Ģərh etmək və tarixi əsərlərdə təsadüf olunan coğrafi adlara [uyğun] məskənlərin yerlərini mümkün olduqca dəqiq müəyyənləĢdirməkdən ibarətdir. Azərbaycan sözü (E.Ġ. 141) Ġslam dövründə, əsl mənasında, Muğanın və Araz çayının cənubunda Ġraq-i Əcəm, cənubi-qərbində Cibal və Ģərqində Deyləm və Gilan vilayətləri, Ģimalında Arran və Ərminiyyə, qərbində Rum sərhəd məntəqələri və sonra Rum (Anadolu) vilayətləri ilə hüdudlanan geniĢ vilayətin adı olmuĢdur. Amma onun sərhədləri bəzi vaxtlarda dəyiĢilmiĢdir. Hal-hazırda Muğanla həmsərhəd olan Varsan, Bacərvan və Bərzənd də ona aid edilmiĢdir, cənubda Zəncan və Dinavər bura daxil olmamıĢdır. Ġbn əl-Fəqihə görə (s.285) Azərbaycan Bərdə ilə Zəncan arasında məmləkətdir; Azərbaycanın ən Ģimal Ģəhəri Varsandır; yəni Bərdə və Zəncan Azərbaycana daxil deyillər. Monqol zamanında Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|