Ağa Musa Nağıyev haqqında əlavə məlumatlar
Yüklə 257,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
185 Keşməkeşli həyatını nəql etdiyi yazıçıya dostlarından biri qələmini sınamağı məsləhət görür. Bunu dərk edən Ümmül ilk əvvəl keçdiyi həyat yolunu qələmə alır. Bu onun Bakı xatirə- lərini qələmə aldığı həmin “Qafqaz günləri” romanı idi. 1946-cı ildə Ümmül Banu “Paris günləri” – adlı ikinci romanını yazır. Sonradan “Qallimar” nəşriyyatına təqdim etdiyi başqa bir romanını da bitirir. Adı çətinlik yaratdığına görə Banin təxəllüslü yazıçı kimi tanınır və şöhrətlənir. Yaradıcılıq istedadına görə Banin Parisin ədəbiyyat sahə- sində emiqrant təbəqələrindən olan qatlarda mühüm yer tuturdu. Baninin qeydlərində belə bir məqama rast gəlmək olur: - “İftixar hissi ilə qanadlanıb uçurdum. Küçələri qaça-qaça kitablarımın satışa qoyulan bütün mağazaları bir-bir gəzməkdən yorulmurdum. Buna baxmayaraq özümü yazıçı hesab etmirəm. Mən sadəcə olaraq hadisələri şərh edirəm”. Banunun tərcüməçilik fəaliyyəti də çox əhatəli və maraq- lıdır. O, rus yazıçısı Dostoyevskinin “Özgə arvadı” və “Tatyana Tolstoyun xatirələri” əsərlərini, alman yazıçısı Ernest Yunkerin “Sülh” romanını, ingilis yazıçısı Qreqori Martonun “Dostum Bilizzar” və V.T.Vantın “Sen Polun həqiqət dedikləri” əsərlərini fransız dilinə tərcümə etmişdir. O, islam aləmində böyüsə də, dindar deyildi. Paris isə onu ateist etdi. Bir vaxtlar Paris üçün burnunun ucunun göynədiyini deyən Banin, bu ecazkar şəhərdə olarkən özünü yelkənsiz gəmi- yə bənzədirdi. Ondan müsahibə alanlara anasız böyüdüyünü və övladının olmadığından təəssüfləndiyini bildirirdi. Əldə etdiyi müvəffə- qiyyətlərə baxmayaraq o, taleyindən şikayətlənirdi. Şəraitin, tə- sadüflərin, taleyin onu oyuncağa çevirdiyini vurğulayırdı. Bax- mayaraq ki, ömrü boyu inam-əqidə üğrunda çarpışıb, xeyir- xahlıq etmişdi. 186 Azad yaşamış, maraqlı həyat keçirmiş, uzun ömür sürmüş Banin həyatı tənha tərk etmişdi. Qeydlərindən məlum olur ki, vətənini dərin məhəbbətlə sevsə də, nədənsə həmyerliləri ilə görüşməkdən boyun qaçırırdı. Qohumları ilə əlaqə yaratmaq arzusunda olmayıb. Atasından incik düşən Banin hətta ömrünün sonunadək onun məktublarını da oxumur. Ayağından aldığı zədə onu oturaq həyat keçirməyə məcbur etsə də, Banin qiraət etməkdən usanmır, gənc müəlliflərin əlyazmaları ilə tanış olurdu. Ömrünün 75 ilini qürbətdə keçirsə də, yazıb-yaratmaq, yaradıcılıq həvəsi ilə yaşayan azərbaycanlı, yazıçı Ümmül Banu bir neçə dildə yazırdı. Fransız ədəbiyyatının axarına düşdüyünə baxmayaraq hər zaman verdiyi müsahibələrində Azərbaycanın sadiq qızı oldu- ğunu vurğulayırdı. Baninin “Azərbaycan evi” Paris Assosiasiyasının Fəxri üzvü olması bunun təsdiqidir. 1992-ci ildə dünyaya əbədi göz yumarkən, Banin cəsədinin “yandırılmasını” vəsiyyət edir. Vəsiyyətnaməsindən bəlli olur ki, bunun səbəbi ömrünün sonunadək öz-özünü idarə etmək iqti- darında olsa da, həyat kredosu azadlıq olub! Bununla Banin, azadlığı hər şeydən üstün tutduğunu sübuta yetirib. Katolik dininə riayət etdiyindən, zəngin kitabxanasını Pari- sin ən məşhur Katolik kilsəsinə verməsini də vəsiyyətində xü- susi qeyd edib. P.S. Bu azərbaycanlı qızının, vəsaitləri milyonlarla hesab- lanan iki nəhəng neftxudanın nəvəsinin maraqlı, lakin şox ağır həyat tərzini oxuduqca, ürəyim qan ağlayır. Onun yerində özü- mü bir an da olsa təsəvvür edə bilmirəm. Həyatını mühacirətdə keçirən niskil Ümmül Banu böyük ürək sahibi olub. Arzu edərdim ki, xalqımızın tarixində özünəməxsus izi olan, gözəl əməlləri, işləri saya-hesaba gəlməyən Ağa Musa Nağıyevə 187 vaxtilə edilən haqsızlıqların cavabı olaraq onun tikdirdiyi bina- ların birinə xatirə lövhəsi vurulsun, adı bir küçəyə verilsin. BU YOLDA UDDUQLARIM T əşkil etdiyim, eləcə də dəvət olunduğum tədbirlərin hər bi- rində Ağa Musa Nağıyev haqqında ətrafdakıları məlumatlan- dırdıqca, indiyədək bilmədiklərini faktlara və arxiv sənədlərinə əsaslanaraq nəzərə çatdırdıqca, suallar çoxalır. Bununla bərabər sağ ol dediklərini də eşidirəm. Beynəlxalq Sülh Federasiyasının Azərbaycandakı nümayən- dəsi Yaponiyalı Mister Toru Nişivaki ilə tanışlığım zamanı Ağa Musa Nağıyev ilə bağlı bir əhvalat danışdı: - Bakıda gəzərkən yolum İçərişəhərdən düşür. İçərişəhəri gəzib, yoruldum. Hava çox isti idi. Susuzluq hiss etdim. Həyət- lərin birində qadının paltar yuduğunu görüb, içməyə bir stəkan su istədim. Stəkana həyətdəki krandan su doldurub mənə uzadanda so- ruşdum: “Qaynadımamış suyu necə içmək olar?” Tərcüməçi qadından xahiş etdi ki, mənə qaynadılmış su ver- sin. O gülümsəyərək cavab verdi: “Bu Şollar suyudur, onu qay- natmağa ehtiyac yoxdur”. Stəkanı yuxarı qaldırıb suyun nə qədər şəffaf olduğunu gör- düm. Dadı da çox xoşuma gəldi. Suyun haradan gəldiyini soru- şanda bu qadın çox qürurla dedi ki, Bakıya suyu çox-çox illər bundan əvvəl milyonçu Ağa Musa Nağıyev çəkdirib. Bakıda belə xeyriyyəçilər onlarla olsa da, onlardan ən varlısı Nağıyev olub, deyə o, bunu xüsusi vurğuladı. Bu məsələ məni çox düşündürdü. Çox maraqlandım və mil- yonçu Ağa Musa Nağıyevin kim olduğunu, bu səxavətli insanın Yüklə 257,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|