Бялядчи-ъядвял
Yüklə 3,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
12 9 yəqin ki, eyni şeyi görürük, ancaq biz eyni şeyi gördüyümüzə əmin ola bilmərik. Lənət şeytana, axır ki, buradakı lampadır da, başqa şey deyil ki. – Qışqırma, – Sibilla dedi. – Mən yenə qəhvə dəmləyəcə yə m. – Elə təəssürat yaranır ki, – Oliveyra dedi, – biz köhnə izlərlə gedirik. Binəva məktəb uşaqları kimi, ağarıb-toz basmış arqumentləri çırpırıq və bütün bunlar ona görədir ki, əzizim Ronald, dialektik mühakimə yürüdürük. Lütfən, geriyə addım atma. Hə, hə, bu o qədər də çətin deyil. Sözlər yoxa çıxır və lampa yalnız hissedici, oyandırıcı olur. İndisə bir addım da geriyə – sənin görünmə adlandırdığının yanına qayıdaq, onda görəcəyik ki, bu hissedici-oyandırıcıya hansısa anlaşılmaz əlaqələr qayıdıb gəlir, çünki onların anlaşılması yenidən irəli bir addım atılmasını zəruri edər və hər şey məhv olardı. – Ancaq geriyə atılan addımlar böyük məqsədlə gedilmiş yolları , sanki
, pozur, – Qreqorovius dedi. – Hə, – Oliveyra dedi. – Böyük sual da elə bundan ibarətdir: sənin məqsəd adlandırdığın şəxslərin cəmidir ki, həmişə irəli gedib, ancaq, məncə, Klages hesab edir ki, müəyyən məqamlarda o yanlış yol tutub. – Dilsiz insan ola bilməz. Tarixsiz insan ola bilməz – Cinayət yoxdursa, cani də yoxdur. İnsanın başqa cür ola bilməməsinin sübutu varmı? – Hər halda, bizdə çox şey pis alınmadı, – Ronald dedi. – Pis alınmadı deyəndə nəylə müqayisə edirsən? Onda niyə biz bəzən Ədəm haqqında düşünür, itirilmiş cənnət üçün darıxırıq, utopiyalar uydurur, gələcəyə can atırıq? Əgər yağış soxulcanı düşünə bilsəydi, o da hesab edərdi ki, onda çox şey pis alınmır. İnsan son ümid yeri kimi elmdən yapışır, halbuki necə yapışmaq lazım olduğunu, bunun nə olduğunu heç vaxt bilməyib. Ağıl dil vasitəsilə bütün mövcud olanlardan bizim təsəvvürlərimizi qane edən kompozisiyanı (İntibah dövrünün parlaq, ritmik kompozisiyaları, seçilən tabloları kimi) seçib ayırır və bizi mərkəzdə yerləşdirir. Bütün marağına və qeyri-məmnunluğuna baxmayaraq, elm, başqa sözlə, idrak bizi sakitləşdirən şeylərdən başlayır. « Sən burada, bu otaqda dostlarınla lampanın ətrafındasan. Qorxma, hər şey yaxşı gedir. İndisə gəl baxaq görək bu işıqsaçan fenomenin təbiəti necədir? Sən bunun zənginləşdirilmiş uran olduğunu bilirsən? İzotoplar sənin xoşuna gəlirmi, artıq bizim qurğuşunu qızıla çevirdiyimiz sənə məlumdurmu?» Bu ağlı necə də yerindən oynadır, başı gicəlləndirir, fəqət kresloya rahatca yayxandığımız şəraitdə. – Şəxsən mən döşəmənin üstündəyəm, – Ronald dedi, – və doğrusu, qətiyyən rahat deyil. Qulaq as, Horasio: bu gerçəkliyi inkar etmənin heç bir anlamı yoxdur. Budur o, biz hamımız onun hissələriyik. Vaxt hər ikimiz üçün keçir, bayırdakı yağış da hər ikimiz üçün yağır. Mən gecənin, vaxtın və yağışın nə olduğunu haradan bilirəm, ancaq onlar buradadırlar, mənim xaricimdədirlər, eyni zamanda mənimlədirlər və buna heç nə edə bilməzsən.
13 0 – Əlbəttə, – Oliveyra dedi. – Bunu heç kəs inkar etmir, çe. Sadəcə, biz bunun niyə belə olduğunu, niyə burada olduğumuzu və bayırda niyə yağış yağdığını anlaya bilmirik. Absurd olsa da, bunlar öz-özünə baş verir, yoxsa ki, o, buradadır və biz onu absurd kimi hiss edirik. Mənimlə hal-hazırda mənimlə baş verənlər arasındakı əlaqə məndən qaçır. Mən başıma gələnləri inkar etmirəm. Baş verəni necə inkar etmək olar?! Absurd da elə bundadır. – Tam aydın olmadı, – Etyen dedi. – Aydın ola da bilməz, aydın olsaydı, yalan olardı, elmi mənada ola bilər ki, həqiqi olsun, ancaq absolyut nöqteyi-nəzərdən – yalandır. Aydınlıq – olsa-olsa intellektual tələbatdır, vəssalam. Əlbəttə, elmdən və idrakdan asılı olmayaraq hər şeyi aydın bilmək, aydın başa düşmək yaxşı olardı. Mən «yaxşı olardı» deyirəm, ancaq kim bilir, bəlkə, mənim dediyim tam cəfəngiyatdır. Ola bilsin ki, yeganə çıxış yolu elm, uran-235 və bunabənzər şeylərdir. Ancaq nə olursa-olsun, yaşamaq lazımdır. – Hə, – Sibilla fincanlara qəhvə tökərək dedi. – Nə olursa-olsun, yaşamaq lazımdır. – Başa düş, Ronald, – Oliveyra onun dizindən basaraq dedi. – Axı sən öz ağlından qat-qat böyüksən. Məsələn, bu gecə, burada baş verənlər, burada, Rembarndtın tablosundakı kimi, haradasa küncdə işıq xəfif-xəfif közərir və bu fiziki işıq deyil, qətiyyən sənin bütün gücü və şamlarıyla lampa adlandırdığın və lampa kimi tərif etdiyin bir şey deyil. Bizim bütün olanları, yaxud istənilən digər məqamı, guya, bütövlükdə qavraya biləcəyimizə, yaxud da hətta ona bağlılığımızı və onu dərk edəcəyimizi intuitiv olaraq hiss edəcəyimizə inanmaq axmaqlıqdır. Biz hər dəfə böhranlı duruma düşəndə tam absurd başlanır, başa düşürsən, dialektika yalnız tam sakitlik olanda dolablarda səliqə-sahman yaratmağa qadirdir. Sən çox gözəl bilirsən ki, böhranın kulminasiya məqamında biz həmişə impulsiv hərəkət edirik, bütün gözləntilərin ziddinə gedir və ən inanılmaz şeylər edirik. Məsələn, indi sənə elə gəlmirmi ki, demək olar ki, hal-hazırda reallıq təmin olunur? Reallıq tələsir, özünü hər yerdə göstərir və bu məqamda əgər biz dialektikanı kənara qoysaq, ona qarşı çıxa bilərik. Bax burada biz kiməsə atəş açırıq, gəmidən suya tullanırıq, Gi kimi bir qutu qardenalı içirik, ipimizi qırırıq – bir sözlə, pis işlər görürük. Ağlımız bizə yalnız sükunət halında olan gerçəklikdən preparat hazırlayanda, yaxud onun gələcək fəlakətlərini təhlil edəndə xidmət edir, ancaq heç vaxt bizi qəfildən yaxalayan böhrandan çıxmağımıza kömək etmir. Lakin bu böhranlar metafizik dövrlərdən fərqlənmir, çe, bu durum, ola bilər ki, – biz ağlın yoluyla getməsək – olsa-olsa cinsi ehtirasları oyanmış pitekantropun tam təbii və adi vəziyyəti ola bilərdi. – Ehtiyatlı ol, qaynardır, – Sibilla dedi. – İnsanların çoxu bu böhranları qalmaqallı və absurd sayırlar, ancaq şəxsən mənə elə gəlir ki, onlar əsl absurdu, nizamlı dünyanın, dinc dünyanın absurdunu, aşkara çıxarmağa xidmət edir. Elə bir dünyanın ki, ola bilsin, orada belə bir otaq var, bu otaqda tamamilə fərqli
Yüklə 3,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|