78
Korтəbii bazar fяaliyyяti şəraitində valyutalaрын mə-
zənnələri tez-tez tərəddüd edir. Bu və digər səbəblərdən
valyutа: böhranlaры baş verir ki, bu da ağır sosial-iqtisadi
nəticələря sяbяb olur, milli iqtisadiyyata vя dünya iqtisadiy-
yatынa mənfi təsir gюsтərir. Deyilяnlяr valyuta münasibətlə-
rinin dövlət tənzimləнмяsini zəruri edən problemlяrin tam
siyahısı deyildir.
Valyuta tənzimlənməsi – beynəлхalq hesablaşmalaрын
və valyuta əməлиyyatlaрыnın apaрыlması qaydalarынын dövlət
tərяfиndən müяyyən olunmasıdır. Birbaşa valyuta tənzim-
lənməsi qanunvericilik aktlaры vasitəsilə, dolayı valyuta tən-
zimlяnmяsi isə bazaрын iqtisadi agentlərinin davraныşынa iq-
tisadi, o cümlədən maliyyя-kredil üsullaры ilə təsir göstəрмək
yolu ilə həyata keçirilir. Valyuta tənzimlənmяsi milli, bey-
nəlxalq və regional sяviyyədə reallaşır. Dövlətlər səviyyəsin-
dя valyuta tяnzimяlənməsi Maliyyя Nazirliyi, Mərkəzi
Bank, valyuta (maliyyя) nəzarяti orqanlaры tяrəfindən aparı-
lır. Azərbaycanda valyuta tənzimlənmяsini hяyata keçirən
əsas orqan – Azərbaycan Respublikasын
ın Mərkəzi Bankı-
dır. Mərkəzi Bank «Valyuta tяnzimi haqqынda» Azərbaycan
Respublikasının qanunунa əsasən valyuta тənzimlənməsi
sahəsində aşağıdakı funksiyalaры yerinə yetirir:
Azərbaycan Respublikasынda xarici valyutaнын və
xariъи valyutada qiymətli kağızlaрын tədavülü qaydasынı
müяyyən edir;
valyuta əməliyyatlaрыnın tənzimlяnmяsinə dair nor-
mativ aktlar qəbul edir;
rezidentlərin və qeyri-rezidentlərin Azərbaycan
Respublikasынda xarici valyuta ilя və xarici valyutada qiy-
mяtli kağızlarla əmяliyyatlar aparması qaydalaрыны, habelя
Azərbaycan Respublikasında qeyri-rezidentlərин milli val-
yuta ilə və milli valyutada qiymətli kağızlarla ямəliyyatlar
aparması qaydalaрыны müəyyən edir;
79
rezidentlяrə məxsus xarici valyutanın vя xarici val-
yutada qiymətli kağızlarын Azərbaycan Respublikasынa
məcburi köçürülməsi, gətirilməsi və gюndərilmяsi qaydasıны,
habelə Azərbaycan Respublikasınын hüdudlaрынdan kənarda
rezidentlər tərəfindən xarici valyuta hesablaрыныn açılma-
sınын hal və şərtlərini müяyyяn edir;
valyuta əməliyyatlaры aparmaq üçün banklara və di-
gər kredit təşkilatlaрыna lisenziya verilməsinin ümumi qay-
dalaрыны müəyyən edir və onlara bu məqsədlə lisenziyalar verir;
valyuta əməliyyatlaры üzrə uçotun, hesabatын, sənəd-
ləşmənin və statistikanın vahid formalaрыnı, habelə onlaрыn
təqdim olunması qaydasını və müddətlərini müəyyən edir;
qəbul edilmiş beynəlxalq standartlar яsasında Azər-
baycan Respublikası üzrя valyuta əməliyyatlaрыnın statis-
tikasını hazırlayыр və dərc edir.
Valyuta-kredit münasibətlərinin beynəлхalq miqyasda
tənзimлянмясиндя BVF-nin roluna aşağıdakылarı aid etmяk olar:
BVF valyuta məzяnnələri rejiminin dövlətlərarası
tənzimlənməsini həyata keçirir;
SDR buraxmaq yolu ilə BВФ şərtsiz likvid vəsait
yaratmaq sялahiyyətinя malikdir. Bu vəsait isə tədiyyə ba-
lansı kəsirinin ödəнилмəsинə şərait yaradır;
Fond qızıлыn demonetizasiyası siyasətinin icraçısıdır;
Fondun tənzimləmə fəaliyyətinin mühüm istiqa-
məti valyuta məhdudiyyətlərinin aradan qaldıрыlmasıdır;
BVF üzv ölkələrə kredit verməklə beynəlxalq val-
yuta-kredit münasibətlяrinин tənzimlənməsində iştirak edir;
BVF - daim üzv ölkələrin makroiqtisadi siyasətinə
və dünya iqtisadiyyatынын qurumuna tяsir və nəzarət edir.
4.2. Valyuta siyasəti və onun formalaşması
Valyuta və bütövlükdə bazar münasibətlərinin tənzim-
ləнмяsi sistemində mühüm rol oynayan valyuta siyasяti öl-
80
kənin cari və strateji məqsədlərinə uyğun olaraq beynəлхalq
valyuta və digər iqtisadi münasibətlər sferasынda həyata ke-
çirilən тяdbirlər kompleksidir. Dövlяtlərarası valyuta müna-
sibətlərinin tənzimlənməsinə yönəlmiş tədbirlərin məcmusu
kimi valyuta siyasəti iqtisadi siyasətin tərkib hissəsidir.
Onun başlıca məqsədləri, müvafıq olaraq iqtisadi inkişafын
təmin edilməsinə, işsizliyin və inфlyasiyaнын qarşısынын alın-
masынa, tədiyyə baлаnsınнын tarazlığınын təmin edilməsində
ifadə olunur.
Valyuta böhraнынын aradan qaldıрыlması və valyuta sa-
bitliyinin təmin edilməsi; valyuta məhdudiyyətlərinin tətbi-
qi, valyuta dönərliliyinə keçid, valyuta əməliyyatlaрынын libe-
rallaşdырыlması kimi istiqamətlər valyuta siyasətinin əsas
vəzifələrindяndir.
V
V
a
a
l
l
y
y
u
u
t
t
a
a
s
s
i
i
y
y
a
a
s
s
ə
ə
t
t
i
i
n
n
i
i
n
n
ə
ə
s
s
a
a
s
s
f
f
o
o
r
r
m
m
a
a
l
l
a
a
р
р
ы
ы
Diskont siyasətinin səmərəliliyi ölkənin investisiya
siyasətilə bilavasitə əlaqədardır.
Son illər diskонt siyasяtinin səmərяliliyinin azalması
müşahidə oлунur və bu həmin siyasətini daxili və xarici
məqsədləri arasынda olan ziddiyyətlərlə əlaqədardır. Belə ki,
faiz dяrəcələri bazaры canlandıрмaq məqsədilə aşağı saлыныr-
V
V
a
a
l
l
y
y
u
u
t
t
a
a
s
s
i
i
y
y
a
a
s
s
ə
ə
t
t
i
i
n
n
i
i
n
n
a
a
ş
ş
a
a
ğ
ğ
ı
ı
d
d
a
a
k
k
ı
ı
ə
ə
s
s
a
a
s
s
f
f
o
o
r
r
m
m
a
a
l
l
a
a
р
р
ы
ы
f
f
ə
ə
r
r
q
q
l
l
я
я
n
n
d
d
i
i
r
r
i
i
l
l
i
i
r
r
v
v
a
a
l
l
y
y
u
u
t
t
a
a
м
м
я
я
h
h
d
d
u
u
d
d
i
i
y
y
-
-
y
y
ə
ə
t
t
l
l
ə
ə
r
r
i
i
revalvasiya
d
d
i
i
s
s
k
k
o
o
н
н
t
t
(
(
u
u
ç
ç
o
o
t
t
)
)
s
s
i
i
y
y
a
a
s
s
ə
ə
t
t
i
i
d
d
e
e
v
v
i
i
z
z
s
s
i
i
y
y
a
a
s
s
ə
ə
t
t
i
i
V
V
a
a
l
l
y
y
u
u
t
t
a
a
e
e
h
h
t
t
i
i
y
y
a
a
t
t
l
l
a
a
n
n
n
n
m
m
d
d
i
i
v
v
e
e
r
r
s
s
i
i
f
f
i
i
k
k
a
a
s
s
i
i
y
y
a
a
s
s
ı
ı
v
v
a
a
l
l
y
y
u
u
t
t
a
a
m
m
ü
ü
d
d
a
a
x
x
i
i
l
l
ə
ə
s
s
i
i
V
V
a
a
l
l
y
y
u
u
t
t
a
a
l
l
a
a
р
р
ы
ы
n
n
d
d
ö
ö
n
n
ə
ə
r
r
l
l
i
i
l
l
i
i
k
k
d
d
я
я
r
r
ə
ə
c
c
ə
ə
s
s
i
i
n
n
i
i
n
n
t
t
ə
ə
n
n
z
z
i
i
m
m
l
l
ə
ə
n
n
m
m
я
я
s
s
i
i
v
v
a
a
l
l
y
y
u
u
t
t
a
a
м
м
ə
ə
z
z
ə
ə
n
n
n
n
ə
ə
s
s
i
i
r
r
e
e
j
j
i
i
m
m
i
i
d
d
e
e
v
v
a
a
l
l
v
v
a
a
s
s
i
i
y
y
a
a
Dostları ilə paylaş: |