C. P. İSayev infeksion xəSTƏLİKLƏR
Yüklə 4,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
403
ödemi zamanı) təyin edilir. KBÇ-da hemodializ, hemosorbsiya; kəskin anemiya zamanı isə qanköçürmə aparılır. Dölün inkişafına toksiki təsir göstərmədiyindən delagil və amodioxin hamiləlik zamanı da təyin edilə bilər. Primaxinin verilməsi zamanı dispeptik əlamətlərin və Q-6-FD çatmamazlığı olduqda hemoqlobinurik qızdırmanın meydana çıxması nəzərə alınmalıdır. Xlorxinin venaya yeridilməsi AT-in kəskin düşməsi ilə müşayiət olunduğundan qlükokortikosteroidlərlə birlikdə təyin edilməlidir. Proqnozu. Müasir diaqnostika üsulları və müalicə tədbirləri sayəsində proqnozu xoşdur. Tropik malyariyanın ağır formalarında letallıq 1%-ə çatır. Profilaktikası. Xəstələr evə tam kliniki sağalmadan sonra, sidiyin, qanın ümumi müayinəsi normal olduqda, qanda malyariya parazitləri aşkar edilmədikdə evə yazılır. Rekonvalessentlər 2 il müşahidə altında olurlar. Bu müddətdə istənilən qızdırma zamanı xəstələrin qanı plazmodilərə görə yoxlanılır. Malyariyanın profilaktikası üç istiqamətdə aparılır: xəstələrin, parazit gəzdirənlərin aşkar edilməsi və müalicəsi; xəstəliyin keçiriciləri olan ağcaqanadlara qarşı mübarizə; kimyəvi profilaktika. Kimyəvi profilaktika əsas yer tutur. Kütləvi və fərdi olaraq həyata keçirilir. Kütləvi olaraq malyariyanın yayılma ehtimalı olan yaşayış məntəqələrində aparılır. Belə ki, malyariya aşkar edilmiş yaşayış məntəqələrində mövsüm arası dövrlərdə bütün əhalinin primaxinlə 14 gün müddətində radikal müalicəsi aparılır. Fərdi kimyəvi profilaktika məqsədi ilə sağlam şəxslərə hematoşizotrop preparatlar təyin edilir. Malyariyanın yayılmış olduğu bölgələrə gedən sağlam şəxslərə, səfərə çıxınazdan iki gün əvvəl, ocaqda olduğu bütün dövr ərzində və qayıtdıqdan sonrakı 2-6 həftə müddətində hematoşizotrop preparatlar verilir. Vivax-, ovale-, dörd günlük malyariya ocaqlarına gedən şəxslərə həftədə bir dəfə 0,5 q delagil və ya 0,4 q amodioxin, rezistent ştamlar olan tropik malyariya ocaqlarında həftəyə 1 fansidar və ya 0,5 q mefloxin verilir. Bu məqsədə mefloxinlə fansidarın kombinasiyası olan İsveçrə preparatı fansimer də təyin edilir - həftədə 1 dəfə. Çində istehsal olunan artemizin də istifadə edilə bilər. Bütün bunlarla bərabər qeyd etmək lazımdır ki, hazırkı dövrdə mövcud olan kimyəvi preparatlar hiperendemik və qoloendemik zonalarda yoluxmanın qarşısını ala bilmir. Xəstəliyin nisbətən yüngül keçməsinə səbəb olur. 2001-ci ildə Amerika alimləri malyariyaya qarşı sintetik vaksina işləyib hazırlamışlar. Könüllülər üzərində aparılan müşahidələr vaksinanın ümidverici olduğunu göstərmişdir. » Leyşmaniozlar - leishmania cinsindən olan parazitlər tərəfindən törədilən təbii ocaqlı, transmissiv, antropozoonoz xəstəliklər qrupudur. Daxili orqanların zədələnməsi və ya dəridə yerli dəyişkənliklərlə xarakterizə olunur. T a v i x i məl u m a t. Leyşmanioz haqqında ilk məlumat onun dəri formasının kliniki təsvirini vermiş ingilis həkimi Pokoka (1745) məxsusdur. Dəri leyşmaniozunun törədicisi 1898-ci ildə rus hərbi həkimi P.F.Borovski tərəfindən aşkar edilmişdir. Amerika tədqiqatçısı C. downloaded from KitabYurdu.org 404
Rayt (1902) isə onu ətraflı təsvir etmişdir. V.Leyşman və S.Donovan (1903) Hindistanda kala- azarla xəstə olanların dalağında visseral leyşmoniozun törədicilərini tapmışlar. 1905-ci ildə Press və Sercan qardaşları xəstəliyin hünülər tərəfindən ötürülməsi fikrini söyləmişlər. Bu 1921-ci ildə eksperimental yolla sübut olunmuşdur (A.Donatye, L.Parro). 1908-ci ildə Ş.Nikol visseral leyşmaniozda infeksiya mənbəyi kimi it-lərin əsas rol oynadığım müəyyən etmişdir. Etiologi yası. Leyşmaniozların törədiciləri ibtidailər tipinə, Trypa-
Amastiqot mərhələ 1-3 x 2-6 mkm ölçüdə, oval formada olub, üç qat si- toplazmatik membrana malikdir. Romanovski-Gimza üsulu ilə boyadıqda ho-mogen, mavi sitoplazma; qırmızı-yaqut rəngdə nüvə və kinetoplastlar təyin edilir. Sitoplazması bir sıra hallarda vakuollaşmış da olur. Leyşmaniyaların amostiqot mərhələsi hüceyrə daxili parazitlərdir. Makrofaqlarda və retikulo-endotelial hüceyrələrdə bölünərək artıb çoxalırlar. Bir hüceyrədə onlarla para-zit ola bilər. Hünülər qan və ya zədələnmiş (leşmaniozun dəri formasında) dəri nahiy- yosindən toxuma mayesi sorarkən orada toplanmış leymoniyaları da qəbul edirlər. Amostiqot formalar hününün bağırsağına düşdükdən 18-20 saat sonra promastiqot forma alır və burada sadə bölünmə yolu ilə çoxalırlar. Promosti-qot forma eni 2-6, uzunu 10-25 mkm ölçüdə, bir ücü iti, digəri küt mil-iy şəklində olub, bütün həyat dövrü hününün bağırsağında keçir. Promostiqot formanın da sitoplazması üçqat membranla əhatə olunmuşdur. Nüvəsi mərkəzdə, kinetoplastiar öndə yerləşir. Ön qutaracaqda qamçısı vardır ki, onun köməyi ilə fəal hərəkət edirlər. Artıb çoxalan promastiqotlar hününün üdlağına tərəf hərəkət edərək artıq 5-ci günü orada toplanmış olurlar. 7-ci günə bir qismi ağız boşluğuna keçir və hünülər yoluxdurma qabiliyyətinə malik olurlar. Hünülər qan sorarkən onun xortumuna toplanmış hərəkətli promastiqotlar toxumaya və ya qana keçərək yoluxmaya səbəb olurlar. Yoluxma hünülərin ifrazatları ilə bağırsaqdan xaric edilən promostiqotların qaşınma nəticəsində dərinin yaralanmış nahiyyosinə düşməsindən də baş verə bilər. Leyşmaniyalar cinsi yolla deyil, qeyri-cinsi yolla çoxalan tək hüceyrəlilərdəndir. Bir inkişaf mərhələsin- ıəsi il
i i • • 7 •• i •• i •• «• 1 v «1 1 • H /\v> H 1 a ioa Hım/iııtrıı ı m on ni /yi mıı hırı /iAtMOw U.cUA Ulgdi iiltj AV^yiAİc/OA iöd UU»JUU)U ~ y CLŞCLKdlgl AAAUAAA Ll SJLtjy XCflll və parazitlər yeni düşdüyü mühitə uyğunlaşırlar. Məsələn, istiqaıılılarda onlar hüceyrə daxiii parazitliyə keçirlər. Leyşmaniyaları toyuq embrionunda, toxuma kulturalarında. NNN aqarında yetişdirmək mümkündür. Visseral leyşmanioz əsasən xroniki gedişə malik, dalğavari qızdırma, qaraciyər və dalağın böyüməsi, getdikcə artan anemiya, leykopeniya, trombosito-peniya, EÇS-in kəskin yüksəlməsi və kaxeksiyanın inkişaf etməsi ilə xarakterizə olunan xəstəlikdir. Etiolog i yası. Törədicisi L.donovani- dir. 4 yarımnövü vardır: - L.d.donovani - Hindistan variantı. downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 4,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|