Bmt-nin 822 və 853 saylı qətnamələrindən əvvəl işğal olunmuş Azərbaycan ərazisi

lar  erməni  «Qarabağ»  komitəsinin  gizledilmiş  millətçilik 
instiktindən  behrelənərek  Qorbaçov  yenidənqurmasmm  şü- 
arlaıı  altmda  çıxış  edirdilər.  Bu m əsəledə  hamısı  yekdil  idi.
1988-ci  ilin  yazrnda 
Pribaltikanm  cavan  demokratik 
mətbuatı  yazıçı  Sero Xanzadyanm  bele  bir yazısmı  dərc  et- 
di  ki,  guya  Sumqayıtda  450  ermeni  öldürülmüş  və  onlarm 
qollarma  birka  vurulmuş  cəsədlərini  morqda  öz  gözləri  ilə 
gormüşdü.  «Faşist  Cəlladları  (oxu:  azerbaycanlılar)  şəhər 
xəstəxanasma  və  doğum  evinə  soxuldular.  Birkalara  görə 
yenicə  doğulmuş  erməni  uşaqlarmı  müeyyən  edir  və  pən- 
cərədən  atırdılar,  doğuş  gözləyən  erməni  qadmlarmm  qa- 
rmlarmı  cırırdılar».  Qəzetlər  Xanzadyanm  adından  (yeri 
gəlmişkən  o,  Sumqayıtda  ümumiyyətlə  olmamışdır)  bunları 
yayırdılar.  Milis  kapitanı  Ç.M.Məmmədovun  bu  yazıları 
rəsmi  təkzibine  isə  yalnız 
Bakıda «Elm»  qəzeti  dərc  et- 
di və  ona  görə  də  mətndən  bir  parçanı  çap  edirik:
«Mətt  bu  deyilənlərin yalan  olduğuna  şahidlik  edirəm,  be- 
lə  ki,  Sumqayıtdakı  millətlərarası  toqquşmalarm  gedişində  hə- 
lak  olanlann  hamısı  Bakı  şəhərindəki  Elmi-Tədqiqat  Eksperi- 
mental  Cərrahiyə İnstitutunun  morquna  gətiriimiş  və  bunları 
mənim  tabeliyimdə  olan  hissənin  milisləri  miihafizə  etmişlər. 
Çəmi  26  erməni  və  6  azərbaycanlı  (meyidi)  var  idi.  Cəsədlərə 
birka  bağlanmamışdı,  bir  dənə  də  olsa  uşaq  meyidi  və ya  ha- 
milə qadın  meyidi yox idi  (yeri gəlmişkən,  bu  haqda  SSRİ pro- 
kurorluğunun  rəsmi  məlumatı  var).  Bu  çirkin yalan  kimə və nə 
üçün  lazımdır?»
Görünür,  milis  kapitanı  Memmedova  Göbbels  təbliğa- 
•-  tının  prinsipləri  tanış  deyildi:  yalan  ne  qeder  dəhşətli  ağ
yalan  olsa,  ona  o  qəder  tez  inanarlar.  Yoxsa kapitan bu  qə- 
dər  apaşkar  suallar  vermezdi...
Lakin  başda  Ermənistanm  gələcək  prezidenti  Levon 
Ter-Petyosyan  olmaqla  «Qarabağ»  komitəsini  dərhal  mü- 
dafıə  edən  demökratik  metbuatm  riyakarlığı  yenicə  özünə 
yol  açırdı.  Ona  görə  də  ilk  addımlar  daha  ibrətamizdir,  be- 
lə  deyilmi?
1988-ci il  ıhayın 22-də 
«Moskovskie  novosti»  V.Löşa- 
kın  «Sumqayıt.  Epiloq  traqedii»  reportajmı  dərc  etdi.  Bu- 
rada  Bakıdakı  erməni  kilsəsinin  baş  keşişi  David  Dilanya- 
nm  sözlərinə  əsasən,  guya  kilsədə  yanğın  törətmək 
cəhdləri  olması  da  iddia  edilirdi.  D.Dilanyan  özü  kilsəni 
yandırmaq  cəhdi  barədə  faktı  qəti  təkzib  etdi.
Baş  keşiş  oxuculara  izah  edirdi: 
«Təxminən  mayın  15- 
də  erməni  ldlsəsi  ilə  özünii  «Moskovskie  novosti»  qəzetinin 
müxbiri  kimi  təqdim  edən  adam  maraqlandı,  soruşdu  ld,  lälsə- 
yə  Sumqayıtdan  qaçqınlar  gəlmişdimi...»MoskovsJde  novosti» 
müxbirinin hərəkətləri məni hiddətləndirdi.  Mən  məqalədə gös- 
tərilən faktların  rəsmi  təkzib  olunmasını  tələb  edirəm».
Düşünürsünüz  ki,  təkzib  olundu?  Əlbəttə  yox.  D.Dilan- 
yanm  bəyanatı  Bakıdan  kənara  çıxmadı,  V.Loşak  isə  «Sur- 
roqat»  qezetinin  o  vaxtkı  baş  redaktoru  Yeqor  Yakovlevlə 
birlikdə  millətlerarası  düşmençilik  oduna  yağ  artırmaqda 
davam  edir,  minlərle  bakı  ermenisini  iki  xalq  arasmda  qı- 
zışdırılan  qarşıdurma neticesində  Respublikadan  kənara  sə- 
pelənm əyə  düçar  edirdi.
Loşak  Özünün  yalançılıq  m eharətleri  ile  bir  yana  qal- 
sın!  Natemiz  oyuna  professorlar,  elmler  doktorları,  Rusiya-

---

Füzuli. 
1992-ci  il.
 Dağıdılmış kəndlər.
nm  Dövlət mükafatı  laureatlarmı  qoşuldülar.  Elə  ki,  akade- 
mik  Ziya  Bünyadov  «Nə  üçün  Sumqayıt»  adlı  analitik  mə- 
qalə  ilə  (kaş  mərkəzi  qəzetlərdə  çap  edilə  biləydi)  çıxış  etdi, 
möhtərəm  akademikin,  Sovet  İİttifaqı  Qəhrəmanmm  üzəri- 
nə  söyüş  və  qəzəb  yağdırıldı.  Hər  porsiyası  getdikcə  daha 
ədəbsiz,  daha  kəskin.
Qarabağ  girdabmm  ssenarisini  ifşa  edən  Ziya  Bünya- 
dov,  bu  cəsur  döyüşçü,  başlanılmış  düşmənçiliyin bütün  öl- 
kə  üçün  dəhşətli  nəticələr  verə  biləcəyi  barədə  oxucuları 
xəbərdarlıq  edir  və  özünün  Böyük  V ətən  müharibəsində 
əldə  etdiyi  təcrübəyə  istinad  edirdi:
«SSRİ xalqları  arasındakı  dostluq  özünü  müharibə  illərin- 
də  xüsusilə  aydın  göstərdi.  Bizim  xalqların  birliyini  pozmaq 
axıradək Hitler  təbliğatına  müəssər  olmadı.  Mən  təşvişlə  özü-
mə sual verirəm,  hərgah  ermənilər özlərinin  bu oyunlarını  mü- 
haribə  illərində  çıxarsaydılar,  necə  olardı?  Heç  şübhəsiz  ki, 
cəbhə  bir  neçə gün  ərzində  dağılardı».
EIə  bil  ki,  hər  şey,  xüsusilə  də  indi  -  Z.Bünyadovun 
məqaləsi  dərc  olunandan  dörd  il  sonra  aydmdır.  Söhbət 
SSRİİ  daxilində  ərazi  iddiasmdan,  ölkənin  xəritəsini  yeni- 
dən  dəyişməkdən  gedir.
Fikirləşəndə  dəhşətə  gəlirsən  ki,  bu  cür  tələblər  o  təh- 
lükəli  günlərdə  irəli  sürülsəydi  faşist  Almaniyası  qardaş 
xalqlar  (bu  həqiqətən  də  belə  idi)  arasma  nifaq  salmağa 
nail  ola  bilərdi  və  bu  da  SSRİİ-nin  məğlubiyyətinə  gətirib 
çıxarardı.
Lakin  bu  belə  başa  düşülmədi.  Bir  çox  qəzetlərin  səhi- 
fəsindən  professor  V.Petrovski  şivən  qopardı:  «Erməni 
xalqının  şərəf və  ləyaqətini  təhqir  etməyin,  ermənilər  cəbhəni 
dağıtmamışlar!»  Lakin,  Ziya  Bünyadov  onları  bunda  ittiham 
etmirdi.  O,  sadəcə  olaraq  vaxtilə  mümkün  ola  biləcək  fa- 
ciəni  «millət  qəhrəmanlarının»  bu  gün  törətdikləri  faciə  ilə 
müqayisə  etm əyə  cəhd  göstəmıişdi.
Mən  hələ  erməni  mətbuatında  dərc  olunan  çoxsaylı 
«Ziya  dayıya  məktublar»dan  danışmıram:  burada  onu  ya- 
rımçıq  alim,  elmdə  təlxək,  keçmiş  köçərilərin  imamı  ad- 
landırır  və  Arkadi  Qukasyan  kimilər  isə  hədələyirdi:  biz 
sizi  susmağa  məcbur  edərik.
Bir  də  ki,  her  defə  iki  xalq  arasmda  nifaq  salan  bu  ya- 
zıların  mövzusu  və  mezmunu  da  siam  ekizləri  kimi  oxşar 
olur,  sanki  indiyedək  eyni  bir  fitnekar  ellə  yazılır.
Ona  göre  də  artıq  bizdən  uzaq  olan  1988-ci  ildəki  ri- 
yakarlıqlara  dair  sonuncu  misalla  kifayetlenecəyəm.  Bütün

---