Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məRKƏZİ elmi Kİtabxana
Yüklə 23,47 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kitabxana-informasiya xidmətində elektron kataloq
- C.A.Cəfərov I
- K itabxana-inform asiya xidm ətində elektron kataloq
NƏTİCƏ Monoqrafıyamn mövzusuna uyğun olaraq apardığı- mız tədqiqatm əsas elmi nəticələri aşağıdakılardır: 1. Monoqrafıyada ilkin olaraq elektron kataloq siste- minin yaradılması sahəsində dünya təcrübəsi təhlil olunub, Azərbaycan kitabxanalannda həmin təcrübədən istifadənin səviyyəsi müəyyənləşdirilib. Kitabxanalanmızda informa- siya və kommunikasiya texnologiyalarmm tətbiqi, elek- tron kataloq sistemlərinin yaradılması və inkişafı məsəiə- ləri tədqiq edilib, mövcud vəziyyətə nəzər salmıb, prob- lemlər və onlarm həlli yollan müəyyənləşdirilib. Kitab- xanalarda elektron kataloqun yaradılması və inkişafı III minilliyin, informasiya cəmiyyətinin və ən əsası oxucu kontingentinin başlıca tələblərindən biri kirni xarakterizə olunub. Məlumdur ki, bu proses dünyanın bir çox ölkələrin- də, o cümlədən Azərbaycanda dövlət səviyyəsındə dəstək- lənir, inkişaf etdirilir, ölkəmizdəki kitabxanalar “Kitabxa- na işi haqqmda Qanun’ un tələblərmə, “Azərbaycan Res- publikasmda kitabxana-informasiya sahəsinin 2008-2013- cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət Proqramı”ııa müvafıq ola- raq fəaliyyətini təkmilləşdirir, ənənəvi ış prinsiplərini yeni texnologiyalarla təchiz edir. Yüzilliklər boyu kitabxanala- rm iş prinsipində, oxucuya xidınət sahəsində, mformasiya- nm, məlumatlann mühailzə edilmə və yayılma mexaniz- 190 j C.A.Cəfərov mində əsaslı dəyişikliklərə çox az rast gəlinib. Çünki cə- miyyət kitabxanalarm klassik funksiyalannı dəyişmək üçiin yetərli vasitələrə və imkanlara sahib olmayıb. Məhz bu mənada, informasiya və kommunikasiya texnologiyala- rınm kitabxana işi sahəsində tətbiqi və bunun nəticəsində əwəllər “maşmla oxıman kataloq”, sonralar isə “elektron kataloq” adlanan sistemlərin yaradılması, müvafıq sahənin inkişaf tarixində yeni dövrün başlanğıcı, dönüş nöqtəsi he- sab olunur. Əsası hələ ötən əsrin 60-cı illərində ABŞ-m beyin mərkəzlərində qoyulan elektron kataloqlaşdırma mexanizmi, son 10 ildə Azərbaycan kitabxanalannda çox uğurla tətbiq edilir, ənənəvi kitabxanalann hibrid kitabxa- nalarla əvəzlənməsinə və gələcəkdə tam elektron kitabxa- nalara çevrilməsinə şərait yaradır. 2. Moııoqrafiyada Respublikanm elmi kitabxanala- nndan M.F. Axundov adtna Milli Kitabxanamn, AMEA Mərkəzi Elmi Kitabxanasmm, Prezident Kitabxanasmm, BDU-nun Elnıi Kitabxanasmm və s. iş təcrübəsinin öyrənilməsinin ümumiləşdirilməsinə xüsusi diqqət yetiri- lib. 3. Azərbaycan kitabxanalarmda elektron kataloqlann yaradılması tarixini tədqiq edərkən məlum oldu ki, ölkə- mizdə ilk dəfə ötən əsrin 70-ci illərində Elmlər Akademi- yasmın Mərkəzi Elmi Kitabxanası və Respublika Elmi- Texniki Kitabxanasmm təşəbbüsü ilə kartoçka kataloqlan- nm maqnit lentlərinə köçürülməsi işinə başlamlıb. Həmin kitabxanalarda ilk dəfə olaraq informasiya axtanş sistem- Kitabxana-informasiya xidmətində elektron kataloq | 191 lərindən, informasiyanın vahid mərkəzdə toplanması və paylanması sistemlərindən istifadə ölunub. Son 10 il ərzin- də Azərbaycan kitabxanalannda elektron kataloqlann ya- radılması üzrə fəaliyyətlər xeyli intensivləşib. Artıq ölkə kitabxanalan üzrə, elektron kataloqlarda əks olunan bib- lioqrafik yazılann ümumi sayı, 300 mini keçib. Lakin bu göstəriciləri qənaətbəxş hesab etmək olmaz. Moııoqrafiya- da Azərbaycan kitabxanalannda elektron kataloqlann ya- radılması zamanı buraxılan səhvlər müəyyənləşdirilib, on- ların aradan qaldmlması yollan təklif olunub. 4. Azərbaycan kitabxanalannda biblioqrafık yazıla- rın konversiya məsələləri tədqiq olunub. Respublika üzrə toplu elektron kataloqun hazırlanması məsələləri şərh edi- lib. Bu növ elektron kataloqun yaradılması üçüıı vacib olan komponentlər barədə məlumat verilib, Avtomatlaşdı- nlmış Kitabxana-İnformasiya Sıstemləri arasmda konver- tasiya əlaqələrinin natamam olması, di! baıyerləri, meto- dik-texniki çatışmazlıqlar prosesi ləngidən başhca səbəb- lər kimi müəyyən olunub. 5. Elektron kataloqlann yaradılması iiçün nəzərdə tutulan Avtomatlaşdınlmxş Kitabxana-İnformasiya Sis- temlərinin təsnifatı verilib, onlann işləmə mexanizmi, ox- şar və fərqli xüsusiyyətləri, tipoiogiyası, məııfi və rnüsbət tərəfləri müəyyən olunub. AKİS-iər vasitəsilə elektron ka- taloqlann yaradılması üz:rə fəalıyyətlərin mənşəyı araşdı- nhb. 192 | C.A.Cəfərov I Azərbaycan kitabxanalarmda elektron kataloqlann hazırlanması üçün platforma rolunu oynayan “İRBİS-64” və “VTLS” AKİS-in tətbiq sahələrindən və tətbiq formala- nndan bəhs olunub, bu sistemlərin texniki cəhətdən saz vəziyyətdə saxlamlması məsələlərinə toxunulub, müxtəlif sistemlər arasmda uyğunluq səviyyəsi araşdırılıb, struktu- ral cəhətdən uzlaşmayan AKİS-lərin daxili quruluşu öy- rənilib və ümumiyyətlə, kitabxana proseslərinin avtomat- laşdınlması üçün daha optimal variantlar təklif olunub. 6 . Elektron kataloqlann linqvistik təminat məsələsi- nin tarixi-müqayisəli tədqiqi apanlıb. EK-in linqvistik tə- minat vasitələrinin təsnifatı verilib. Azərbaycan dilində elektron tezauruslarm olmaması, orforqarfık səhvləri ara- dan qaldıran elektron sistemlərin azlığı və natamamlığı, təsnifat sistemlərinin (KBT, UOT) avtomatlaşdırılmaması, milli elektron kataloq sisteminin linqvistik təminatmı lən- gidən əsas amillər kimi göstərilib. EK-in linqvistik təmi- natı məsələlərinin həlli üçün bir sıra təkliflər irəli sürülüb. 7. Elektron kataloq metainformasiya sistemi kimi in- terpretasiya olunub. Göstərilib ki, EK-i bir sistem kimi izah etmək sahəsindəki səylər bütöv deyil, indiyədək veri- lən izahlar informasiya cəmiyyətinin tələblərinə uyğun gəlmir. Təyin olunub ki, elektron kataloq ayn-ayn alimlə- rin izah etdiyi kimi yalnız altsistem, kartoçka kataloqunun elektronlaşdmlmış forması, onlayn kataloq deyil. O, bütün bunlardan daha funksionaldır, demək, informasiya kütləsi haqqmda informasiya kütləsidir. K itabxana-inform asiya xidm ətində elektron kataloq | 193 Yüklə 23,47 Kb. Dostları ilə paylaş:
|