Azərbaycan Respublikasında ali təhsilin yeniləşməsi uğrunda: təhsil islahatlarına dəstək
Yüklə 1,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
72 əvvəl köhnəlmiş Sovet təhsil standartlarından azad olmağa və yeni dəyərlər əsasında onu yenidən qurmağa çalışan Azərbaycanda bu istiqamətdə işlər görülürdü. 2005-ci ildən xeyli əvvəl Azərbaycanda ali təhsilin bakalavr və magistr hazırlanması pillələrinin qəbul edilməsi, bir sıra dövlət və özəl universitetlərdə təhsilin Qərb standartları əsasında qurulması buna sübutdur. 2005- ci ildə isə Azərbaycan Respublikasının rəsmi olaraq Boloniya prosesinə qoşulması ölkənin bütün ali təhsil müəssisələrinin tədricən Boloniya standartları əsasında qurulmasına götürülmüş xəttin qətiləşdirilməsi idi. Özlərinin ali təhsil sistemlərində islahatlar keçirərək Avropa dövlətləri müvafiq addımlar atanda ilk növbədə öz maraqlarından çıxış edir. Bu prosesə qoşulan hər bir dövlət, xüsusən də ümumavropa məkanından kənarda olan və bu məkana can atan postsovet ölkəsi bilməlidir ki, özünün imkanlarından, inkişaf səviyyəsindən asılı olaraq orada müxtəlif rollarda təmsil oluna bilərlər. Bu prosesin tam hüquqlu iştirakçısına və ya təsir obyektinə çevrilmək olar. Bunun üçün ölkənin ali məktəblərinin səviyyəsinin yüksəldilməsi, rəqabət qabiliyyətinin gücləndirilməsi istiqamətində köklü dəyişikliklərin edilməsi, onların maddi- texniki bazasının tam təmin edilməsi tələb olunur. Ən başlıca tələb isə tədrisin və aparılan elmi-tədqiqat işlərinin keyfiyyətinin, uyğun olaraq, hazırlanan mütəxəssislərin peşəkarlıq səviyyəsinin Avropa standartları səviyyəsinə qaldırılmasıdır. Yalnız bundan sonra standartları yüksək olan ümumavropa ali təhsil məkanına tam dəyərli qoşulmaqdan söhbət gedə bilər. Əks halda ölkə bu sahədə həmin məkanın periferiyasına çevrilmək, daim geridə qalmaq təhlükəsi ilə üzləşə bilər. Azərbaycan Boloniya prosesinə qoşulması ilə belə ağır vəzifələrin öhdəsindən çox qısa müddətdə gəlmək zərurəti qarşısındadır. Eyni zamanda bizim başqa çıxış yolumuz da yoxdur. Belə ki günbəgün ictimai həyatın bütün sahələrində özünü daha aşkar şəkildə büruzə verən qloballaşma prosesi bütün dünyanı vahid rəqabət meydanına çevirməkdədir. Bu meydanda hər bir dövlət öz imkanları, inkişaf səviyyəsi, 73 yeniləşmək əzminin yüksəkliyi, öz maraqlarını qoruya bilmək qabiliyyətinə uyğun təmsil olunurlar. Həmin keyfiyyətlərin təmin edilməsi üçün birinci növbədə bu problemlərin ciddiliyinin cəmiyyət tərəfindən dərk olunması, onun gücünün birləşdirilərək məqsədyönlü şəkildə istiqamətlənməsi lazımdır. Avropada Boloniya prosesi çərçivəsində aparılan islahatların məqsədləri Avropada Boloniya prosesi təsadüfən ortalığa çıxmış bir ideya deyildir və obyektiv tarixi inkişafın diktəsi ilə şərtlənmiş bir reallıqdır. Buna görə də onun məqsədlərindən danışarkən həmin obyektiv reallıqdan çıxış etmək zəruridir. Deklarasiyanın özündə prosesin taktiki məqsədləri öz əksini tapmışdır. Məqsədlər sırasına daxil olan məsələlər aşağıdakılardır: Avropa vətəndaşlarının işə düzəlmək imkanı ilə təmin edilməsi və Avropa ali təhsil sisteminin beynəlxalq rəqabət qabiliyyətinin artırılması üçün asan başa düşülən və müqayisə edilə bilən dərəcələr sisteminin qəbul edilməsi, habelə diploma Əlavənin tətbiq edilməsi. Đki əsas mərhələ - dərəcəyəqədərki və dərəcədənsonrakı - əsaslanan sistemin qəbul edilməsi. Đkinci mərhələyə keçmək üçün tədrisin üç ildən az olmayaraq davam edən birinci mərhələnin müvəffəqiyyətlə başa vurulması tələb olunur. Birinci mərhələdən sonra verilən dərəcəyə müvafiq səviyyəli ixtisas kimi Avropa əmək bazarında tələbat olmalıdır. Đkinci mərhələ Avropa ölkələrinin çoxunda qəbul olunduğu kimi magistr və ya doktor dərəcəsinin alınmasına gətirib çıxarmalıdır. Tələbələrin geniş miqyaslı mobilliyini təmin edən vasitə kimi dərslərin tutumluğunun ölçülməsinin Avropa sisteminin - AKTS tipli kredit sisteminin tətbiqi. Kreditlər ali olmayan təhsil, o cümlədən ömür boyu təhsil çərçivəsində də alına bilər, o şərtlə ki, qəbul edən maraqlı olan universitetlər onunla razılaşsınlar Aşağıdakılara diqqət yetirməklə sərbəst yerdəyişmənin səmərəli şəkildə həyata keçirilməsinə mane olan əngəllərin aradan 74 qaldırılması yolu ilə mobilliyə kömək etmək: tələbələrin təhsil almağa və praktik hazırlığa, habelə uyğun xidmətlərdən istifadə imkanına malik olmaları təmin edilməlidir. Müəllimlərə, tədqiqatçılara və inzibati heyətinə Avropa regionunda aparılan tədqiqatların, dərslərin və stajirovkasının vaxtının qanunla müəyyən edilmiş hüquqlarını pozmadan hesaba alınması təmin edilməlidir Təhsilin keyfiyyətinin təmin edilməsi məqsədi ilə müqayisə oluna bilən meyar və metodologiyasının hazırlanması işində Avropa əməkdaşlığına kömək etmək. Ali təhsildə, xüsusilə tədris planlarının, institutlararası əməkdaşlığın, mobillik sxemlərinin, birgə tədris proqramlarının, praktik hazırlığın və elmi-tədqiqatların aparılmasının inkişaf etdirilməsi məsələlərində zəruri Avropa baxışlarına dəstək vermək. Boloniya prosesinin Azərbaycanda tətbiqinin ən böyük problemlərindən biri onun mahiyyətinin axıra kimi dərk edilməsi, mahiyyətinin aşkarlanması, məqsəd və vəzifələrinə aydınlıq gətirilməsində olan çatışmazlıqlarla bağlıdır. Buna görə də onların hər biri üzərində dayanmaq və bu sahədə olan boşluqları aradan qaldırmaq lazımdır. Hər şeydən öncə diqqəti Boloniya prosesinin əhatə etdiyi məsələlərə yönəltmək istərdik. Boloniya prosesi Avropada ali təhsili müasir dövrün tələbləri səviyyəsinə qaldırmaq, onu dövrün mürəkkəb sosial- iqtisadi, siyasi, mədəni və digər problemlərinin həllində öz funksiyalarını yerinə yetirə bilmək qabiliyyətini təmin etmək üçün onu yeniləşdirmək, ən başlıcası isə bu işlərdə Avropa potensialını səfərbər edərək bütün ölkələrin imkanlarından tam istifadə etmək məqsədi daşıyır. Digər tərəfdən bu sahədə Avropa ali təhsilinin dünya miqyasında rəqabət qabiliyyətini artırmaq və cəzbedici- liyini artıraraq Avropanın hegemonluğunu təmin etmək məqsədi güdür. Buna istinadən demək lazımdır ki, Boloniya prosesi Avropa ali təhsil sistemini əhatə edən və yalnız bu sahənin çərçivəsində məhdudlaşan tədbirlər toplusu deyildir, o Avropanın Yüklə 1,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|