269
boyunqnı (Qal. 5: 14). Yaxınını özünü sevdiyin kimi sev. Šahat ki, yoxtur
erkimiz xızxardaşlarnı-xatınlarnı yürütmə birgəmizgə, ne türlü özgə arakəllər
da xardaşları Eyəmizninq, da Gepa? (1 Коr. 9: 5). Məgər digər həvarilər, Rəbbin
qardaşları və Kefa kimi yanımızda imanlı bacı və arvadımızı gəzdirməyə
ixtiyarımız yoxdur?
xarc (-ğa, -nı, -ı, -ınınq, -ın, -ına, -ınqızdan, -larnı, -larımnı) // xarç ism. (<
azərb.< ər.) – xərc
xarcimal ism. – mal vergisi: Xarcimalın adam başından berməgə. Adam
başına mal vergisi verməyə.
xarcla ~ (-dпnq, xarclıyırmen, -mıyır) fel. – xərcləmək
xarclan ~ fel. – xərclənmək
xarclıx (-ın) ism. – xərclik: Berdim alarğa 1 turk atı ki, saxlağaylar men
kelginçə Axkerməndən da xarclıx berdim 1 altın 3 küngənçə. Verdim onlara bir
türk atı ki, mən Ağkirmandan gələnədək saxlasın və 1 qızıl pul da üç günlük xərclik
verdim.
xarcsız sif. – xərcsiz
xarcsız- xurcsuz sif. – xərcsiz-xürcsüz
xarğa (-larnınq) ism. – qarğa (Corvus corone)
xarğa ~ (mağa, -manqız, -dım, -dı, -dılar, -pmen, -p edi, -rmen, -r, -rlar, -rlar
edi, xarğıy edi, xarğıyır, xarğıyır edilər, -ğay, -max, -maxtır, -maqtır) // xarha ~ fel.
– qarğımaq, qarğış etmək, lənətləmək: Kam nedən xarğaldı Noy atasından
kensininq? Ham niyə atası Nuhun qarğışını (lənətini) qazandı?
xarğış (-nınq, -qa, -nı, -ta, -tan, -ı, -ın, -ından, -larnınq) // xarhış ism. – qarğış,
lənət: Xarğışı alarnınq. Onların qarğışı.
xarğışlan ~ fel. – qarğışlanmaq: Seninq aşıra alğışlandı yer, xaysı ki
xarğışlanıp edi Adam atamıznınq səbəpindən. Atamız Adəmə görə qarğışlanmış
yer Sənin tərəfindən alqışlandı.
xarğışlı (-dır, -dırlar, -lar) sif. – qağışlı, qarğışlanmış, lənətli, lənətlənmiş
xarğıştırmax Bax: xarıştırmax
xarğıyır см. xarğa ~
xarğş Bax: xarğış
xarhız // xarhış Bax: xarğış
xarxar Bax: ğarğar
Xarxar Bax: Ğarğar
xarib (-men, -dirlər, -gə, -ni, -inq, -lər, -lərninq, -lərni) // ğarib (-lərni) // xarip
ism. və sif. (< azərb.< ər.) – qərib: Xarib bolğaylar ( Yat bolsunlar) da yaşına-
yaşına kezgəylar alar, ayaxlarıma menim közətkəylər, neçik da xast etərlər edi
boyumnu ( boyuma menim) (Məz. 55 /56: 7). Qoy qərib olub ehtiyatla gəzsinlər,
canımı ovlamaq istədikləri kimi ayaqlarımı izləsinlər. Kelginmen ( Yatmen) men
alnınqa seninq, xarib da keçkən ( keçövlü), neçik barça atalarım menim (Məz.
38/39: 13). Qarşında yadam mən, bütün babalarım kimi qərib və özgəyəm.
xariblix (-kə, -tə, -im, -imninq) // xariblik (-imninq, -imizdə) // ğariblix (-
imninq) ism. – qəriblik: Ögövlüdür manqa könülükünq seninq yerinə (yerində)
xaribliximninq (xariblikimninq // ğaribliximninq) menim (Məz. 118/119: 54).
Sənin qaydalarını bu qürbət eldə (qəriblikdə) ilahi tək oxuyuram. Xolarbiz sendən,
270
ber bizgə xalğanın keçəninq eminliktə keçirməgə da barça zamanların
tirlikimizninq bu xariblikimizdə bizim xorxunq bilə seninq. Yalvarırıq Sənə bu
qəriblik həyatımızda qoy ömrümüzün qalan hissəsini, gecələrimizi və
gündüzümüzü Sənin qorxunla yaşayaq.
xarip Bax: xarib
xarı I (-lar, -larnınq, -larğa, -larnı) ism. – qarı: Xartnı baduhasel etməgəysen,
yoxsa övündür, neçik atanqnı, igitni – neçik xardaşnı; xarılarnı – neçik
analarnı igit xatınlarnı – neçik xızxardaşlarnı, aruvlux bilə (1 Тim 5: 1). Qocanı
məzəmmət ermə, təmiz ürəklə təqdir et atan kimi, gəncləri kiçik qardaşların kimi,
qarıları anan kimi, gənc qızları bacıların kimi.
xarı II (-da, -lar, -larda) ism. – dirsək, uzunluq ölçü vahidi: Enq burun
baxılmax kerək, neçiktir tarazular, neçiktir xantarlar, neçiktir xarılar da
ölçünməxi barça türlü xumaşnınq ki, bolğaylar könü da tügəl işlər könüsün
bezirgənlikninq. Ilk öncə tərəzilərin, çəki daşlarının, dirsəklərin və müxtəlif
malların ölçü vahidlərinin hansı vəziyyətdə olduğuna nəzarət etmək lazımdır ki,
bütün ticarət əməliyyat və vasitələri tam və ədalətli olsunlar.
xarığ // xarğ Bax: xırığ
xarıla ~ fel. – dirsəklə ölçmək: Egər kimesə tapulğan bolğay, xaysı aytılğan
tarazuda, xarıda, xantarda, ölçmə alarda da xarılamaxta egirlik kimesəgə ya
oğurlux etkəy. Əgər kiminsə kimisə çəkidə, dirsəkdə, dirsəklə ölçüdə aldatdığı və
ya oğruluq etdiyi məlum olarsa.
xarın (-ğa, -da, -dan, -lar, -ları, -larıdır, -larınınq, -larına, -ların) // xarn (-ım, -
ımnınq, -ıma, -ımda, -ımdan, -ınq, -ınqnınq, -ınqa, -ınqda, -ı, -ınınq, -ına, -ın, -ını, -
ında, -ından, -ımız) ism. – qarın:
Xaysılardırlar sürkülgənlər?
-Ilk yılandır sürkülgən, yer üstünə çekilgən, xarnınınq üstünə sürkülür.
-Sürüngənlər hansılardır?
-Birincisi ilandr ki, qarnı üzərində çəkilərək (qıvrılaraq) sürünür.
Bu tenqiz uludur da sekin, bundadır xarnıları (xarınları) üsnə yürügənlər
ki, sanları yox, kazanlar ulu da ulu balıxlar (Məz. 103/104: 25). Bu dəniz nöyük
və genişdir, orada saysız – hesabsız qarınları üzərində yürüyənlər, böyük heyvanlar
və böyük balıqlar var. Yeri yubanmaxnınq xarnın Mariamnınq anqlıyırmen,
xaysında Tenqri töşədi türlü-türlü yubanmaxnı da xocalıxnı. Mərhəmət yeri
deyiləndə, mən Məryəmin bətnini başa düşürəm ki, Tanrı oranı hər cür nemət və
zənginliklə bəzəmişdir.
xarınca (-lar) ism. – qarışqa (formica)
xarış (-tır, -qa, -ta) ism. – qarış, açıq ovucun çeçələ bağmağın ucundan baş
barmağın ucunadək olan məsafə, uzunluq ölçü vahidi: Birər xarış tolu dügül edir.
Doluluqdan bir qarış az idi. Xol xarışı. Əl qarışı. Kimesədən yaman söz işitsənq,
anı yürəkinqə tut 7 xarış: ol yaman olar da yaxşılıxqa xaytar (Alban atalar
sözü). Əgər birindən pis söz eşitsən, ürəyinin yeddi qarış dərinliyində gizlət, beləcə
pislik ölər və qayıdıb yaxşılıq olar.
xarış ~ (-ma, -mıyıx, -tı, -mas, -ıyırmen, -kay, -max, -maxlar) fel. – qarışmaq:
Arlı-berli çölməkni xolda oynatma ki, boyov xarışqay. Rəngin qarışması
məqsədi ilə rəng qabını əldə ora-bura çalxalamaq.
Dostları ilə paylaş: |
