|
Bobur nomidagi andijon davlat universitetiBobur nomidagi andijon davlat universitetiTurktili.
TurktiliasosanTurkiyada, shuningdek, Iroq, Suriya, Eron, Ruminiya, Bolgariya,
Gretsiya,
Rossiya,
Germaniya,
Niderlandiya,
Fransiya,
Kiproroli,
Makedoniyavaboshqamamlakatlardatarqalgan.
TurkiyaRespublikasiningvaKiprRespublikasining
(grektilibilanbirga) rasmiytil. O‘tganasroxiridaso‘zlashuvchilarningumumiysoni 55 milliongayaqin
(Turkiyaningo‘zida 50-milliondanortiq) kishinitashkiletgan. DialektaljihatdanTurkiyadansharqdagi,
ayniqsaAnatoliyaningshimoliy-sharqdagimintaqaozartiligao‘xshashlikbelgilaribilanajralibturadi.
Anatoliyaningboshqaqismihamdasharqiyfrakiyashevalari,
shuningdek,
boshqamamlakatlardagiturktililahjalario‘zarounchalikfarqqilmaydi.
Turktiliningfonetiko‘zigaxosliklari:
so‘zboshivao‘rtasidagi
j
undoshiningqarindoshturkiytillardagiboshqao‘xshashtovushlargato‘g‘rikelishi; so‘zboshidagi p-v, d-
t,
k-g
jarangsizlarivajaranglilarningfarqlanishihamdasingormonizmningmavjudligi;
birqanchaso‘zlardaportlovchi b o‘rnigasirg‘aluvchi v undoshiningkelishi; boshqaturkiytillardagi
“bo‘l”
fe’lining
“o‘l”
tarzidakelishivaboshqalar.
Morfologikbelgilaridan:
-mish
shakllisifatdoshningqipchoqvaboshqabirqanchaturkiytillardagi
–gan
shakllisifatdoshbtilanvazifadoshligi;
-dik
shakliqadimgiharakatnomiva
–yor
shaklianiqhozirgizamonfe’liningfaolqo‘llanishivaboshqalarniko‘rsatishmumkin.
Adabiyturktilininghozirgishakli XIX asro‘rtalaridanshakllanaboshlagan. Budavrdao‘rtaasradabiytili
(eskiturkyokiusmonliturktili)
arabcha,
forschaelementlargaboybo‘lgan. XX asrning 20-
yillaridagiislohotlardanso‘ngadabiytilumumxadqso‘zlashuvtilibilanyaqinlashgan.
Eskiturktiliningarabyozuvidabitilganyodgorliklari
XII
asrdanboshlabmavjud.
Dastlabkiyodgorliklardansharqiy (qorahoniy-uyg‘ur) adabiytiliningsezilarlita’siribor. Hozirgiyozuvi
1929-yildanboshlablotinalifbosiasosida.
Dostları ilə paylaş: |
|
|