Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının professoru, tarix
Yüklə 1,94 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bax: İ.Z.İsmayılov, Azərbaycanın XX əsrdə dövlətçilik siyasəti m ə sələləri, B., 1995, s., 101-108 83
- Heydər ƏLİYEV
- B akı2 - 20 yanvar 1990
- Bu haqda daha geniş, bax İ.Z.İsmayılov, Azərbaycanın XX əsrdə dövlətçilik siyasəti məsələləri, B., 1995, s. 108-124.
Üçüncü səbəb: 1992-1993-cü illərdə Azərbaycan Res publikasının Birləşmiş Millətlər Təşkilatında fəaliyyətinin çox zəifliyi olmuşdur. Azərbaycan BMT-yə 1992-ci ilin 2 martında qəbul edilmişdir. Lakin ölkəmizdə diplomatiya üzrə səriştəli mütəxəssislərin çox az olması üzündən Azər baycan öz haqq sözünü dünya ictimaiyyətinə çatdıra bilmə di. Həmin dövrdə xarici siyasət məsələləri qeyri ardıcıl və zəif həll edilirdi. Dördüncü səbəb: Göstərilən dövrdə ölkənin daxilində sabitsizliyin hökm sürməsidir. 1992-ci ilin mart-may ayla rında Respublikada çox hakimiyyətlilik (faktiki olaraq haki- miyyətsizlik) mövcud olmuşdur. Başlanan bir illik cəhbəçi- müsavat birliyi hakimiyyəti dövrünün yadda qalan eybəcər hadisələri: hərcmərclik, maddi sərvətlərin qəddarcasına xa rici dövlətlərə satılması (hətta işıq və telefon xəttlərinin mis məftilləri de xarici dəllallara satılırdı), əldə edilən pulların xarici ölkə banklarına keçirilməsi, korrupsiyanın baş alıb getməsi və s. Xalqın həqiqi vətənpərvər qüvvələrinin, geniş ziyalı kütləsinin geniş iştirakı olmadan yaradılmış «Xalq Cəbhə- si»nə rəhbərlik, əksəriyyəti intellektual səviyyəsi çox aşağı olan şəxslərin əlinə keçdi. Bu səviyyəsiz «rəhbərlər»in ən biabırçı təklifləri sırasına «Elmlər Akademiyası»nı ləğv et mək, 1941-45-ci illər müharibəsi veteranlarını Rusiyaya xid mət etmiş şəxslər kimi qələmə verərək hörmətdən salmaq; bir sıra tarixi şəxsiyyətlərimizin fəaliyyətini (məsələn, M.F.Axundovun, N.Nərimanovun və s.) saxtalaşdırmaq və i. daxil idi. Bütün bunlar özlərini «Xalq Cəbhəsi» xadimləri elan edənlərin siyasi mədəniyyətinin çox aşağı səviyyədə olduğunu təsdiq edirdi. Azərbaycan xalqını isə qarşıda daha mürəkkəb siyasi hadisələr gözləyirdi. 1988-ci ildən başlanmış Dağlıq Qarabağ münaqişəsi Sovet İttifaqının o zamankı rəhbərliyinin (M.Qorbaçov) er mənipərəst siyasəti və dünya ölkələrində olan güclü erməni 82 diasporunun səyləri nəticəsində getdikcə daha çox beynəl xalq münaqişə istiqamətində genişlənirdi1. 1988-89-cu illərdə Ermənistan ərazisində əhalinin ha mısı azərbaycanlı olan 87 kənddən bütün azərbaycanlılar vəhşicəsinə qovuldular. Qovulmuş azəri-türk əhalisi Azer baycana pənah gətirdi və təəssüflər olsun ki, dağlıq iqlim şəraitinə öyrənmiş bu əhalinin Azərbaycanın Dağlıq Qara bağ hissəsində məskunlaşmasına icazə verilmədi (söyləyir dilər ki, buna M.Qorbaçov razılıq verməyib. Bunu da ondan soruşmaq lazım idimi?) SSRİ rəhbərliyinin təklifi ilə 1989-cu ilin 12 yanvarın da Dağlıq Qarabağda xüsusi idarəetmə forması yaradıldı. Bu, faktiki olaraq Dağlıq Qarabağın Azərbaycana tabeçilik dən çıxmasının başlanğıcı idi. Həmin ilin 28 noyabrında M.Qorbaçovun fərmanı ilə Dağlıq Qarabağa SSRİ Daxili İşlər Nazirliyinin qoşun hissələri gətirildi. Bundan 10 gün əvvəl noyabrın 17-də Bakıda «meydan hərəkatı» başlanmış dı. 18 gün davam edən bu hərəkat dekabrın 5-de (1989) So vet ordusu tərəfindən vəhşicəsinə yatırıldı. Bundan 4 gün əvvəl isə 1989-cu ilin 1 dekabrında Ermənistanın Ali Soveti Azərbaycan Respublikasının «Dağlıq Qarabağ vilayətini öz erazisinə yenidən birləşdirmək» haqqında qərar qəbul et mişdi (və bu qərar hələ də ləğv edilməmşdir). Qərarın adına diqqət yetirin: «Ermənistanın və Dağlıq Qarabağın yenidən birləşdirilməsi». Halbuki, Dağlıq Qarabağ heç vaxt Erməni stanla birləşmiş halda olmamışdır.
§ 9 .1990-cı ilin yanvar faciəsi Azərbaycan xalqı 20 yanvarda hərbi, siyasi, mənəvi təcavüzə məruz qalsa da, öz tarixi qəhrə manlıq ənənələrinə sadiq oldu ğunu ... bütün dünyaya nümayiş etdirdi» Heydər ƏLİYEV Azərbaycanda ən gərgin siyasi vəziyyət 1990-cı ilin əvvəlindən başlanmışdır: Həmin ilin 13-14 yanvarında Ba kıda yaşayan 46 erməninin evlərinin talan edilməsi təşkil edildi və bu hadisəni ermənilər bütün dünyaya bildirdilər. Bundan əvvəl Stepanakertdə yaşayan bütün azərbaycanlıla rın evlərinin talan edilməsi isə tamamilə səssiz keçmişdi. Sumqayıtda özünə Paşa ləğobi götürmüş Qriqoryan beş nə fər ermənini öldürdü1 ve «Sumqayıt qırğını» haqqında bir günün ərzində çəkilən sənədli film ildırım sürəti ilə ABŞ-da və Avropa ölkələrində göstərilməyə başlandı. Qondarma Sumqayıt hadisələri haqqında ermənilər 20-dən çox ölkə xalqlarının dillərində kütləvi tirajla kitabçalar yaydılar. Azərbaycan rəhbərliyinin xarici siyasətinin və diplo matik korpusunun tamamilə zəifliyi və passivliyi üzündən Dağlıq Qarabağ məsələsində ABŞ senatı Ennənistanın möv qeyini müdafiə etdi, bütün sahələrdə zərbələrə məruz qal mış Azərbaycana Amerika Birləşmiş Ştatlarının yardımına qadağa qoyuldu. Beynəlxalq aləmdə təklənmiş Azərbaycanın boğul duğu bu günlərdə ermənipərəst xain «prezident» M.Qorba- çov yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə Bakıya kənardan qəf lətən güclü Sovet ordu hissələri göndərdi və gecə küçələrə
çıxmış dinc əhali gülləboran edildi, misli görünməmiş bir qanlı faciə törədildi: 137 nəfər öldürüldü, 744 nəfər yara landı, 841 nəfər həbs edildi'. Almaniyanın Münhen şəhərində xidmət göstərən «Azadlıq» radiostansiyasından başqa bütün dünya Azər baycanın bu faciəsinə göz yummuşdu. Alman şairəsi Brik- nitte Bretşnayder həmin günlərdə yazdığı «Bakı-20 yanvar 1990» adlı şerində şəhərin vəziyyətini belə təsvir etmişdi:
Şer Moskvada alman dilində çıxan «Noyen lcben» («Yeni həyat») qazetinin yanvar nömrəsində dərc olunub. Günəş qəmli-qəmli Şərqdən boylanır Qızıl şüaları batıb al qana, Mayaktək közərir, güntək sovuşur, Şölələr paylanır acı ehsana! Ey qəddar, amansız qırmızı yaylıq. Buna nə ad verdin, de günahını? Əsən yel cəllada lənət aparır Güclə eşidilən ölü ahını. Gün doğub, işıqdan sanki xəbər yox Hər yanda qurğuşun, ölüm, qəm, kədər Qara ümüdsizlik tutub dünyanı Ümidsiz açılıb titrək dir səhər.
Yüklə 1,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|