Azərbaycanda ipoteka sistemi : real vəZİYYƏTİn təHLİLİ VƏ TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ İSTİqaməTLƏRİ
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rəşad Həsənov, MA, Gülnar İsmayılova, MSc, Fərhad Bayramov
- Avropa modeli və avropa ölkələrində ipoteka kreditləşməsi
AZƏRBAYCANDA İPOTEKA SİSTEMİ REAL VƏZİYYƏTİN TƏHLİLİ VƏ TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ İSTİQAMƏTLƏRİ
Rəşad Həsənov, MA, Gülnar İsmayılova, MSc, Fərhad Bayramov
Səhifə 55 / 91
Əgər təşkilat dördüncü yolu seçərsə öz kredit müqavilələrini investisiya bankları vasitəçiliyi ilə və ya xüsusi plasmanlar (private placement) şəklində sərmayəçilərə satır. Əgər bank öz məhsulunu qiymətli kağızlara çevirmişsə bu kağızları ya yuxarıdakı bölmələrdə qeyd edilən GNMA, FHLMC və ya FNMA vasitəçiliyi və zəmanəti altında və ya öz adı altında sərmayə bazarlarında çalışan dillerlər və ya FNMA / FHLMC -nın satış masaları vasitəsiylə yatırımcıya satır. İlk iki yolu seçənlər kreditlərini bir paket halına salaraq ya birbaşa yatırımçıya yaxud FNMA-ya satır. Digər yol isə, kredit paketlərinin xüsusi Plasma yaxud dillerlər vasitəsiylə sərmayəçilərə satılır.
ABŞ qanunvericiliyində ipoteka kreditinin məbləği üçün yuxarı hədd müəyyən edilməyib. Lakin, banklar tərəfindən əmək haqqı və digər dayanıqlı gəlirlər nəzərə alınaraq vətəndaşın ödəmə qabiliyyəti qiymətləndirilir və buna uyğun olaraq yuxarı hədd müəyyən edilir. Digər məqam isə odur ki, ipoteka krediti vətəndaşa yalnız bir dəfə deyil dəfələrlə verilə bilər. Belə ki, vətəndaşın ödəmə qabiliyyəti imkan verirsə bir neçə dəfə və yaxud da paralel olaraq ipoteka götürmək hüququndan istifadə edə bilər. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Azərbaycanda ipoteka kreditləşməsində ABŞ modeli tətbiq edilir. Lakin, qeyd etdiyimiz kimi ABŞ-da kreditlər 3-4 faizlə verildiyi halda ölkəmizdə bu göstərici 4-12% olaraq müəyyən edilib. 4% sosial ipoteka şərtlərinə daxil edilir ki, bu da xüsusi status
AZƏRBAYCANDA İPOTEKA SİSTEMİ REAL VƏZİYYƏTİN TƏHLİLİ VƏ TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ İSTİQAMƏTLƏRİ
Rəşad Həsənov, MA, Gülnar İsmayılova, MSc, Fərhad Bayramov
Səhifə 56 / 91
tələb edən haldır. Sıradan vətəndaşlar isə yalnız 8%-lik şərtdən yararlana bilər. ABŞ-da isə qeyd edilən şərtlərdən istənilən ölkə vətəndaşı yararlana bilir. Digər tərəfdən Azərbaycanda kreditin yuxarı həddi 50 min manat müəyyən edilib ki, bir çox hallarda bu vəsait normal yəni, vətəndaşın mənzil problemini uzunmüddətli olaraq həll edilməsində problem yaradır. Çünki, daşınmaz əmlak bazarında qiymətlər kredit üçün müəyyən edilmiş yuxarı həddən ciddi şəkildə çoxdur.
Bunlardan başqa Azərbaycanda ipoteka kreditlərinin maliyyələşməsi dövlət tərəfindən həyata keçirildiyi üçün adətən vəsait çatışmazlığı hiss edilir və vətəndaşların istənilən vaxt ipoteka krediti almaq imkanı olmur. Bu isə bir növ səmərəlilik indeksini aşağı salır və bir sıra hallarda isə kənar ödənişlərin tələb edilməsi üçün stimul yaradır. Lakin, ABŞ-da 2008-ci ildə baş verən böhran zamanı yaranan qısa fasilədən başqa ipoteka kreditlərinin maliyyələşdirilməsində limit və ya vaxt məhdudiyyəti yoxdur. Buna əsas səbəb isə ölkədə normal maliyyə münasibətlərinin formalaşdırılması və ipoteka kreditləşməsində əsas aktyorların özəl sektor təmsilçiləri olmasıdır. Həmçinin onu da qeyd etmək lazımdır ki, ipoteka siyasəti ABŞ daşınmaz əmlak bazarının ana xətti hesab edilir. Bu siyasət həm vətəndaşların sosial tələblərini yerinə yetirir və həm də tikinti və digər sub sektorların fəaliyyətlərini koordinasiya edir. Sonda ABŞ ipoteka şərtlərini aşağıdakı kimi qruplaşdırmaqla ümumi mənzərəni daha dolğun təsəvvür etmiş olarıq:
AZƏRBAYCANDA İPOTEKA SİSTEMİ REAL VƏZİYYƏTİN TƏHLİLİ VƏ TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ İSTİQAMƏTLƏRİ
Rəşad Həsənov, MA, Gülnar İsmayılova, MSc, Fərhad Bayramov
Səhifə 57 / 91
qalır;
ABŞ-ın istənilən vətəndaşı ipoteka krediti ala bilər;
İcbari sığorta tələb edilir;
İpoteka kreditlərinin ÜDM-də xüsusi çəkisi 69.4%. Hazırda ABŞ-da ipoteka ilə əmlak alqı-satqısı ümumi dövriyyənin 90%-ni təşkil edir.
İpoteka kreditlərinin Avropa modeli haqqında qısa olaraq tədqiqatın əvvəlində məlumat vermişik. Qeyd etdiyimiz kimi ipoteka kreditləşməsinin Avropa modelinin özünəməxsusluğu insanların pul yığımlarının ümumi problem olan evsizliyin həllinə yönləndirilməsi və mahiyyəti isə güclərin birləşdirilməsi prinsipinə söykənir. Bu zaman tətbiq olunan qayda ondan ibarətdir ki, ev almaq üçün vəsaiti kifayət etməyən insanlar imkanlarını birləşdirir və növbə ilə bu problemi həll edirlər. Problemin bu üsulla həlli ikinci dünya müharibəsindən sonra Avropada daha da genişləndi və tikinti əmanət banklarının yaranması
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|