А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
126
Qiymətəmələgəlmə prosesinin fasiləsizliyi priнsipi ondan ibarətdir ki, birinci eyni bir əmtəə (çox vaxt müxtəlif müəssisələrdə həyata keçirilən) özünün xammal və ilkin materiallardan istifadə edilən məmulata qədər) şəkil dəyişmələri bir neçə sayda müxtəlif mərhələlərdən keçməlidir. Hər bir mərhələdə bu əmtə üçün özünün qiyməti təyin edilir. Bir əmtəə üçün qiymətəmələgəlmənin bu cür fasiləsizliyi məkanda fasiləsizlik adlandırmaq olar. Ikincisi, müxtəlif əmtəələrin qiymətləri köhnəlmiş əmtəələrin istehsaldan çıxarılması il əvə bazardan yox olması ilə, yerdə qalan əmtəələrin inkişafı və təkmilləşdirilməsi bağlı, eləcə də prinsipcə yeni əmtəələrin mənimsənilməsilə bağlı dəyişməlidirlər.
qiymətlərin formalaşması fasiləsiz və hərtərəfli nəzarətə məruz olmalıdır. Bu cür nəzarət iki yolla həyata keçirilə bilər. Birincisi, o, qiymət üzrə dövlət inspeksiyası orqanları tərəfindən həyata keçirilə bilər, hansılar ki, əmtəələrin keyfiyyətinə nəzarət edirlər və istehlakçıların hüquqlarını müdafiə edirlər. Bu cür inhisarlaşmaya misal kimi nəqliyyat tarifləri, qaza görə haqq, elektrik enercisinə və beynəlxalq telefon rabitəsinə görə haqq çıxış edə bilər. (Bu cür orqanları dövlət inspeksiyasının hər mərkəzdə və həm də regional səviyyədə fəaliyyət göstərirlər). Ikincisi, bu cür nəzarət istehlakçılar cəmiyyəti tərəfindən də həyata keçirilə bilər, hansılar ki, öz fəaliyyətlərində Rusiya Federasiyası tərəfindən qəbul edilmiş «Istehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqda» Qanuna istinad edirlər. Qiymətəmələgəlmə prinsiplərinin pozulması hallarının aşkar edilməsi halında gnahkar üzərinə inzibati хябярдарлыг və ya iqtisadi sanksiyalar və müxtəlif növ cərimələr qoyula bilər. Preyskurantlardan istifadə zamanı qiymətmələgəlmə prinsipi şəkil 4.6-də verilib. Preyskurantlardan istifadə ilə yanaşı bu və ya digər əmtəələrə qiymətlər müxtəlif növ satışların müsabiqələrin və auksionların keçirilməsi nəticəsində yarana bilər. Rəqabət tenderlərin keçirilməsinin mümkünlüyü RF Mülkü Məcəlləsi ilə nəzərdə tutulmuşdur. Tenderlərin həyata keçirilməsi nəticəsində qiymətlərin formalaşması zamanı əsas kimi preyskurantlar və onlardan istifadə metodikası deyil, rəqiblərin təklifi götürülür.
127
Tenderlərin təşkilatçıları kimi ya verilmiş əmtəənin mülkiyyətçisi (sahibi ya verilmiş əmtəəyə) əmlak hüququna malik olan şəxs və ya təşkilat ya da ki, onun tenderlərin həyata keçirilməsi üzrə müqavilə bağlayan ixtisaslaşdırılmış ticarət təşkilatı ola bilər.
Шяк. 4.6. Прейскурантларын истифадяси заманы гиймятямяляэялмя принсипляри
Tenderlər auksionlar və müsaiqələr formasında reallaşa bilər ki, bunlarda onların aparılmasının iki müxtəlif variantlarını bildirir. Tenderlərin keçirilməsinin auksion formasında tenderi udan daha aşağı qiymət təklif edən şəxs olur. Tenderləriн (satışların) keçirilməsinin
halında tenderin qalibi sözün geniş mənasında daha yaxşı şərtlər təklif edən olur, təkcə qiymətə aid olan hissədə deyil tenderlərin qalibi haqda qərarın qəbulu (mühsiflər heyətinin müsabiqə komissiyasının) tenderlərin məsul təşkilatçısı tərəfindən əvvəlcədən təyin edilmiş – yekun qərar əsasında qəbul edilir. Bu cür tədbirlər daxili və beynəlxalq ola bilərlər. Daha sonra açıq
kildə də ola bilərlər. Açıq tenderlərdə istənilən şəxs və təşkilat iştirak edə bilər. Qapalı tenderlərdə isə ancaq xüsusi şəkildə dəvət olunmuş şəxs və ya təşkilatlar. RF Mülkü Məcəlləsinin müvafiq olaraq tenderlər təşkilatçısı tenderin başlanmasına 30 gündən az olmayaraq bir vaxtda bu tenderin Прейскурантлар ясасында гиймятямяляэялмя принсипляри.
елми ясаслылыг фасилясизлик
гиймятямяляэялмянин вя нязарятин ващидлийи мягсядйюнлцлцк
мцхтялиф мярщялялярдя бир вя щямин ямтяя цчцн
вахт ярзиндя мцхтялиф ямтяяляр цчцн
Дювлят нязаряти Ижтимаи нязарят
128
şərtləri haqdabildiriş buraxmalıdır. Bu bildirişdə tenderin keçirilməsinin zamanı (vaxtı, yeri, forma və qaydası haqda) məlumat olmalıdır. Tenderə çıxarılmış əmtəənin ilkin qiyməti də göstərilməlidir. Tenderlərin keçirilməsindən imtina hallarında (yol verilən müddətlərin pozulması ilə) iştirakçılar tərəfindən çəkilən faktiki ziyanı məsuliyyəti tenderin təşkilatçılarının üzərinə düşür. Qeyd olunan hər iki tender növünün daha dolğun şəkildə araşdıraq. Auksion – bu əmtəələrin açıq satışdan əvvəlcədən müəyyən edilmiş yerdə və təyin edilmiş müddətdə satışıdır. Satıcı auksionda əmtəənin ancaq ilkin qiymətini təyin edir. Maksimal yol verilən mənfəət əmtəənin daha yüksək qiymətə satışı nəticəsində əldə olunur. Bu qiymət iştirakçılar arasında birbaşa rəqabət nəticəsində formalaşır. Auksionlar həm onların keçirilməsi üzrə ixtisaslaşmış firmalar tərəfindən, həm də tenderlərin keçirilməsi və təşkili əsas fəaliyyət növü olmayan firmalar tərəfindən həyata keçirilə bilər. Sonuncuların sırasına əmtəə bircaları rəssamlıq salonları, sərgilər və s. tərəfindən həyata keçirilən auksionlar aid edilə bilərlər. Auksion satışlaр məcburi və könüllü şəkillərə bölünür. Məcburi auksion satışlar kənar təşkilatlar tərəfindən, bir çox hallarda dövlət təşkilatları tərəfindən həyata keçirilir, əgər müflisləşmə halı mümkündür. Bu cür auksionların məcburi müsadirə edilmiş və ya tələb olunmamış əmtəələr, girov qoyulmuş və мцсадиря едилмиш əmlak və satışından ibarətdir. Könüllü auksion satışlar verilmiş əmtəəni və ya əmlakın sahiblərini öz arzuları ilə daha ялверишли qiymətlərlə satmaq məqsədilə həyata keçirilir. Auksion satışlar minimal start qiymətindən başlayaraq həyata keçirilə bilər. Burada potensial alıcılar könüllü şəkildə əlavələr edirlər. Bu əlavələrin həcmi əvvəlcədən təyin edilmiş göstəricidən aşağı ola bilməz. Start qiymət həm də açıq-aşkar şəkildə yüksəldilmiş ola bilər. Bu zaman auksion ilkin qiymətin yavaş-yavaş aşağı düşməsi ilə aparılır, o vaxta qədər ki, kimsə bü auksion iştirakçılardan verilmiş əmtəənin nail olunan qiymətə əldə etməyə razılıq verməyəcəkdir. Bu cür auksion, hansı ki, əvvəlcədən təyin edilmiş qiymətin aşağı düşməsilə aparılır. O, holland auksionu adlanır. Qiymətlərin yüksəlməsinə aparılan auksion «səsli və səssiz» prosedura üzrə həyata keçirilir. Səsli prosedura yuxarıda qeyd olunana müvafiqdir. Səssiz prosedurada isə alıcılar auksionu aparan təkcə
Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|