379
Шякил 9.14 Федерал сявиййядя тянзимлянян рабитя хидмятляри
Eyni zamanda bir sıra xidmətlər regional səviyyədə
tənzimlənir. ( şəkil 9.15 ).
Şəkil 9.15. Regional səviyyədə tənzimlənən rabitə xidmətləri
Yuxarıda sadaladığımız tənzimlənən rabitə xidmətləri
tariflərindən başqa həm də tənzimlənməyən ( sərbəst ) tariflər fəaliyyət
göstərir.Rabitə xidmətləri üçün sərbəst tariflər bu xidmətlərin tələb və
təklifi arasındakı münasibətə əsaslanır.Bu zaman istehsal xərcləri
,mənfəət əldə edilə bilməsi , rabitə xidmətləri müəssisələrinin iş
rentabelliyinin təmin edilməsi ,geniş istehsal hesaba alınır.
Təyin edilmiş rentabellik səviyyəsinə qarşı tələblər
federal və regional proqramlara uyğun şəkildə hesablanmış vəsaitlərin
həcminə uyğun şəkildə müəyyənləşdirilir.
Müxtəlif xidmət növləri üzrə rentabellik səviyyəsi də
müxtəlif olur.Bu səviyyə xidmət növünün faydalılığı,sosial əhəmiyyəti
və inkişafın perspektivliyi ilə təyin edilir.Eyni növ rabitə üçün müxtəlif
tariflər təyin edilir : bir tarif növü - əhali üçün ,digəri isə -təşkilatlar
üçün.
Adətən rabitə xidmətləri tarifləri üçün iki sərhəd təyin
edilir : minimal və maksimal.
Tariflərin minimal səviyyəsi elə xərc növlərini
kompensasiya etməlidir ki , onlar istər-istəməz meydana çıxır və yalnız
tariflər yolu ilə ödənilə bilər.Belə xərclərə kəndlərdə telefon rabitəsi
xidmətləri aid edilir.
РЕЭИОНАЛ СЯВИЙЙЯДЯ ТЯНЗИМЛЯНЯН РАБИТЯ ХИДМЯТИ
Телефондан истифадяйя эюря
абуня щаггы
Йерли-говшвгда телефон-
автоматлардан истифадя щаггы
Телефонун гурашдылмасына
эюря щагг
380
Рабитя хидмятляриня тарифляр
Ясас
Эцзяштли
Ялавя
Maksimal
tarif
səviyyəsi
adətən
təşkilatlara
verilir.Amma bu maksimal səviyyə də çox yüksək ola bilməz.Bir qayda
olaraq bu növ xidmət tarifləri bu xidmətlərin maya dəyərinin üç dəfə
artıq həddində olur.Amma maya dəyərinin 3 qatı olan belə rabitə
xidmətləri bütün faktiki istehsal xərclərini təmin etmir və uyğun
orqanlar tərəfindən müəyyən edilmiş rentabellik səviyyəsinə təminat
vermirsə , onda tariflərin maksimal səviyyəsi üçün daha yüksək hədlər
müəyyənləşdirmək lazım gəlir.
Şəhərlərarası və ölkələrarası telefon əlaqələrinin xidmət
tarifləri bir tərəfdən ayrı-ayrı şəxslər üçün ,digər tərəfdən isə təşkilatlar
üçün təyin edilir.Onlar iş günləri və istirahət günləri üçün ,hətta günün
müxtəlif vaxtları üçün də müxtəlif olur ( yəni gündüz və gecə tariflərinə
bölünür ).
Rabitə xidmətləri tarifləri təyin edilərkən ümumilikdə
göstərilən xidmətlərin keyfiyyəti,mədəni xidmət səviyyəsi,xidmətlərin
vacibliyi,mövsümlə əlaqədar olaraq tələb dəyişkənliyi də nəzərə alınır.
Rabitə xidmətləri tarifləri öz növbəsində əsas ,əlavə və
güzəştli tariflərə bölünür.(şəkil 9.16.)
Əsas tariflər bütün rabitə
xidmətləri üçün istifadə edilir.
Güzəştli
tariflər
əhalinin sosial təzyiqlərə məruz qalan
təbəqəsi üçün istifadə edilir.
Əlavə tariflər əsas və güzəştli
tariflərlə birgə müəyyənləşdirilir və
fəaliyyət göstərir. Шякил 9.16.Рабитя хидмятляриня тариф нювляри
Beləliklə də təyin edilmiş tariflər üzrə xidmətlərin
göstərilməsi nəticəsində rabitə müəssisələrinin əldə etdikləri gəlirin
ümumi məbləği müəssisənin səmərəli işləməsi üçün təyin edilmiş
həddən yüksək olmamalıdır.
Bununla belə təyin edilmiş tariflər müəssisənin
göstərdiyi xidmət şəbəkəsinin genişləndirilməsinə,daha böyük həcmdə
xidmət göstərilməsinə şərait yaratmalıdır.Tariflərin dövlət tərəfindən
tənzimlənməsi bu və ya digər tariflərin indeksləşmə əmsalının qəbul
edilməsi yolu ilə həyata keçirilməlidir.
Bu əmsallar müxtəlif xidmət növləri üçün və müxtəlif
istehlakçı kateqoriyaları üçün müxtəlif yollarla (diferensiallaşmış ) təyin
381
edilir.Tariflərin indeksləşmə əmsalının təyin edilməsi fəaliyyət göstərən
baza tarifləri və bu və ya digər xidmətlərin hesablanmış xərclərinə
əsasən həyata keçirilir.
Əgər hər hansı bir rabitə xidməti göstərilərkən onlara
qoyulan tariflər istehsal xərclərindən aşağı olarsa,və yaxud büdcə və
digər
təşkilatlar
üçün
müxtəlif
tarif
səviyyələri
müəyyənləşdirilərsə,onda artıq baza tariflərinin yüksəldilməsi əmsalı
haqqında ölçü götürmək lazım gəlir.Bu əmsal büdcə təşkilatlarından
fərqli olaraq maliyyələşmə mənbəyi olan təşkilatlar üçün təyin edilir.
Rabitə xidmətləri üçün tariflərin dəyişilməsi üçün rabitə
təşkilatları uyğun tənzimləyici orqanlara müraciət etməlidirlər.Tarifləri
dəyişmək üçün onların özlərinin heç bir hüquqları yoxdur.
Tariflərə yenidən baxılması üçün tənzimləyici orqanlara
müraciətin əsasını heç olmasa aşağıda göstərilən şərtlərdən birinin
yerinə yetirilməsi təşkil edir (şəkil 9.17):
*rabitə xidmətlərinin inkişafı və yeni xidmət növlərinin təklif
edilməsi ;
*ənənəvi
rabitə
xidmətlərinin
keyfiyyətinin
yüksəldilməsi ;
*rabitə xidmətləri təklif edilərkən xidmət səviyyəsinin
yüksəldilməsi ;
Рабитя
хидмятляринин
инкишафы вя йени
хидмятлярин
эюстярилмяси
РАБИТЯ ХИДМЯТЛЯРИНЯ ТАРИФЛЯРИН ДЯЙИШМЯСИ ЦЧЦН ЯСАСЛАР
Яняняви рабитя
хидмятляринин
кейфиййятинин
йцксялдилмяси
Рабитя хидмятляри
заманы сервисин
сявиййясинин
йцксялдилмяси
Инфлйасийа
просеслярин инкишафы
Хяржлярин мцяййян
едилмяси цчцн
нормативляринин вя
йа щцгуги актларын
тятбиги.
Бцджяйя юдямяляр
цчцн
нормативляринин вя
йа щцгуги актларын
тятбиги.
РФ-нин Мяркязи
банкынын
йенидянмалиййяляш
дирмя дяряжясинин
дяйишмяси