Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
209
Beləliklə, RSFSR və digər respublikaların alimlərin in yerli qüvvələrlə birgə fəaliyyəti sayəsində Azərbaycanda çoxsahəli elmin inkiĢafı zəmin i yaranırdı. 1922-c i ildə Azərbaycan Ali Ġqtisadi ġurası yanında yaradılmıĢ respublika elektrikləĢdirmə dövlət ko missiyası iĢə baĢladı 170 . Onun tərkibinə professor X.Məlik-Aslanov (sədr), Ġ.Q.Yesman, E.B.YelyaĢeviç, V.A. Vasilyev və digər görkəmli mütəxəssislər daxil idilər. 1920-c i ildən baĢlayaraq fizika-riyaziyyat elmləri məsələlə rinin Azərbaycan Dövlət Un iversitetində tədqiqinə baĢlandı. Onun müvafiq kafedraları - bu sahədə elmi-tədqiqat iĢlə rin in ilk ocaqları yarandı. 1921-c i ildə Bakı dəniz rəsədxanası iĢə baĢladı, 1923-cü ildə isə Ba kı seysmik stansiyası bərpa edildi. 1924-cü ildən hidrolo ji və dərin sularda tədqiqatlar aparan ekspedisiyalar fəaliyyət göstərirdi. Respublikada bio logiya, kənd təsərrüfatı və tibb elmlərin in yaran ması və inkiĢafı M.Əzizbəyov adına Azərbaycan Politexnik Ġnstitutunun kənd təsərrüfatı fakültəsi və Azərbaycan Dövlət Universitetinin tibb fakültəsi ilə əlaqədar idi. Bu tədris müəssisələrində torpaqĢünaslıq (professor V.N.Smirnov - Loqina), botanika (p rofessor A.A.Qrossheym), bit kilə rin mo rfologiya və sistematikası, zoologiya, hidroqurğular və qiy mətli bitkilərin meliorasiyası (prof. X.Məlik-AsIanov), heyvanların anatomiya və fizio logiyası və digər kafedra və laboratoriyalar var id i. Burada b iologiya və kənd təsərrüfatı elmlərinin o dövr üçün aktual olan problemləri iĢlənird i. 1925-c i ildə yarad ılmıĢ A zərbaycan Elmi-Tədqiqat Heyvandarlıq və Baytarlıq Ġnstitutu yerli cinslərin yaxĢılaĢdırılması məsələlərin in elmi həlli ilə məĢğul olurdu 172 .
öyrənməklə məĢğul olan, respublikada birinci Tibbi Virasologiya, Mikrobiologiya, Gigiyena Elmi-Tədqiqat Ġnstitutu yaradıldı 173
. 1925-ci ildə Azərbaycan Əmək və PeĢə Xəstəliklərin in Gigiyenası Ġnstitutu təĢkil edild i. Oftalmo loqla rın (1922-c i il) cərrahla rın (1923-cü il), terapevtlərin, uĢaq həkimlərinin (1924-cü il) respublika elmi cəmiyyətləri fəaliyyətə baĢladı. Ġctimai elmlər sahəsində ilk addımlar A zərbaycan Dövlət Universitetində atılmıĢdı. Onun tarix-filolog iya və Ģərq fakültələrində Azərbaycanın və Yaxın ġərq ölkələri tarixin in iĢlən məsinə baĢlanmıĢdı. Ġctimai və humanitar elmlərin formalaĢması və in kiĢafına akademik V.V.Bartold və N.Y.Marr, professorlar Ġ.Ġ.MeĢĢaninov, A.N.Samoyloviç, A.O.Makovelski, Y.A.Berte ls, N.K.Dmitriyev, O.Qubaydulin, Y.A.Baybakov, P.K.Juze, V.M.Sısoyev, B.Çobanzadə və b. böyük kö mək göstərdilər.
210
1921 -ci ilin yanvarında Zaqafqaziyada birinc i sovet dövlət arxiv idarəsi olan Azərbaycan Dövlət Arxiv i fəaliyyətə baĢladı 174
. Həmin ilin sonunda "Azərbaycan Kommunist partiyasının, Bakı fəhlə hərəkatın ın və Yaxın ġərqdə azadlıq hərəkatının tarixinə aid o lan bütün materialları toplamaq və iĢləməyi öz məqsədi kimi qəbul edən xüsusi Azərbaycan Partiya Tarixi" Ġnstitutu təsis edildi 175
. 1922-c i ilin fevralında marksist ədəbiyyatın Azərbaycan dilinə tərcüməsi iĢinə rəhbərlik edən xüsusi komissiya yaradıldı. 1922 -ci ilin fevralında Arxeologiya Həvəskarları Cəmiyyəti, 1923-cü ilin iyununda isə Azərbaycan Arxeologiya Ko mitəsi təĢkil olundu 176 . 1927-ci ildə o, tarix, incəsənət və mədəniyyət abidələrinin qorun ması Ko mitəsinə çevrildi. Xocalı-Gədəbəy, Yaloylutəpə, Qızılvəng kimi arxeoloji mədəniyyətlər aĢkar ed ild i. Azərbaycanda elmin daha da inkiĢafı vahid elmi mərkəzin yaradılmasın ı tələb edirdi. Hələ 1923-cü ilin əvvəlində belə b ir elmi mərkəzin yaradılmasına ilk cəhd edilmiĢdi. Məhz bu dövrdə bir q rup bakılı professor "Azərbaycanı tədqiq və tətəbbö cəmiyyəti"ni yaratmaq xah iĢi ilə Xalq Maarif Ko missarlığı ko llegiyasına müraciət etdilər. Ko missarlığın kollegiyası 1923-cü il mayın 5-də cəmiyyətin D.Urusov, Bakı Un iversitetinin professoru A.R.Zifeld və "Kommun ist" qəzeti redaktoru H.Cəb iyevin tərtib etdikləri nizamnaməsin i təsdiq etdi. 1923-cü il noyabrın 2-də 40 nəfərə qədər görkəmli alim və mütə xəssisin iĢtirakı ilə Cəmiyyətin ilk təsis iclası keçirildi. 1924-cü illər SSRĠ EA DiyarĢünaslıq Bürosunun müxb ir üzvü olan yazıçı Ə.Haqverdiyev Cəmiyyətin sədri seçildi. N.Nərimanov və S.Ağamalıoğlu isə Cəmiyyətin fəxri sədrləri, V.V.Bartold, N.Y.Marr və F. Oldenburq Cəmiyyətin fəxri üzvləri, H.Cəbiyev, M.Baharlı, R.ġabanov, prof. V.Ġ.Smirnov-Loqinov və Ġ.F.Blinov Cəmiyyətin üzvləri seçild ilər. Cəmiyyətin təsisçiləri və ilk həqiq i üzv ləri içərisində alimlərlə yanaĢı, Q.Musabəyov, R.A xundov, D.Bünyadzadə, A.P.Serebrovski, S.M.Əfəndiyev, Ç.Ġld ırım, Tağı ġahbazi kimi ictimai və dövlət xad imləri də var idi 177
. Ġclasda A.Samoylov A.R.Zifeld, V.M.Sisiov, V.A.Ryu mindən ibarət yaradılan iĢçi qrupu Cəmiyyətin fəaliyyət istiqamətlərini müəyyən etməli idi. Cəmiyyətin Naxçıvan, Dağlıq Qarabağ, ġamaxı, Lənkəran Gəncə, Zaqatala və ġəkidə Ģöbələri açıldı. 1925-ci ildə Moskvadan sonra isə Leninqradda cəmiyyətin Ģöbələri iĢə baĢladı 178
, bu isə həmin Ģəhərlərin elmi ictimaiyyəti ilə sıx əlaqələr yaradılmasına kö mək etdi. Cəmiyyət təbiət və ictima i elmlər sahəsində çalıĢan respublika alimlərini b irləĢdirirdi. 1927-ci ilin sonunda Cəmiyyətin min nəfərdən artıq üzvü var idi. 1925-ci ildə Cəmiyyət əvvəlcə rus dilində, 1928-ci ildən isə Azərbaycan dilində "Azərbaycanı tədqiq və tətəbbö cəmiyyətinin xəbərləri"ni nəĢr etməyə baĢladı. Höku mət 1926-cı ilin sentyabrında Azərbaycan MĠK-in tabeçiliyinə verilən Cəmiyyətin fəaliyyətinə böyük diqqət yetirirdi. Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|