Bolalarda intensiv

Qon  aylanishini  sun’iy  ravishda ta ’minlash
Qon  aylanish  ctarli  va  samarali  b o ‘lishi  uchun  yurak 
faoliyatini  sun’iy  ta ’minlash:  uni  bevosita  yoki  bilvosita  uqalash 
kerak.  Yurakni  bevosita  uqalash  juda  kam  hollarda  q o ‘llaniladi. 
Nafaqat  kasalxonadan  tashqari  sharoitda,  jarrohlik  b o ‘limi  bor 
kasalxonalarda ham yurak to ‘xtasa yurakni  bilvosita uqalash  zarur.
Yurakni  bilvosita  massaj  qilish
Katta  yoshdagi  bolalarda  uqalash  bir  qo ‘l  kaftini  o ‘rta  chiziq 
b o ‘ylab  k o ‘krak  pastki  qism iga  qo ‘yib,  ustidan  ikkinchi  q o ‘l  bilan 
bosiladi, 
bu  kuch 
to‘shni 
um urtqa  po g ‘onasiga  4-5 
sm 
yaqinlashtirishi  kcrak.  Chaqaloqlarda yurak  sohasiga  bosh  barmoq 
bilan  bosib  uqalash  o‘tkaziladi.  Bunda  to ‘shni  siqilishi  1-2  sm 
atrofida  b o ‘lishi 
kerak. 
T o ‘sh 
shunday 
siqilishi 
kcrakki, 
chaqirilgan  sun’iy  tebranish  to ‘lqini  o ‘mrov  va  uyqu  artcriyasini 
tebrantirsin.  K o‘krak  qafasini  siqish  soni  ritm ik  va  shu  yoshdagi 
bolaning  yurak qisqarishi  soniga  teng  b o ‘lsin.  Y urakning  bilvosita 
uqaLash  mexanizmini  1977  yilgacha  yurak  to ‘sh  bilan  umurtqa 
pogsonasi  orasida siqilishi  deb  tushunilar edi.  Q onning m a ’lum bir

---

qismi  yurakdan  aortaga  va  o ‘pka  arteriyasiga  haydaladi.  Unda 
yurakni  siqish  20%  gacha  sun’iy  qon  aylanishini  ta ’minlashi 
k o ‘rsatilgan.  Agar kompressiya muddati  50 -  60  %  ga  oshirilsa bu 
k o ‘rsatkich  ham  k o ‘tariladi.  Bundan  tashqari,  yurakni  bilvosita 
uqalashda  sun’iy  qon  aylanishi  nafaqat  yurakning  siqilishiga, 
hamma  ichki  m uhit  tuzilishiga  b og‘liq.  K o‘krak  ichidagi  hamma 
qon  tomirlar  yurak  boMmalarining  qatorida  bir-biriga  tutashgan 
clastik  idishlar  deb  qarash  mumkin,  bulardagi  klapanlar  tizimi 
tashqaridan  siqilganda  qonni  faqat  bir  yo ‘nalishda  yurak  venalari 
aortaga o ‘tkazadi.
Exokardiografiyaning  ko ‘rsatishicha  sun’iy  "sistola"da  ikki 
tabaqali  va  aorta  klapanlari  ochiq  qolib,  uch  tabaqali  klapan  esa 
yopiq  b o ‘ladi.  Sun’iy  "diastola"da  uch tabaqali  va o ‘pka  artcriyasi 
klapanlari  ochiladi.  Yangi  tushunchalar  ta ’rifidan  yurakning  chap 
b o ‘lagi  siqilish  kamerasi  hisoblanmay,  balki  o ‘pka  va  boshqa 
ko ‘krak tizim laridan aortaga  faqat qon  o‘tkazich b o ‘lib qoladi.
Yurakni  4 - 5   m arta  siqib,  o ‘pkaga  havo  purkash  ichki 
bosimni  yanada  oshirib,  o ‘pkadan  qon  xaydashni  ko ‘paytiradi. 
Ilaqiqatdan  ham  bir  vaqtning  o ‘zida  yurakni  uqalash  v a  o‘pka 
ventilyatsiyasi  yaxshi  natija  berishi,  ya’ni  miyada  qon  aylanishi 
standart  usulidagiga  nisbatdan  113%  dan  643%gacha  k o ‘payishi 
tasdiqlangan.
Bilvosita yurakni  uqalashda qonning regional  tarqalishi  tabiiy 
qon  aylanishiga  nisbatdan  organlarda  qon  yurishi  m iya  uchun 
90%,  yurak  uchun  35%,  buyrak  usti  bezi  17%,  buyrak  15%, 
oshqozon  osti  bezi  14%,  taloq  3%ni  tashkil  kiladi.  Boshqacha 
qilib  aytganda  yurakni  sirtdan  uqalashda  yurakning  qon  haydashi 
64 m arta kam aysa ham,  miya tabiiy qon aylanishdagidek qon bilan 
ta ’m inlanadi.  Boshqa  organlarda  esa  qon  aylanishi  keskin 
kamayadi.
Bu  natija b o ‘yintiriq venasining klapan m exanizm iga bog‘liq. 
M a’lumki  k o ‘krak  qafasi  siqilganda  vcnaning  k o ‘krak  sohasiga 
kirish  sohasi  ham   siqiladi.  A orta  va  kovak  vena  bosimi  farqi  esa 
(gradient)  uncha  katta  emas,  ular  ikkalasi  ham  siqiladi.  K o‘krak

---

qafasi  siqilgandagi  yuqori  bosim  bo‘yintiriq  vcnasidan  tashqari 
hamma  venalarga  uzatiladi  va  shunga  ko ‘ra  arterial  -   bo ‘yintiriq 
bosimidagi  farq  boshqa  organlar  arterial  va  vcnoz  bosim  farqiga 
nisbatan katta.  Shunday qilib:
1 .K o ‘krak  qafasini  siqish  jadallik  bilan  qilinishi  kerak, 
kom pressiya fazasi  esa uzoqroq  (50 -  60%)  davom ctishi  zarur,
2.  S u n ’iy  nafas  olish  va  yurakni  uqalash  orasidagi  pauza 
bo ‘lishi shart emas.
3.  S u n ’iy  ventilyatsiya  tcz-tcz  va  50  -   60  sm.suv.ust.ga  teng 
bosim li purkash  bilan  amalga  oshirilishi  zarur.
4.  U m um iy 
aylanayotgan 
qonni 
tezda 
k o ‘paytirish 
va 
vazopressorlarni  qo ‘llash  reanimatsiya samardorligini  oshiradi.
Yurakni  bevosita  uqalash  hech  kaehon  sirtdan  uqalashdek 
keng  qo‘llanmasligi  aniq.  Yurakni  to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri  uqalashda 
sirtdan  uqalashga  nisbatan  yurakning  qon  haydashi  ikki  marta 
ko‘p,  umumiy  qon  aylanish  vaqti  esa  shuneha  kam   b o ‘ladi. 
Chunki  sirtdan  uqalashda  bo'yintiriq  venasining  klapan  tizimi 
aytarli  tuzuk ta ’sir etmasdan  turib  koladi.