257
xabullu (-dur) sif. – qəbul edən: Egər ki kləsənqiz xabullu Tenqrigə ofaranı
bermə Biyimiz bizim Yisus Krisdos ötləş... Əgər qəbul edən Tanrıya Rəbbimiz
İsa Məsih vasitəsilə qurban vermək istərsəniz...
xabulsuz sif. – qəbul ediməyən: Xabulsuz xurban. Qəbul görməyən qurban.
xaburğa (-nınq, -nı, -dan, -mda, -ınq, -nqnı, -sı, -sına, -sın, -sında, -sından, -
ların) // xabırğa (-sından) // ğaburğa (-nqnı) ism. – qabırğa: Anq da unutma
avazınqnı ki, ayttınq: “Eli, Eli”, – da xadağanın xaburğanq arasına yüzlər
başı. Naləni xatrla və unutma ki, belə dedin: “İlahi, İlahi” və yüzbaşı nizəni
qabırğalarının arasna soxdu.
xaç (-nınq, -nınqdır, -qa, -nı, -ta, -tan, -dan, -larnı, -ımnınq, -ımnı, -ınq, -
ınqnınq, -ınqa, -ınqnı, -ı, -ıdır, -ınınq, -ına, -ın, -ını, -ından, -ımıznı, -ınqız, -lar, -
larnı, -ları, -ların) ism. – xaç: Xaçdan aşağa tüşürgəndə anı xanlı boyu bilə
kerezməngə xoyulğanı anınq. Onun qanlı bədəninin xaçdan aşağı endirilməsini və
qəbirə qoyulmasını yada salın. Sen sonqğuda xurban bu tendə soyuldunq xaç
üsnə açığlı xıyınınq bilə bizgə xutxarılmax üçün. Sən sonda bizləri qurtarmaq
(xilas etmək) naminə öz bədənini qurban verərək, dözülməz acılarla (əzablarla) xaç
üstündə soyuldun.
xaç ~ (-ma, -mağa, -ıyım, -qın, -ıyıx, -ınqız, -tım, -tınq, -tı, -tıx, -tılar, -ıpmen,
-ıp edi, -ıp edilər, -armen, -ar, -arlar, -mandır, -massen, -arlar edi, -ıy edi, -ıy edilər,
-ıyırmen, -ıyırsen, -ıyır, -ıyırbiz, -ıyırlar, -qaymen, -qay, -qaybiz, -qaylar, -mağay, -
qay edi, -qıy edi, -qaylar edi, -sa, -masanqız, -sarmen, -sar, -qan, -qannınq, -qanda, -
qanı, -qanları, -qanların, -max, -maxım, -maxı, -maxın, -ıp, -almadı) fel. – qaçmaq
xaçan əvz. – haçan, nə vaxt, nə zaman: Xaçan arabalarnı yığıştırma
başladıx, ol vaxt tek bir xab zafran tapıldı. Nə zaman ki, arabalarımızı
yığışdırmağa başladıq, həmin vaxt bir qab zəfəran tapıldı.
Xaçın x. ism. – Azərbaycanda (Albaniyada) çay adı və orta əsrlərdə mövcud
olmuş alban bəyliyinin yerləşdiyi ərazinin adı: Esayi Esan Cilali biyik biyi
Xaçınnınq. Xaçın bəylərbəyi (knyazı) Esayi Həsən Cəlal.
xaçır ~ (-dı, -ırsen, -ırlar edi, -ğanda, -max) fel. – qaçırmaq: Meni yeberdi
xumaş bilə ki, tamğadan xaçırğay. O məni qumaş ilə göndərdi ki, onu gömrükdən
qaçırtsın (gizlədə bilsin).
xaçqına ism. – kiçik xaç: Kümüş xaçqına Avedaran üsnə. İncilin üzərindəki
kiçik gümüş xaç.
xaçxın ism. – qaçqın: Men munda, şəhərdə olturıyırmen, xaçxın kimesə
dügülmen. Mən burada, şəhərdə yaşayıram, qaçqın-filan deyiləm.
xaçxınçı (-sen) ism. – fərrari, didərgin: Şəhərdən xaçxınşı dügülmen.
Şəhərdən didərgin düşmüşlərdən deyiləm.
xaçla ~ (-ma, -sın, xaçlıyıx, -dım, -dı, -dınqz, -dılar, -mas, xaçlıyırlar, -ğan, -
ğandır, -ğannınq, -ğanğa, -ğannı, -ğanı, -ğanlar, -ğanlarğa, -maxqa, -p) ) fel. – xaç
çəkmək
xaçlan ~ (-dım, -dınq, -dı, -dı da esə, -ğaymen, -ğaybiz, -ğan, -ğannınq, -
ğanğa, -ğanına, -ğan boldu, -ıp) fel. – xaça çəkilmək, çarmxa çəkilmək: Bunu
bilinqiz ki, eski adamımız bizim birgə xaçlanğan boldu anınq bila ki, xapanel
bolğay teni yazıxnınq ki, xul bolmağaybiz dağı yazıxqa (Rom. 6: 6). Bunu bilin
258
ki, günahlı bədənin aradan qaldırılması üçün, daha günaha qul olmayaq deyə köhnə
mənliyimiz Onunla birlikdə çarmıxa çəkildi.
xaçlı (-m) // xaçlu (-m, -suna) ism. – xaçlı, xaç qardaşı. Xristian adət -
ənənələrinə görə bir kimsə başqa bir kimsənin uşağını xaç suyuna salırsa, o adamlar
bir-birinə xaçlı, yəni xaç qardaşı olurlar, xaç suyuna salan isə xaça salınanın xaç
atası hesab olunur: Ustana xaçlım bilə berdim üç axça. Xaç qardaşım Ustana
vasitəsilə üç axça verdim.
Xaçmas x. ism. – albanlar arasında yayğın olan şəxs adlarından biri
xada Bax: xayda
xada ~ (-ma, -mağa, -ğın, -dım, -dınq, -dı, -masbiz, -ğan, -ğandır, -ğanın, -
ğanların) fel. – mıxlamaq, mismarlamaq: Xadağın xorxunq bilə seninq tenimni
(xorxunqnu seninq tenimdə) menim, zera yarğunqdan seninq xoratum asrı
(Məz. 118/119: 120). Zəhminlə qorxunu bədənimə mismarla (həkk et) mənim.
xadağ Bax: xadax
xadağla ~ Bax: xadaxla ~
xadağlan ~ Bax: xadaxlan ~
xadaxla ~ (-ğan, -ğanınqnı) // xadağla ~ (-ma, -dınq, -dılar, -ğan, -ğandır) fel.
– mıxlamaq, mismarlamaq: Üç xadağ blə xollarnı da ayaxların xadaxlağan
Krisdosnunq kördü xaraxç. Qarətçi üç mismarla qollarından və ayaqlarından xaça
mismarlanmış Məsihi gördü. Günəş yarım köktədir xadağlağan. Günəş göyün
ortasında, sanki, mismarlanmışdır (Günəş göyün qütb ulduzunun yerləşdiyi şimal
yarımkürəsindədir).
xadar (-dır, -nınq, -ğa, -ın) qoş. (< azərb.< ər.) – qədər: Körgüz manqa, Biy,
sonqğumnu (menim) da sanın künlərimninq menim (ki), ne xadardır (Məz.
38/39: 5).
Ya Rəbb, mənə bildir,
Aqibətim necə olacaq?
Ömrümün günləri nə qədər qalıb?
Susadı sanqa canim menim, ne xadar dağın artıx tenim menim // Susadı
alnınqa canım, neçə kez dağı tenim (Məz. 62/63: 2). Canm sənin üçün necədə
susayıb, bədənim də ondan neçə dəfə daha artıq.
xadi (-gə) ism. (< azərb.< ər.) – qazı: Da bardılar xadigə da yazdırdılar
diftərgə. Və qazının yanına gedib dəftərə yazdrdılar.
xadifə Bax: xadüfə
xadir (-men, -sen, -dir) // xardir sif. (< azərb.< ər.) – qadir: Heç bir nemə
keltirmədix dünyağa da ne heç nemə xadir dügülbiz eltməgə. Biz dünyaya heç
nə gətirməmişik və özümüzlə nə isa aparmağa qadir deyilik. Biyi tirlikninq, yeber,
Biy, Ari Canınqnı köktəgi da xuvatlat tilimni menim, zera bilirmen ki,
xuvatlısen da xadir etüçisen, Biyim menim, da Ari Canı, Oğlu Tenqrininq, arıt
da toğrulat sezikimni menim. Et həyatımızın sahibi, ya Rəbb, göndər göyün
Müqəddəs Ruhunu və qadir et dilimi mənim, çünki bilirəm ki, Sən güclü və qadir
edicisən. Ya Rəbb, ey Müqəddəs Ruh və Tanrı oğlu., duyğularımı təmizlə və
istiqamətləndir. Egər ki xadir esənq... Əgər qadirsənsə...
xadirlə ~ Bax: hadirlə ~
Dostları ilə paylaş: |