Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ sumqayit döVLƏt universitetiNİn nəZDİNDƏ sumqayit döVLƏt texniKİ kolleci
Yüklə 0,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Layih
| Qiym
ətləndirmə göstəriciləri Ekosistemin v əziyyətinin sinifləri Norma (N) Risk (R) Böhran (B) F əlakət (F) Antropozooloji x əstəliklərin tezliyi T əsadüfi
H ərdən - bir Müntəzəm Kütləvi
Ev heyvanlarının v əziyyəti T əsadüfi
< 10
H ərdən – bir 10 – 20
Müntəzəm 20
– 50 Kütləvi
> 50
Biomüxtəliflik, % 5-d ən az 10
– 20 25
– 50 > 50 Antropogen t əzyiqdə növ- indikator populyasiyasının sıxlığı 5-d
ən az 10
– 20 20
– 50 > 50 Faunaya
– bitki aləminə təsirin əsaslandırılması və qiymətləndirilməsinin aparılma Reqlamenti t ərəfindən aşağıdakı tövsiyələr gostərilir. 1. Obyektin t əsir zonasında heyvanat aləminin xarakteristikası. 2. Obyektin t əsir zonasında ərazinin heyvanlarının əsas qruplarının yaşayış yeri kimi qiym
ətləndirilməsi (balıqlar üçün qışlama yuvaları, kürütökmə və böyümə əraziləri) 3. Obyektin tikintisi v ə ifadəsi zamanı heyvanat aləminin dəyişmə proqnozu. 4. Layih
ənin həyata keçirilməsi zamanı heyvanat aləminin dəyişməsinin fəsadlarının qiym
ətləndirilməsi. 5. Obyektin tikintisi v ə ifadəsi zamanı heyvanların əsas yaşayış yerlərinin saxlanılması, su və yerüstü faunaya zərərin azaldılması tədbirləri. 6. Layih ənin həyata keçirilməsi zamanı heyvanat aləminin yaşayış yerlərinin d əyişməsi zamanı zərərin qiymətləndirilməsi. Kompensasiya xarakterli tədbirlər. 7. T əbiəti qoruma tədbirlərinin həcmi və onların qiyməti.
ələrin TEQ-də ekoloji qorunmanın praktiki metodları
Ekoloji qorunma metodları biosferin komponentlərində kütlə-enerji daşınmasının fundamental qanunauy ğunluqlarına əsaslanır və çirkləndiricilərin (təsirinin) səpələnməsinə, azalmasına və ya təsirsiz birləşmələrə (təhlükəsiz səviyyəyə qədər) transformasiyasına əsaslanır. İqtisadi c əhətdən geosisteml ərin
öz-özünə t əmizlənməsinin t əbii
mexanizml ərindən istifadə olunan qoruyucu tədbirlər effektivdir. Ekosisteml ərin davamlılıq mexanizmləri. Kimy
əvi çirklənmə zamanı zərərli təsirin miqdari ölçüsü kimi çirkləndirici maddələrin həcmi götürülür ki, geosistem assimilyasiya ed ə bilir. Assimilyasiyanin əsas mexanizmi:
Qiym ətləndirilən sistemdən çirkləndirici maddələrin səth axıntıların və torpaq suları ilə aparılması
ələrin fiziki-kimyəvi – biokimyəvi destruksiyası
Toksikantların həll olmayan formalara keçirilməsi
Palçıq hissəcikləri və üzvi maddələrlə torpağın sorbsiyası Çirklənməyə qarşı dəniz ekosistemlərinin aparıcı davamlılıq mexanizmi – kimyəvi inqredientl ərin çıxarılması, onların destruksiyası və konservasiyası, çirklənməyə məruz qalan əsas komponentlər isə su və dib cöküntüləri aid edilir. Çirkləndirici maddələrin (pollytantların) tədqiq olunan ekosistemdən (körfəz, buxta, ayrı-ayrı akvatoriyalar) çıxarılma intensivliyi hidrodinamik mexanizmlər hesabına tənzim olunur: məs. dalğalanma prosesi, axınlar. Çirkləndirici maddələrin parçalanması və ya transformasiyası, oksidləşmə, hidroliz, mikrobioloji destruksiya v ə digər qeyri-toksiki komponentlərin əmələ gəlməsi ilə müşaiyət olunan parçalanma prosesləri nəticəsində baş verir. T əbii mühitdə detoksikasiya prosesində mühüm rol oynayan üzvi maddələrin oksidl əşməsi, bir çox gostəricilərdən molekul çəkisi, karbon atomlarının sayından və kimy əvi quruluşdan asılıdır. Oksidləşmə xüsusiyyətinə görə üzvi maddələr aşağıdakı kimi yerl əşir:
Doymu ş və aromatik karbohirogenlər <
doymamış karbohirogenlər < spirtl
ər <
turşular Mikrobioloji destruksiyanın
intensivliyi madd ənin
kimy əvi
quru luşunun
mürəkkəbliyindən və onun təbii muhitdə paylanmasından asılıdır. Asan oksidləşən üzvi madd
ələrin parçalanma prosesi daha effektiv, ksenobiotiklərin destruksiyası isə daha çətin baş verir. Bioloji destruksiyaya
xarakter misal olaraq anaerob mühitdə polixlorbifenillərin mikrobial xlorlaşması prosesidir. Bu proses onların kanserogen xassələrinin itməsinə g ətirib çıxarır. Analoji olaraq, spesifik mikroorqanizmlərin iştrakı ilə (onlar metabolizm prosesind ə xlorun ayrılması hesabına) zəhərli, müharibədə istifadə olunan iprit maddəsi və onun hidroliz m əhsullarının destruksiyası və onların az toksiki tioqlikola çevrilməsi baş verir. Növbəti mexanizm-toksiki inqredientlərin konservasiyasıdır yəni, onların hərəkətsiz bioloji mümkün olmayan formaya keçməsidir. Bu mexanizm fiziki- kimyəvi və biokimyəvi prosesl
ər vasitəsilə həyata keçir: su bitkilərinin konservasiyası, asılqan hissəciklər və dib çöküntüləri tərəfindən xemosorbsiya ağır metalların az həll olan birləşmələrə çevrilməsi, m əs.sulfidlər.
Kimy əvi çirklənməyə ekosistemlərin əsas davamlılıq göstəriciləri aşağıdakı prosesl
ərlə bağlıdır:
Qarışdırılma və durulaşma prosesləri (dalğalanma, turbulentlik, burulma, axma)
Oksigenin qatılığı və mikrobioloji aktivlik (ümumi mikrob ədədi)
Bitki ortülüyünün nəzərdə tutulmuş faizi (şibyə, mamır və yosunlar daxil olmaqla)
S əthdə fiziki-kimyəvi xassələr (hava-torpaq, dib-su)
Yüklə 0,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|