Andijon iqtisodiyot va qurilish instituti Iqtisod-qurulish fakulteti iqtisodiyot yo’nalishi

Boshqaruv predmeti va izlanish uslublari.

Boshqaruv predmetlari va izlanish uslublari turlari o'zaro bog'liqlik ko'rsatadi. Boshqaruv predmetlari, shuningdek, turli sohalardagi boshqaruvning turlarini ham o'z ichiga oladi. Quyidagi boshqaruv predmetlari keng tarqalganlaridan ba'zilari:

1. 
   Moliya boshqaruvi - bu boshqaruv sohasida moliyaviy tadbirlarni yuritishga oiddir. Moliya boshqaruvi, moliya hisob-kitoblari, hisob-kitob tuzish, moliyaviy rejalashtirish, moliyaviy monitoring va boshqa moliyaviy tadbirlarni o'z ichiga oladi.
   
2. 
   Xodimlar boshqaruvi - bu, tashkilotdagi xodimlar orasida ish bilan bog'liq savollarga javob berish, xodimlarni rejalashtirish va motivatsiyalash, ish faoliyatini boshqarish va boshqa xodimlar bilan hamkorlik qilishni o'z ichiga oladi.
   
3. 
   Ommaviy munosabatlar boshqaruvi - bu boshqaruv sohasida ommaviy munosabatlar va tashkilotning tashkiliy-strukturaviy tadbirlari yuritishga o'z ichiga oladi. Bunday boshqaruvi, tashkilotning jamiyat bilan muloqotini tashkil etish, tashkilotning jamiyatga xizmat ko'rsatishini ta'minlash, shikoyatlarni yechish va tashkilotning ommaviy profilaktikasi bilan shug'ullanishni o'z ichiga oladi.
   

Boshqaruvi turlari bilan birga, turli izlanish uslublari ham mavjud. Izlanish uslublari, boshqaruvning maqsad va vazifalarini bajarishda yordam beradi. Quyidagi izlanish uslublari tarqalganlaridan ba'zilari:

1. 
   Bajaruvchi - bu izlanish uslubi, bajaruvchi tizimida maqsadlarni bajarish uchun foydalaniladi. Bajaruvchida, maqsad va vazifalarni qo'llab-quvvatlash, ish jarayonini monitoring qilish va bajaruvchi tizimi ichidagi boshqa muammolarni yechishga intiladi.
   
2. 
   Demokratik - bu izlanish uslubi, jamoa a'zolari o'rtasida bir hil ish qilishni ta'minlashga intiladi. Demokratik uslubda, jamoa a'zolari o'z fikrlarini aytish, qarorlar olish va tashkilotda birgalikda faol ish ko'rsatish imkoniyatiga ega bo'ladi.
   
3. 
   Avtoritar - bu izlanish uslubi, boshqaruvchi yoki rahbar tomonidan yoki boshqa shaxslar tomonidan maqsadlarni bajarish uchun berilgan buyruqlar asosida ish bajariladi. Avtoritar izlanish uslubida, qarorlar boshqaruvchilar tomonidan qabul qilinadi va boshqaruvchi yoki rahbarlar tomonidan belgilanadigan yo'l asosida amalga oshiriladi.
   
4. 
   Laissez-faire - bu izlanish uslubi, bajaruvchilarga maqsadlarni o'zlarining belgilashiga va hodisalar yuzaga kelganda o'zlarining maslahatlariga qarab ish bajarishiga imkon beradi. Laissez-faire izlanish uslubi, bajaruvchilarga keng imkoniyatlar beradi, ammo ularga o'zlarining maslahatlarini belgilashlari va bajaruvchilar orasida koordinatsiya qilishlari kerak.
   

Laissez-faire izlanish uslubi bajaruvchilarga keng imkoniyatlar beradi, chunki bu uslubda bajaruvchilar o'zlarining maslahatlariga qarab ish bajarishga imkoniyat topadi. Bajaruvchilar o'zlarining maslahatlarini belgilashlari uchun erkinlik va ozodlikka ega bo'ladi va ularga o'zlarining ishini o'zgartirish va boshqarishda o'zlariga kerak bo'lgan qarorlarini o'zgartirish imkoniyati beriladi.
Laissez-faire izlanish uslubi, bajaruvchilar tomonidan qarorlar olish uchun keng imkoniyatlar beradi, shuningdek, ularning mahsulotlarni va xizmatlarni o'zlariga kerakli bo'lgan ko'rsatish shakl va usullarini belgilashlari mumkin bo'ladi. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining faoliyatini boshqarishda ozodlikka ega bo'lishlari va o'zlarining xarakteriga mos keladigan usullarda ish bajarishlari kerak.
Laissez-faire izlanish uslubi, qanchalik muvaffaqiyatli bo'lishi bajaruvchilar tomonidan qarorlar olish, ish faoliyatini boshqarish va koordinatsiya qilishga bog'liq. Bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirish va boshqarishda qanday qarorlar olishlari va ish faoliyatini tashkil etish usullari bilan bog'liq ravishda erkinlikka ega bo'lishlari kerak. Agar bajaruvchilar o'zlarining ishini yaxshi tashkil etuvchi va tashkil etish usullarini tushunish va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishi mumkin bo'lsa, bu izlanish uslubi muvaffaqiyatli bo'ladi.
Laissez-faire izlanish uslubi bajaruvchilar uchun quyidagi afzalliklarga ega bo'ladi
Erkinlik va ozodlik: Laissez-faire izlanish uslubi bajaruvchilarga erkinlik va ozodlik beradi. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirish, boshqarish va kordinatsiya qilishda erkinlikka ega bo'lishlari mumkin.
Motivatsiya: Bajaruvchilarning ish joyida o'zlarining maslahatlariga qarab ish bajarishlari uchun motivatsiyalashga imkon beriladi. Bunday uslubda bajaruvchilar ozodlik va erkinlikka ega bo'lishi uchun ish joyida o'zlarining faoliyatini o'zgartirish uchun yuqori darajada motivatsiya bilan ishlay oladi.
Innovatsiya: Laissez-faire izlanish uslubi, bajaruvchilarga innovatsiya va yangi ideyalar yaratishga imkon beradi, chunki ular o'zlarining ishini o'zgartirish va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari mumkin. Bu uslub innovatsiya va yangi ideyalar yaratishni rag'batlantiradi
Ish joyida ishonch: Bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirish va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari uchun ish joyida ishonch bilan ishlay oladilar. Bu, ularning ish joyida yuqori darajada yaratqan vaqonga ega bo'lishlari uchun muhimdir.
Ish faoliyatida kuzatish: Laissez-faire izlanish uslubi bajaruvchilarga ish faoliyatida kuzatishga kerak bo'lmaydi, chunki ular o'zlarining ishini o'zgartirish va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari mumkin. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining xususiyatlari va xarakteriga mos keladigan usullarda ish bajarishlari mumkin.
Shuningdek, Laissez-faire izlanish uslubi, bajaruvchilar uchun yuqori darajada ish joyida rahmat va qadrlashga ega bo'lishlarini rag'batlantiradi va ularning ish faoliyatida kuzatilmasdan o'zlarining ishini o'zgartirish va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishi uchun ularga xavfsizlik va muhimlik hissiyotini yaratadi.
ajaruvchilarning ish faoliyatini boshqarishda monitoring, ularga yordam berish, xususan, ko'rsatilgan maqsadlarni bajarishda va ish faoliyatida muammolarni yechishda yordam beradi. Monitoring amalga oshirish uchun quyidagi yo'llar ko'rsatilishi mumkin:

1. 
   Maqsad va vazifalarni belgilash: Monitoring amalga oshirish uchun maqsad va vazifalarni belgilash shartdir. Bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishi mumkin, ammo ularga belgilangan maqsad va vazifalarni bajarishda yordam berish lozim.
   
2. 
   Ish faoliyatida kuzatish: Monitoring amalga oshirish uchun ish faoliyatida kuzatish zarur bo'ladi. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatini o'zini o'zgartirish uchun monitoring qilishlari kerak.
   
3. 
   So'rovlar va ma'lumotlar to'plami: Monitoring amalga oshirish uchun so'rovlar va ma'lumotlar to'plami ishlatiladi. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirish uchun zarur bo'lgan ma'lumotlarni to'play oladilar.
   
4. 
   Qayta ko'rib chiqish: Monitoring amalga oshirish uchun qayta ko'rib chiqish kerak. Bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari mumkin, ammo ularga qayta ko'rib chiqish va maslahat olish zarur bo'ladi.
   
5. 
   Taqvim va qarorlar: Monitoring amalga oshirish uchun taqvim va qarorlar yaxshi belgilanishi kerak, shuningdek, bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatini boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari uchun ularga taqvim va qarorlar yordam beradi.
   

Monitoring, bajaruvchilarning ish faoliyatini boshqarishda yordam berish uchun kerakli bo'lgan ma'lumotlarni to'play oladi va ularga qayta ko'rib chiqish imkonini beradi. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari mumkin.
Monitoring amalga oshirish uchun taqvim va qarorlar quyidagi tartibda belgilanishi kerak:

1. 
   Taqvim belgilash: Monitoring amalga oshirish uchun taqvim belgilash zarur. Taqvimda ish bajarish va monitoring uchun kerakli vaqtlar belgilanishi kerak. Bunday taqvim bajaruvchilar uchun ish faoliyatini boshqarishda yordam beradi.
   
2. 
   Qarorlar belgilash: Monitoring amalga oshirish uchun qarorlar belgilash zarur. Bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari uchun ularga belgilangan maqsadlar va vazifalar asosida qarorlar qabul qilishlari kerak.
   
3. 
   Monitoring jarayonida ish faoliyatini baholash: Taqvim va qarorlar monitoring jarayonida ish faoliyatini baholashda yordam beradi. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatini o'zgartirish uchun zarur bo'lgan ma'lumotlarni to'play oladilar va monitoring jarayonida ish faoliyatini baholash uchun ularga yordam beradi.
   
4. 
   Qarorlar o'zgartirish: Monitoring jarayonida bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatini o'zgartirish uchun kerakli bo'lgan qarorlarni o'zgartirishlari mumkin. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari mumkin.
   
5. 
   Maslahat olish: Monitoring jarayonida bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatida muammolarni yechishda maslahat olish uchun yordam beradi. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatini o'zgartirish uchun zarur bo'lgan maslahat va ko'rsatmalar olishadi.
   

Taqvim va qarorlar, bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatini boshqarishda erkinlik va ozodlikka ega bo'lishlari uchun zarurdir. Monitoring jarayonida taqvim va qarorlarni belgilash va ularga amal qilish bajaruvchilar uchun yaxshi belgilanishi kerak. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari mumkin.
Qonun hujjatlari yaratishda mahalliy hokimiyatlar quyidagi usullarda qo'llaniladi:

1. 
   Qonun hujjatlari tuzishda mahalliy hokimiyatlar qonun shaklidan oldin ushbu muddalolarni tahlil etishadi. Bu, mahalliy ijtimoiy tizimning huquqiy asoslari, huquqiy bo'shliqlari, huquqiy qo'llab-quvvatlash tizimi, huquqiy jihatlar va huquqiy himoya bo'yicha asosiy hujjatlar, qonunlarni tashkil etish uchun zarur bo'lgan tadbirlar va hokimiyat tashkilotlari tomonidan qabul qilingan qarorlardan iborat bo'ladi.
   
2. 
   Mahalliy hokimiyatlar qonun hujjatlari tuzishda ijtimoiy fikr-mulohazalarni to'plashadi. Bu, mahalliy ijtimoiy tizimning huquqiy tizimiga ta'sir qiladigan masalalar va ularni yechish bo'yicha mahalliy aholining fikr-mulohazalarini olishdan iborat bo'ladi.
   
3. 
   Mahalliy hokimiyatlar qonun hujjatlari tuzishida mahalliy ijtimoiy tashkilotlari va boshqa tashkiliy tashkilotlar bilan hamkorlik qiladi. Bu, mahalliy ijtimoiy tizimni rivojlantirish uchun zarur bo'lgan qarorlar va tadbirlar yaratishda, qonun hujjatlari tuzishida o'zaro shoirlik qilishda va mahalliy ijtimoiy tizimning rivojlanishini ta'minlashda yordam beradi.
   
4. 
   Mahalliy hokimiyatlar qonun hujjatlari tuzishida xalqaro tajribalardan foydalanadi. Bu, mahalliy ijtimoiy tizimni rivojlantirish uchun dunyo bo'ylab xalqaro tajribalar va yaxshi amaliyotlardan foydalanishda yordam beradi.
   
5. 
   Mahalliy hokimiyatlar qonun hujjatlari tuzishida mahalliy ijtimoiy tashkilotlar va aholi bilan hamkorlik qiladi. Bu, mahalliy ijtimoiy tizimni o'rganish, qonunlarni tuzish va ijtimoiy munosabatlar tizimini rivojlantirishda aholi va mahalliy ijtimoiy tashkilotlarning fikr va mulohazalaridan foydalanishda yordam beradi.
   

Mahalliy hokimiyatlar, qonun hujjatlari yaratishda mahalliy ijtimoiy tizimning huquqiy tizimini rivojlantirishga qaratilgan va mahalliy ijtimoiy tizimning rivojlanishini ta'minlashga yordam beradigan muhim tashkiliy tuzumlardan biridir.
Monitoring jarayonida ish faoliyatini baholash uchun quyidagi usullar mavjud:

1. 
   Maqsadlar va vazifalar baholash: Monitoring jarayonida bajaruvchilar o'zlarining belgilangan maqsad va vazifalarini baholash kerak. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari uchun ularga belgilangan maqsad va vazifalar to'g'risida tushuncha beriladi.
   
2. 
   Ish faoliyatida muvaffaqiyat darajasi: Monitoring jarayonida bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatida muvaffaqiyat darajasini baholash kerak. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari uchun ularga ish faoliyatida muvaffaqiyatni baholash uchun yordam beradi.
   
3. 
   Xatolar va kamchiliklarni aniqlash: Monitoring jarayonida bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatida yuzaga kelgan xatoliklar va kamchiliklarni aniqlash kerak. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari uchun ularga xatoliklar va kamchiliklarni aniqlash uchun yordam beradi.
   
4. 
   Bajaruvchilar bilan muloqot: Monitoring jarayonida bajaruvchilar bilan muloqot olib borilishi kerak. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari uchun ularga muloqot olib borish uchun yordam beradi.
   
5. 
   Natijalarni baholash va rejalashtirish: Monitoring jarayonida bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatining natijalarini baholash va rejalashtirish kerak. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari uchun ularga ish faoliyatining natijalarini baholash va rejalashtirish uchun yordam beradi.
   

Monitoring jarayonida ish faoliyatini baholash uchun ularga maqsad, vazifalar, muvaffaqiyat darajasi, xatoliklar va kamchiliklar, bajaruvchilar bilan muloqot, natijalar va rejalashtirish kabi kriteriyalar yordam beradi. Bunday uslub bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari uchun zarurdir.
Ha, monitoring jarayonida ish faoliyatini baholash uchun boshqa usullar ham mavjud. Quyidagi usullar ish faoliyatini baholashda yordam berishi mumkin:

1. 
   Ish tahlil qilish: Ish tahlilini o'tishda, bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatini tahlil qilish va o'zini o'zgartirishda qanday qo'llanadiganini tushunishadi. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari uchun ularga ish tahlilining zarur bo'lganligi yodga olinadi.
   
2. 
   Baholash ma'lumotlari to'plami: Monitoring jarayonida ish faoliyatini baholash uchun ma'lumotlarni to'plash zarur. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirish uchun zarur bo'lgan ma'lumotlarni to'play oladilar.
   
3. 
   Kuzatish va sinov: Kuzatish va sinov jarayonida bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatini kuzatish va sinov qilishadi. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari uchun ularga ish faoliyatini kuzatish va sinov qilish zarur bo'ladi.
   
4. 
   Bajaruvchilarning o'z baholashlari: Monitoring jarayonida bajaruvchilar o'zlarining o'z baholashlarini ishlatishlari mumkin. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatini o'zini o'zgartirish uchun zarur bo'lgan ma'lumotlarni to'play oladilar va o'z baholashlari yordam beradi.
   

Monitoring jarayonida ish faoliyatini baholash uchun boshqa usullar ham mavjud. Bunday usullar bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari uchun zarurdir.
Bajaruvchilarning o'z baholashlari, monitoring jarayonida ish faoliyatini baholashda yordam beradi. Bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatini o'z baholashlari orqali o'zlarining qanday qilib ishini yaxshilashga yoki o'zgartirishga yordam beradilar. Bajaruvchilarning o'z baholashlari quyidagi tartibda yordam beradi:

1. 
   Ish faoliyatini tahlil qilish: Bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatini o'z baholashlari uchun, ularga ish faoliyatini tahlil qilish kerak. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari uchun ularga ish tahlilining zarur bo'lganligi yodga olinadi.
   
2. 
   Natijalar va muvaffaqiyat darajasi: Bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatini o'z baholashlari orqali, ularga ish faoliyatining natijalarini va muvaffaqiyat darajasini tushunishadi. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari uchun ularga ish faoliyatining natijalarini va muvaffaqiyat darajasini tushunish zarur bo'ladi.
   
3. 
   Xatoliklar va kamchiliklar: Bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatini o'z baholashlari orqali, ularga ish faoliyatida yuzaga kelgan xatoliklar va kamchiliklarni tushunishadi. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari uchun ularga xatoliklar va kamchiliklarni tushunish zarur bo'ladi.
   
4. 
   Rejalashtirish: Bajaruvchilar o'zlarining ish faoliyatini o'z baholashlari orqali, ularga ish faoliyatini rejalashtirish uchun yordam beradi. Bunday uslubda bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari uchun ularga ish faoliyatini rejalashtirish zarur bo'ladi.
   

Bajaruvchilarning o'z baholashlari, monitoring jarayonida ish faoliyatini baholashda yordam beradi. Bunday uslub bajaruvchilar o'zlarining ishini o'zgartirishda va boshqarishda erkinlikka ega bo'lishlari uchun zarurdir.

3.