Azad Yazarlar Ocağının kitabxanası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
80 vasitəsi ilə özümü savaş meydanından qurtardım. Bir təpənin başında Şahzadə ilə görüşdüm.” 42 Cahangir Mirzə davam edir ki, təpənin başında rus ordusunun Qacar ordularını təqib etdiyini görürdük. Sanki ovçu ovu təqib edərcəsinə bizimkilər təqib edilirdilər. Ordunu saran ümüdsüzlük səbəbi ilə fərarların da sayı çoxalmışdı. Bir neçə top gülləsi də qaçanların arxasınca sıxışdırıldı, lakin artıq təqib də durdurulmuşdu. Şahzadə öz oğulları və məğlub ordusu ilə Araza doğru geri çəkilməyə başladı. Bütün topları savaş meydanından çıxarmağı başarmışdılar, ancaq yolda iki qəbzə top bataqlığa batdı. Şahzadə, Uğurlu Xanın süvarilərinə bu topları bataqlıqdan çıxarmalarına əmr etdi. Gəncə savaşının başlanğıcından beş yüz nəfərlik bir Tatar süvarisi çevrədə dolaşmaqda idi. Hansı tərəf qalib gəlsə idi ona qatılmağı gözləyirdilər. Bu 500 süvari indi məğlub tərəfi təqib etməyə və onlardan bac almaq üçün hücuma başlamışdı. Bilirdilər ki, bu məğlub tərəfdən bir şey əldə edə bilərlər. Bu Tatar süvarilər iki batmış toplarla uğraşan Uğurlu Xan və süvarilərinin əllərini bağlayıb ödül almaq üçün ruslara apardılar. Abbas Mirzə Arazdan keçdikdən sonra ordunun Bəhramlı adında bir təpədə durmasını istədi. Abbas Mirzə burada ordunu düzənə tabe etmək istəyirdi. Müxtəlif yerlərə qaçmış əsgərlər də gəlirdilər. Ancaq Şahzadənin sağlığının yerində olmadığı açıqca görünürdü. Ölümcül bir səssizlik Abbas Mirzənin ruhunu və vücudunu sarmışdı. Elə bir durumda idi ki, ordu komutanlarının bir-birləri ilə yüksək səslə nəzakətsiz davranmalarına belə laqeyd idi. Bu ortamda Abbas Mirzə savaşla ilgili bir raport yazıb Şaha göndərdi. Bu raportda mindən artıq ölü və dörd mindən artıq əsir haqqında bilgi verilirdi. Əsir düşənlərin çoxu Asəf-əd Dövlənin komutanlığında olan Ərak alayından idi. Asəf-əd Dövlə bu alaydan gərəkli məqamda istifadə edəməmiş və savaşın nəticəsini gözləməyə başlamışdı ki, qərarını savaşın gedişinə görə versin. Şahzadənin ordusu isə fərar etməyə başladığı zaman bu alay da qaçmağa çalışaraq dağlıq yolla özlərini Naxçıvana çatdırmağa cəhd etmişdilər. Lakin Mədədov casusları vasitəsi ilə onların fərar istiqamətini öyrənib çoxunu əsir almışdı. *** Məğlubiyyət xəbərini duyan Fətəli Şah Abbas Mirzəni hüzuruna çağırdı. Şahzadə, Bəhramludakı ordunun başçılığını Məhəmməd Xan Əmir Nizama tapşırıb oğulları ilə bərabər neçə yüz nəfərlik güvənlik süvariləri ilə yola düşdü. Asəf-əd Dövlə Süpəhdar da onlarla birgə yollandı Yermolov oktyabrın (ekimin) 22-də yazırdı ki, Şah Əhərdədir. Abbas Mirzə, Şahın yanına gedir və dağılmış ordusunu təkrar bir düzənə tabe etməyə çalışır. 42 Cahangir Mirzə “Yeni tarix”. 81 Təqribən bir ay Gəncə savaşından keçməkdə idi. Bu müddət ərzində Abbas Mirzənin ordusu isti bir yemək yeməmişdi. Çünkü geri çəkilmə sürəci doğru- dürüst yeməyin hazırlanmasına əngəl olmuşdu. Digər tərəfdən, məğlubiyət duyğusunu yaşayan orduda sıcaq yemək yemə zövqü də yox idi. Lakin Abbas Mirzənin dərdi bunlardan da böyük idi. Rusların istilasına uğrayan bir çox kəndlərin əhalisi çocuqları ilə bir yerdə fərar edirdilər. Onların çoxu, özəlliklə çocuqlar yolda aclarından ölürdü. Şahzadənin gözlərinin önündə insanlar dəstə- dəstə saldatların zülmündən Arazın bu tərəfinə doğru qaçırdı, Azərbaycan ordusunun baş komutanı, Azərbaycan hökmdarı Abbas Mirzədən yardım diləyirdilər. Bir çox kəndlilərin qızları saldatlar tərəfindən təcavüzə məruz qalır və bir çox gənc qızlar da təcavüz qorxusundan özlərini yaxır və ya dəyişik yollarla intihar edirdilər. Bu hadisələri eşidən Şahzadə danışmağa belə söz tapa bilmirdi. Bütün bu olaylar onu dərindən sarsıdırdı. Azərbaycan ordusundan imdad diləyən bu bədbəxt insanlara Abbas Mirzə yardımçı ola bilmədiyi üçün çox üzülürdü. Şahzadə öz yeməyini də əsgərlərin yeməyi səviyyəsinə endirmişdi. Heç bir özəl ov ətini qəbul etmirdi və əsgərlərindən fərqlənmək istəmirdi. Şah, Ərdəbilə yaxın bir məkan olan Şaməsbi * adında bir yerdə bulunmaqda idi. Şaməsbidə bir hərbi şura düzənləndi və Abbas Mirzənin təkrar Araz sahilinə geri dönməsi qərarlaşdırıldı. Təkrar yeni komutanların təyini üçün yeni qərarlar verildi. Şeyx-ül Məluk Mirzə və Həsən Xan Talış, Xəzər dənizini qorumaqla görəvləndilər. Həsən Xan İrəvanı qorumaqla əmirləndi. Rus ordusunun bu zəfəri imperatoru həvəsləndirmişdi. Rus İmperatoru Yermolova belə bir məktub yazdı: “İrəvanı ələ keçirmə fürsətini qaçırmamalıyıq. İstər savaş yolu ilə, istərsə də İrəvan hakimini para ilə almaq yolu ilə İrəvanı ələ keçirməliyik”. Onlar Sərdar Hüseyn Xanın ruh halını yaxşı bilirdilər. Lakin Hüseyn Xan rusların altun təklifləri qarşısında təslim olmamışdı. Abbas Mirzə bu savaşı istəməmişdi. Şahzadəyə görə bu savaş doğru zamanlanmamışdır. Bu savaş hərb taktikasından heç bir şey bilməyən, sadəcə, cəhad əmri kimi rahat fətva verməyi başaran din xadimlərinin, Şahzadənin rəqiblərinin istəkləri üzərinə baş vermişdi. Sanki onlar bu savaşın məğlubiyyətlə sonuclanacağını bilirlərmişcəsinə hərəkət etmişdilər. Savaşa hazırlıq zamanı hər kəs Abbas Mirzənin savaşdan yana olmadığını açıqca görmüş, sezmişdi. Artıq Tehran mollalarının və Abbas Mirzənin düşmənləri kimi davranan şahzadələrin Abbas Mirzə ilə mübarizə etmək üçün əllərinə yaxşı bəhanələr düşmüşdü. Abbas Mirzənin çox güvəndiyi və nisbətən modernləşmiş Azərbaycan ordusunun * Bu yer bu gün də Şaməsbi olaraq qalmaqdadır. Ərdəbillə Sərein (Sərcin Savalanın ətəklərində yerləşən kiçik bir şəhərdir. Buradan təbii qaynar sular fışqırmaqdadır. Bu təbii sularda yuyunub şəfa bulmaq amacı ilə dünyanın çeşidli yerlərindən buraya turist gəlməkdədir. Bir neçə isti göl müalicəvi önəmə sahiblər. Səreinin ən böyük isti gölü Gamış gölüdür. Bu üzdən də bu şəhər get-gedə böyüməkdədir.) arasında olan bu ərazi Ərdəbil şəhəri böyüdüyü üçün artıq Ərdəbilə yapışmış sayılır. (G.C.) Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|