Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
Hələ keçmiş SSRİ dövründə sanitar qanunçuluğu ilə suyun çirklənməsi üzrə 420 KMH normativi, atmosferin çirklənməsi üçün 160-dan çox normativ təsdiq edilmişdir. Lakin buna baxmayaraq, normallaşdırılmış çirklən- diricilərin və onların kombinasiyalarının sayı müntəzəm qaydada artır. Ona görə də, bu sahədəki mövcud metodika təkmilləşdirilməkdə davam etdirilir. KMH-nin normativ göstəricilərini qaz sənayesinə də aid etmək olar. İkinci tip normativ isə çirklənmənin nəzarət səviyyəsidir. Bu tip normativin tələbi isə insan səhhəti və təbii mühitə dağıdıcı təsir göstərməmək şərti ilə tibbi- bioloji baxımdan mühitdə mümkün minimum səviyyəyə yol verilsin. Mühitin təmizlik səviyyəsini əks etdirən KMH-ilə dağıdıcı xarakter daşımayan konsentratların maksimum çirklənmə səviyyəsini (KMÇS) əks etdirən göstəricilərin eyniləşdirilməsi böyük səhvlərə gətirib çıxara bilər. KMH və KMÇS çirklənmə səviyyəsinin mümkün intervallarını əks etdirirlər. Çirklənmənin regional səviyyəsinin perspektiv planlaşdırılmasının optimal həlli zamanı normativlərin aralıq əhəmiyyəti müəyyənləşdirilir. Normativin aralıq əhəmiyyəti planın seçilməsi bir sıra amillərdən: müəssisənin əsas məhsul buraxılışının plan tapşırığından, təbiətin mühafizəsi üçün ayrılan kapital qoyuluşunun limitindən, regionun xarakterindən və s. asılıdır [35,36]. Regional planlaşdırmanın ayrı-ayrı mərhələləri üzrə çirklənmə səviyyəsinin plan göstəriciləri bir-birindən fərqlənirlər. Planlaşdırılma prosesində aralıq normativləri perspektiv normativlərə (KMH) yaxınlaşdırmaq üçün aşağıdakıları özündə əks etdirən ekoloji vəziyyətin pisləşməməsi prinsipi əsas götürülmüşdür. Ətraf mühitin keyfiyyətinin idarəçiliyi və planlaşdırılması zamanı KMÇS-in gözlənilməsi (onun normativlərindən) mühüm sosial-ekoloji oriyentasiyadır. Ekoloji cəhətdən təmiz rayonlarda KMH normativlərindən o tərəfə keçilməməlidir. Digər rayonlarda da çirklənmə səviyyəsi planlaşdırılma dövrünün əvvəlindəki səviyyəsini göstərməlidir. Perspektiv planlaşdırma və proqnozlaşdırmanın hər bir mərhələsində işlənilən konkret normativlərin sosial- iqtisadi vəziyyəti bütünlükdə cəmiyyətin vəziyyəti ilə əlaqələndirilməlidir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, son dövrlərdə təbii mühitin keyfiyyətinin artırılmasına olan tələbat daha çox artmışdır. Xüsusi ilə KMH-də kimyəvi maddələrə daha çox diqqət yetirilir. ƏMM keyfiyyət normativlərinin planlaşdırılmasına nail olmaq üçün mütləq atmosferə müvəqqəti buraxıla biləcək zəhərli maddələrin, çirklənmiş su tullantılarının, eləcə də ekoloji yükün mümkün həddinin normativini müəyyənləşdirmək lazımdır. Qaz sənayesində keyfiyyət vəziyyətini xarakterizə edən normativlər əsasən atmosfer və su üzrə müəyyənləşdirilmişdir. Bəzi ədəbiyyatlarda KMH zəhər- ləyici maddələri və qaz sənaye müəssisələrindən atmosferə qaz axımının xarakteristikası verilir. Torpaq resurslarına gəldikdə isə burada həm də bir çox standartlaşmış məsələlər tam həll olunmamışdır. Ona görə də, torpaq resurslarında əmələ gələn keyfiyyət dəyişikliklərinin səviyyəsinin və ona təsir edən amillərin qiymətləndirilməsi çətinliklərlə rastlaşır. Torpaq resursunun standart keyfiyyət vəziyyəti duzlaşmanın, gübrələnmənin, bataqlıq və müvəqqəti su basmanın, erroziyanın, torpağın korlanması normasının mümkün həddini özündə əks etdirməlidir. Xətti qurğular və sənaye meydançaları üçün ayrılan torpaq sahələrinin normativlərə uyğun gəlməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, xətti qurğular üçün ayrılmış torpaq sahələri heç də həmişə tikintinin təşkili layihəsinə uyğun gəlmir. İndiki şəraitdə bu məqsəd üçün ayrılan torpaq sahələrinə müasir elmi-texniki tərəqqi, orada tətbiq ediləcək yeni istehsal texnologiya baxımından yanaşmaq lazımdır. Hazırda sənaye meydançaları üçün ayrılan torpaq sahələrinin normativi yoxdur. Ona görə də, bu məqsəd üçün ayrılan torpaq sahələri ayrılıqda götürülmüş hər bir obyektin tikintisində işlədilən texnika və qurğulara görə müəyyənləşdirilir. Elmi cəhətdən əsaslandırılmış normativlər sisteminin yaradılması proqnozlaşdırmanın əsas ünsürlərindən biridir. Proqnozlaşdırılan dövrdə normativ bazanın yaradılması regionların sosial-iqtisadi əlaqələrinin və təbii mühitin keyfiyyət dəyişikliklərini optimallaşdırmağa imkan verir. Təbii ehtiyatların mühafizəsinin müasir konsepsiyası ölkənin praktikasında işlənib hazırlanmış təbiət və cəmiyyətin qarşılıqlı təsirinə, dövlətin ekologiya siyasətinə və təbii ehtiyatların qorunması prinsiplərinə əsaslanır [22,38,66]. Təbii ehtiyatların deqradasiyasını təhlükəliliyinin dərk edilməsi cəmiyyətlə təbiətin qarşılıqlı əlaqəsinin yeni formalarının əmələ gəlməsinə - ətraf mühitin qorunmasına gətirib çıxartdı. İlk əvvəllər o konservativ formada, nadir, tarixi əhəmiyyətli obyektlərin, təbiətin, təbii abidələrin, təbii ekoloji sistemlərin qorunması formasında meydana gəldi. Sənaye və kənd təsərrüfatının inkişafı ilə əlaqədar təbii sərvətlərin intensiv istismarı yeni təbiəti müdafiə tədbirlərinin görülməsini tələb etdi, bu halda təbiəti müdafiə tədbirlərinə eyni zamanda təbii ehtiyatlardan istifadə fəaliyyəti daxil edilir. İstehsal miqyasının artımı insanın təbiətə neqativ təsirinin güclənməsinə səbəb olmaqla, öz növbəsində onun həyatını və sağlamlığını, müasir və gələcək nəsillərin Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|