Beynəlxalq magistratura və doktorantura məRKƏZİ
Azərbaycanın neft və neft məhsulları bazarında logistika sistemi
Yüklə 0,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 3.2 Azərbaycanın neft və neft məhsulları bazarında logistika sistemi
üzrə informasiya texnologiyasının təkmilləşdirilməsi Azərbaycanın neft və neft məhsulları bazarında logistik sistemlərin əsasını "informasiya" təşkil edır. Logistikanın elementi kimi informasiya özü müxtəlif alt sistemlərdən ibarət mürəkkəb bir sistemdir. İnformasiya sistemi funksional və dəstəkləyən alt sistemlərdən ibarətdir. Funksional alt sistem ümumi məqsədin həllinə yönəlmiş məsələləri özündə birləşdirir, dəstək alt sisteminə texniki və informasiya dəstəyi daxildir və funksional vəzifələrin həllinə yönəldilir. Logistik informasiya sistemləri tam avtomatlaşdırılmışdır. Logistik informasiya sistemlərində riyazi təminat mətnlərin hazırlanması, maddi axınların idarə edilməsi, sorğu məlumatlarının tələb edilməsi və texniki vasitələrin işləməsi məsələlərini həll etməyə yönəldilmiş proqramlaşdırma vasitələrinin məcmusudur. Ənənəvi informasiya sistemləri logistik informasiya sistemlərindən onunla fərqlənir ki, sonuncular material axını üzrə idarəetmə elementlərinin daha geniş bir şəkildə inteqrasiyasını təmin edir. Bu sistemlər arasındakı digər əhəmiyyətli fərq, həmin sistemlərin qurulmasında istifadə edilən metod və prinsiplərdir. Logistik informasiya sistemləri üç qrupa ayrılır: 1. planlı; 2. dispozitiv; 3. icraedici. Planlı sistemlər inzibati səviyyədə yaradılır və strateji qərarların alınmasına yönəldilir. Bunlar istehsal planlaşdırması, resursların, xərclərin və i.a. idarəetməsi ilə bağlı uzunmüddətli qərarlardır. Anbar, sex işininin idarə olunması üçün
58
dispozitiv sistem yaradılır. İcraedici sistemləri operativ idarəetmə üçün yaradılır (Mirotin L.B., 2013, s. 105). Bu logistik sistemlərdə yükün real vaxt rejimində irəliləməsinin idarə olunması, müəssisənin fəaliyyətinin operativ idarəetməsi, şirkətdə vaxtında yoxlamaların tətbiqi həyata keçirilir. Çoxsəviyyəli logistika informasiya sistemlərinin tətbiqi sistemin çoxfunksiyalılığını və onun yüksək inteqrasiya səviyyəsini təmin edən proqram təminatının işlənməsi ilə bağlı yüksək xərclərlə əlaqədardır. Logistik sistemlərdə sistemli yanaşmaya görə 3 səviyyə mövcuddur: birinci, ikinci və üçüncü. Səviyyə 1 - material axını üzrə logistik əməliyyatın birbaşa həyata keçirildiyi iş yeridir. Səviyyə 2 - malların daşınması prosesinin həyata keçirildiyi sahə, anbar və ya sexdir. Səviyyə 3 - hazır məhsulların son istehlakçıya çatdırılması ilə bitən hadisələr zəncirinin özüdür (Dıbskaya V.V., Zaytsev E.İ., 2008, ss. 89-92). Nəqliyyat vasitələrinin alınması, nəqliyyat işinin təşkili və nəqliyyat vasitələri parkının istismarı üzrə investisiya qərarları qəbul etməklə bağlı bir sıra vəzifələri həlli üçün SOCAR "Nəqliyyat vasitəsi parkının idarə edilməsi" adlı bir sıra qərarlar dəsti təklif edir. Nəqliyyat vasitələrinin istifadəsi onların əsas fəaliyyəti olduğundan, bu qərarlar müxtəlif nəqliyyat növlərinin nəqliyyat şirkətləri üçün böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu qərarlar aşağıdakı nəqliyyat növləri üçün müasir idarəetmə sisteminin qurulmasına imkan yaradır: - dəmir yolu; - avtomobil; - boru kəməri; - su;
- hava. Demək gərəkdir ki, burada neft-qaz şirkətləri tanker donanmasının, boru kəmərinin nəqlinin, dəmir yolunun keçid məntəqəsinin, motorlu donanmanın
59
təşkilində "Nəqliyyat vasitələri parkının idarə edilməsi" dəstindən da qərarlar tətbiq edə bilər. SOCAR-ın nəqliyyat vasitəsi parkının idarə olunması üçün "Müasir müəssisənin idarə edilməsi kompleksinin müxtəlif funksional komponentlərinin standart parametrlərini, əsas məlumatlarını və sənədlərini istifadə edir. Bu alətlər təchizatın, satışın, maliyyənin, heyətin
strateji planlaşdırılması və büdcələşdirilməsi və idarə edilməsi üçün vasitədir. SOCAR-ın qərarları nəqliyyat vasitələrinin həyat dövrünün bütün mərhələlərində parkın idarə edilməsinə dəstək verir.
Nəqliyyatda SOCAR-ın qərarlarının tətbiqi sahələri aşağıdakılardır:
1. Kapital qoyuluşu proqramları: - nəqliyyat vasitələrinin alınması; - nəqliyyat vasitələrinin lizinqi; - dövriyyə kapitalında istehlakın planlaşdırılması.
2. Daşımaların yerinə yetirilməsi: - marşrutların planlaşdırılması;
- marşrutda nəqliyyat vasitələrinin izlənməsi; - yanacaq və yağların işlənməsi və sərfinin operativ uçotu.
3. Texniki xidmətin və təmirin idarə edilməsi: - texniki xidmətin və təmirin planlaşdırılması;
- resursların bölüşdürülməsi; - işlərin icrası;
- nəqliyyatın etibarlılığının idarə edilməsi; - nəqliyyat vasitələrinin vəziyyəti üzərində operativ yoxlama. 4. Anbarlar və ehtiyat hissələri:
- texniki xidmət üzərində təchizat; - anbarların idarə edilməsi;
- ehtiyat hissələrinin optimallaşdırılması. 5. Səmərəliliyin idarə edilməsi:
- səmərəliliyin əməliyyat paneli; 60
- balanslaşdırılmış göstəricilər xəritəsi. Nəqliyyat vasitələrinə aid olan xüsusiyyətlərə əsasən «Məhsulun həyat dövrünün idarə olunması” qərarları çərçivəsində «Avadanlığa texniki xidmətin və təmirin idarə edilməsi" komponentinə və “Maliyyənin idarə edilməsi” qərarları çərçivəsində “Əsas vəsaitlərin idarə edilməsi” komponentinə, eləcə də istifadə edilən nəqliyyat vasitələrinin xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq, logistika zəncirlərinin qurulması aiddir. Standart təqdimatın komponentlərindən başqa, SOCAR və onun tərəfdaşları əlavə interfeyslər təklif edirlər:
- SOCAR-ın standart qərarlarının coğrafi informasiya sistemləri (GIS- sistemləri) ilə inteqrasiyası üçün; - SOCAR-ın standart qərarlarının avtomatlaşdırılmış layihələndirmə sistemləri (CAD sistemləri) ilə inteqrasiyası üçün. Ümumi və nəqliyyat vasitələrinə aid olan sistemdəki əsas informasiyalar əsasında nəqliyyat vasitələrinin daşımalarını və boş işləmələrini planlaşdırır. Sistemdə qeydiyyatdan keçmiş daşıma sifarişlərinin informasiyaları daşımaların planlaşdırılması üçün əsas ola bilər, misal üçün: - marşrutun başlanğıc, son və aralıq məntəqələri; - çatdırılma vaxtı; - daşıma şərtləri. Bu informasiyalar əsaslanaraq, sistem konkret nəqliyyat vasitəsinin mövcudluğunu nəzərə alaraq tələb olunan nəqliyyat növünü seçə bilər. Problem "Logistik zəncirin idarəetmə" sistemi və xarici coğrafi informasiya sistemləri həm ayrı-ayrılıqda, həm də birgə həll edilə bilər. Həm aparıcı malgöndərənlərin, həm də bir neçə daha az yayılmış sistemlərin GIS sistemlərinə interfeyslər ayrı-ayrı təmin edilir. Hesablamalar zamanı bunu həyata keçirmək üçün vacib olan nəqliyyat vasitələrinin əsas informasiyaları istifadə edilir, məsələn: - yük bölmələrinin tutumu və ya sərnişinlərin maksimum sayı barədə informasiyalar - növlərin və tələb olunan sayda nəqliyyat vasitələrinin müəyyən edilməsi; 61
- benzin, neft və sürtkü yağlarının orta istehlakı barədə informasiyalar - yanacaqdoldurma məntəqələrinin planlaşdırılması və buunla əlaqədar vaxt və maliyyə xərcləri üçün; - nəqliyyat vasitələrinin maksimum icazə verilən kütləsi və xarici ölçüləri barədə informasiyalar - konkret aeroportlardan istifadə imkanlarının, körpülər və məhdud gücə malik tunellərin keçidinin müəyyən edilməsi üçün. Daşınmanın yerinə yetirilməsi və ya nəqliyyat vasitəsinin baza yerinə qayıtması prosesində müəssisənin resurslarının idarəetmə sistemində yanacaq və sürtkü yağları, xüsusi mayelərin və qazların istifadəsi, xərcləri üzrə faktiki informasiyalar qeyd edilə bilər. Bu informasiyalar daha sonra maliyyə idarəçiliyində faktiki xərclərin kalkülyasiyası üçün istifadə olunacaq. Bu informasiyalar həm də idarəetmə təhlili üçün plan göstəricilərini faktiki göstəricilərlə müqayisə etmək yolu ilə istifadə olunacaq. Nəqliyyat vasitəsində hava kompüteri mövcuddursa, informasiyalar interfeys və ya çıxarıla bilən məlumat daşıyıcısı ilə ötürülə bilər, informasiyalar həm də müəssisənin resurs idarəetmə sisteminə əl ilə daxil edilə bilər. Son zamanlarda yükün yerləşdiyi mövqe barədə operativ informasiyalara tələblər getdikcə daha da sərtləşr. Bu informasiyalar həm nəqliyyat şirkətlərinin müştəriləri üçün, həm də öz qüvvələri ilə öz mallarını daşıyan müəssisələrdə yüklərin dispeçerləri üçün tələb olunur. Yükün operativ axtarışı vəzifəsi informasiya sistemlərinin birgə işlərinin köməyi ilə effektiv şəkildə həll edilə bilər. SOCAR aşağıdakı həll təklifini təqdim edir:
1. SOCAR-ın sifariş idarəetmə sistemində (nəqliyyat şirkətləri üçün satışlar və ya daşınma şirkətlərinin özləri tərəfindən daxili nəqliyyatla daşınması) yükün hansı vasitədə olduğu müəyyən edilir.
2. Nəqliyyat vasitəsi haqqında informasiyalara əsasən onun koordinatları müəyyən edilir. Əgər SOCAR sistemi GIS sistemi ilə inteqrasiya edilmişsə, nəqliyyat vasitəsi isə qlobal naviqasiyanın (GPS, Glonass) aktiv vasitələri ilə təchiz edilmişsə, onda yükün yeri GİS sisteminin coğrafi xəritəsində göstərilir.
62
3. Nəqliyyat vasitələrində qlobal mövqeləşmə sistemi və onun yerinin müəyyən edilməsinə çıxış olmadıqda, müəyyən nəqliyyat növləri üçün xüsusi həll yolları tətbiq edilə bilər. Məsələn, SOCAR şirkətinin resurs idarəetmə sistemi (məsələn, bir dəmir yolçu) və dəmir yolu nəqliyyatının ixtisaslaşdırılmış hərəkət idarəetmə sistemi arasında interfeys hazırlana bilər. Bu halda SOCAR sistemində yükün hansı heyətdə və vaqonda yerləşməsi müəyyən edildikdən sonra, yükün yeri haqqında informasiyaları daşıma idarəetmə sistemindən Web xidmətindən istifadə etməklə əldə oluna bilər. Ümumi vəzifələrlə yanaşı, SOCAR müəyyən nəqliyyat növlərinə və ya iqtisadiyyatın müxtəlif sektorlarının nəqliyyat ehtiyaclarını qarşılamaq üçün həll yolları təklif edir. Məsələn, "Treyder və planlaşdırmanın alətləri"ndən istifadə edərək, neft və sıxılmış qazın nəqlini planlaşdırmaq üçün, tanker donanmasının gəmilərinin texniki və iqtisadi xüsusiyyətlərini təsvir etmək, faydalı istifadəni və boş gedişi nəzərə alaraq fraxt müqavilələrinin modelləşdirilməsini həyata keçirmək olar. Boru kəməri nəqliyyatından istifadə üçün də həll yolları mövcuddur. Beləliklə, nəqliyyat vasitələrinin idarə olunması məqsədilə SOCAR-ın verdiyi qərarlar öz nəqliyyatından istifadə edərkən həm nəqliyyat şirkətlərində, həm də digər şirkətlərdə nəqliyyat logistikasının idarəetmə məsələlərini həll edə bilər.
Yüklə 0,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|