Az ərbaycan Milli Elmlər Akademiyası İnformasiya texnologiyalari institutu
Yüklə 369,39 Kb. Pdf görüntüsü
|
37
edilməsi; -
m illi və beynəlxalq səviyyədə elmi-texniki termino- logiyanın harmonikləşdirilməsi; -
nformasiya sistemlərində istifadə olunan
razılaşdırılmış leksik vasitələrin qarşılıqlı əlaqəli inkişafının təmin olunması; -
terminoloji leksikanın çatışmazlıqlarının aşkarlanması və aradan qaldırılması. Dövlət və
sahə standartlarının işlənməsi standartlaşma üzrə əsas və baza təşkilatları, elmi-tədqiqat, layihə-texnologiya institutları, ali təhsil müəssisələri və digər təşkilatlar tərəfindən yerinə yetirilir. Beynəlxalq Standartlaşdırma Təşkilatının ISO/TC37 (Termin
ologiya və digər dil və məzmun resursları) Texniki Komitəsi tərəfindən terminologiyanın standartlaşdırılması həyata keçirilir. Texniki Komitə fəaliyyətini 5 istiqamətdə qurur:
•
TC37/SC1 (subcommite) – p rinsip və metodlar; •
TC37/SC2 – t erminoqrafik və leksikoqrafik iş metodları. Terminoloji və leksikoloji lüğətlərin tərtib olunması üzrə nəzəri və praktiki iş; 38
• TC37/SC3 – t erminologiya, bilik və kontentin idarə e dilməsi sistemləri; •
TC37/SC4 – dil r esurslarının idarə edilməsi; •
TC37/SC5 – t ərcümə, interpretasiya və onlarla bağlı texnologiya; ISO/TC237 – t erminoloji sərgi. Standartların nəşri. ISO/TC37-nin altkomitələrində (TC37/SC1, TC37/SC2, TC37/SC2, TC37/SC4, TC 37/SC5 ) və ISO/TC 237 Layihə Komitəsində müvafiq olaraq terminoloji prinsip və metodlar, anlayış və terminlərin beynəlxalq harmonikləşdirilməsi, terminoloji fəaliyyət (nəzəriyyə və əlavələr), sosial terminologiya üçün praktiki tövsiyə, lüğətlərdə məqalələrin təqdimatına dair tələb, tövsiyə və informasiya, beynəlxalq terminoqrafik standartların hazırlanması və layihələndirilməsi, latın qrafikasında təqdim olunan çoxdilli terminoloji və leksikoloji verilənlərin əlifba üzrə ardıcıllığı, tərcüməyə istiqamətlənmiş terminoqrafiya, terminoloji məhsul və xidmətlər üzrə ümumi icmal və tövsiyə, terminologiyada tətbiqi hesablama sistemləri – verilənlərin kateqoriyaları, terminologiyanın idarə edilməsi sistemlərinin işlənib hazırlanması, tətbiqi və dəstəyi, dil resursları ilə idarəetmə
39
strukturunun təqdimatı, terminologiya, bilik və kontentlə idarəetmə sistemləri və s. üzrə standartlar işlənib hazırlanır. Eyni zamanda, terminoloji standartların nəşri, sərgisi, təqdimatı ilə bağlı standartlar, həmçinin lüğətlər və statistikanın aparılması üçün normativ qaydalar işlənilir [14]. Standartlaşdırılmış terminlər elmi-texniki sahə üzrə ədəbiyyat və sənədlərin bütün formalarında tətbiq üçün zəruridir. Sahə standartı terminləri onların qısa formaları ilə təsvir edir, həmçinin onların sinonimi, izahı, ingilis, alman və fransız dillərində ekvivalentlərindən ibarət olur. Hazırda 60-dan çox ölkədə standartlaşdırma ilə bağlı minlərlə ekspertin cəlb olunduğu müvafiq komitələr mövcuddur. İdarəetmə, planlaşdırma, istehsal və texnologiya sahələrində informasiya proseslərinin avtomatlaşdırılması terminlərin standartlaşdırılması və nizamlanmasını zəruri edir. Terminlər və onların təriflərinin strukturunun standartlaşdırılması, unifikasiyası və nizamlanması kompü
terlərdə nümunə tipli sənədlərin işlənməsinin təmin olunmasına imkan yaradır. Böyük termin sistemlərinin struktur təşkili məqsədilə terminoloji verilənlər bankı
40
yaradılır, terminoloji informasiyanın saxlanılması, işlənməsi və ötürülməsi kompüterin köməyilə həyata keçirilir. Terminologiya üzrə qəbul olunan beynəlxalq standartların araşdırılması nəticəsində məlum oldu ki, bu standartlarda terminologiyanın müxtəlif problemlərini əhatə edən bir sıra məsələlərin əhəmiyyəti verilmişdir. Bütün bunlar Azərbaycanda terminologiya üzrə milli standartların işlənməsi və beynəlxalq standartların milli lokallaşdırılması məsələlərinin zəruriyyətini ortaya çıxarır. 41
4. TERMİNOLOJİ İNFORMATİKA SAHƏSİNDƏ APARILAN ARAŞDIRMALARIN MÜASİR VƏZİYYƏTİ İnformasiya texnologiyaları və sistemlərinin inkişafı, müxtəlif elm sahələri və fəaliyyət sferalarında beynəlxalq əməkdaşlıq əlaqələrinin qloballaşması müxtəlif dillərdə terminoloji tədqiqatı aktuallaşdırmış, yeni yanaşmalar və yeni məsələlər müəyyən edilmişdir. İstənilən terminoloji tədqiqat böyük həcmdə terminoloji informasiyanın yığılması və işlənməsi zərurətini ortaya çıxarır ki, bu məsələlərin də yerinə yetirilməsi üçün effektiv vasitələrdən biri terminoloji verilənlər bazasının yaradılmasıdır. Məlumdur ki, verilənlər bazası müəyyən qaydalarla təşkil olunan, ümumi prinsiplərlə təsvir olunan, saxlanılan və idarə olunan verilənlər məcmusu, eləcə də, müəyyən predmet sahəsinin informasiya modelidir. Qeyd ed ək ki, təbii dilin işlənməsi (Natural Language Processing, NLP) ixtisaslaşmış ontologiyanın (biliyin t əqdimatı və idarə edilməsi, mətnin analizi və s.) qurulması, termin banklarının yaradılması və istismarında Yüklə 369,39 Kb. Dostları ilə paylaş:
|