Commitment without borde ers antisemitizmi Önleme ve Holokost Eğitimi Kılavuzu

20
TEORİ
savunmasız hale gelir. Nazilerin Yahudilere karşı zulmü nefret söyle-
miyle başladı; ayrımcılık, dışlama ve insanlıktan çıkarmayla devam  
etti ve soykırımla sonuçlandı. Bunun sonucunda sadece Yahudiler  
değil milyonlarca başka insan da zarar gördü, zorunlu göçe ve çalış- 
maya maruz kaldı ve öldürüldü. Bu nedenle ırkçılığın herhangi bir  
türünü maruz gören bir toplum, aslında diğer ırkçılık türlerine ve ne-
fret söylemine de açık demektir. Bu nedenle aslında Holokost inka- 
rıyla karşı karşıya kalındığında buna karşı çıkmak, ve kurbanların anı- 
sına sahip çıkmak tarihe ve aslında geleceğimize sahip çıkmak de- 
mek. Bu aslında tarihiyle yüzleşmeye çalışan Türkiye için de son de- 
rece anlamlı. Çünkü Türkiye de tarihinin değişik bölümleriyle gerçek 
anlamda yüzleşmediği sürece toplumsal barışı sağlayamayacak.  
 
Aslında  antisemitizme  karşı  Türkiye’de  son  derece  duyarsız 
olunmasının en büyük nedenlerinden biri de 2. Dünya Savaşı’nda 
tarafsız kalan Türkiye’nin Holokost’la sonuçlanan antisemitizm sü-
recini doğrudan deneyimlememiş olması. Holokost eğitimi öğrenci-
lerin antisemitizmin olası sonuçlarını görmeleri, öğrenmeleri açısın-
dan önemli.  
 
Holokost eğitimi için en önemli ders elbette tarih dersi. Yapıla-
cak temel şey öncelikle neler olduğu ile ilgili çok sağlam bir tarihi 
bilgi aktarımı yapılması, sonrasında da bu olayların anlamlandırılma- 
sı çalışması ve bu çalışma sonucu öğrencilerde bazı konularda far- 
kındalık yaratılması... Önyargı, ayrımcılık, ırkçılık ve kalıp yargıların 
insanlık için yıkıcı olduğu, Avrupa kültür ve medeniyetinin temsilcisi  
olan  ülkelerden  birinde  sessizliğin  ve  kayıtsız  kalmanın  Nazilerin  
Yahudilere ve Yahudi olmayan diğer topluluklara uyguladıkları vah- 
şeti kolaylaştırdığı, her bir insanın eşit derecede insanlık onuruna sa- 
hip olduğu, Holokost’un insanların yarattıkları kurumlar ve aldıkları  
kararlar sonucunda meydana geldiği; tüm insanların kurban, seyirci, 
fail ya da destekçi kategorilerine dahil olabilecekleri ve insanların za- 
man içinde birçok rolde birden olabileceği; Holokost’un adım adım 
ilerleyen bir süreç olduğu ve insanlar müdahale etmedikleri için ger- 
çekleşebildiği; geçmişte işlenen haksızlık ve suçlarla yüzleşerek olası 
şiddet eylemlerinin önlenebileceği; demokrasinin ne kadar kırılgan 
olduğu ve demokratik değerlerin korunması konusunda çok dikkatli 
olunması gerektiği; demokratik yöntemle iş başına gelen iktidarların 
da güçlerini soykırım yapacak kadar kötüye kullanabilecekleri gibi. 
 
Holokost eğitiminin amacı sadece tarihi öğrenmek değil öğren-
ciyi felsefi ve ahlaki sorular üzerine düşünmeye itmek, daha iyi, da- 
ha adil, adaletin anlamını bilen bireyler olarak yetiştirmek. 
 
Örneğin Holokost gösteriyor ki insanları korumakla sorumlu ku- 
rumlar -kolluk güçleri, askerler, doktorlar, hakimler, öğretmenler, sivil 
ve dini liderler- işlerini yapmadıklarında tüm toplum yapısı çökebilir. 
Ve insanları koruyacak kurumlar olmadığında da baskıcı rejimlerin 
ortaya çıkması ve güçlenmesi için ortam müsait olur.
 
Amaç soykırımın gerçekleşmesini sağlayan mekanizmalar hak-
kında  hassasiyet  geliştirilerek  bilinç  oluşturulması  ve  öğrencilerin 
güncel hayatlarında “dışlama” tavırlarını fark edip buna karşı gelerek  
sorumlu ve eleştirel bir tavır takınmaları ve gelecekte insanlığa karşı 
suç işlenmesini bu şekilde engellemeye çalışmaktır. 
 
Holokost’un nasıl öğretileceği meselesi bir ülkeden diğerine 
değişiyor ve bu dersin transfer edilmesi mümkün değil. Çünkü her 
milletin, her kuşağın ve her sosyal ve ideolojik grubun Holokost ile 
yüzleşmede kendi problemleri ve bunu hayatına ve eğitim sistemine 
dahil etme yolları var. Tüm eğitim sistemlerinin ve müfredatların kendi 
amaçları, yolları ve elde etmek istedikleri sonuçlar olduğu gibi... Bu 
kazanımlar dışında Holokost eğitiminin Türkiye’de ne tip tutumları 
yüreklendirebileceği ile ilgili olarak şunları sayabiliriz: İnsan hakları-
na saygılı bir toplum kültürü oluşturulması; etnik/dinsel farklılıklara 
saygı  gösterilmesi;  nefret  söylemi  ile  mücadeleye  katkı  sağlamak; 
öğrencilerin,  azınlıkların  tarih  boyunca  bastırıldığı  ve  bunun  Türki- 
ye’deki azınlıklar için de geçerli olabileceğinin bilincine varmalarını 
sağlamak; insan hakları ihlallerinde, özellikle de başkalarının insan 
hakları ihlal edildiğinde buna karşı tutum almanın ne kadar önemli 
olduğunu anlamak.
 
Kendisi de bir geçmişle yüzleşme ve hafıza taleplerine cevap 
olan Holokost eğitiminin; ülkelerin, toplumların kendi geçmişleriyle 
yüzleşmelerine yardımcı olabileceği meselesi oldukça önemli. Ruan- 
da’da, Güney Afrika’da ve dünyanın farklı bölgelerinde Holokost eği-
timinin ulusal çerçevede nasıl olumlu katkıları olduğu ile ilgili birçok 
olumlu örnek mevcut.
39
 90’lı yılların sonlarından beri resmi belleğin 
sorgulandığı ve aydınlarla sivil toplum örgütlerinin verdiği ivme so-
nucu “tarihle yüzleşme” sürecinden geçilen Türkiye açısından da bu 
son derece anlamlı. 
 
Holokost  eğitimi  konusunda  bir  başka  altını  çizmek  gereken 
nokta: Türkiye’nin kendisinin, Holokost’la bağlantılı tarihini de iyisiy- 
le kötüsüyle kabul etmek ve öğretmek zorunda olduğu. Şu anda ol- 
duğu gibi Türkiye’nin Avrupa’daki büyükelçi ve konsolosları vasıta- 
sıyla  binlerce  Yahudiyi  Holokost’tan  kurtadığı  resmi  tezleriyle  bu 
konuya yaklaşmak hem tarihi çarpıtmak anlamına geliyor hem de 
Holokost’ta  yaşamını  yitiren  Türkiye  kökenli  Yahudilerin  anılarına 
büyük bir saygısızlık oluyor.
40
 Bu konuda son yılarda yapılan araştır-
malar Yahudileri kurtarmak adına bireysel düzeyde bir takım olumlu 
girişimler  olduğunu  ama  devlet  politikası  düzeyinde  Avrupa’da  ya- 
şayan Türkiye kökenli Yahudilerin ülkeye dönmelerine yardım edil-
mediği hatta onların bir nevi ölüme terk edildiğini gösteriyor.
41
 Bu 
tarihle yüzleşmeden Türkiye’nin vereceği Holokost eğitimi ne derece 
samimi olabilir?
 
Türkiye’de Holokost eğitiminin özellikle de antisemitizmle mü- 
cadelede başarılı olabilmesi için öğrencilere Yahudi inanışını, iba- 
detini ve adetlerini de anlatmak gerek. Çünkü Türkiye’de bir öğren- 
cinin hayatında hiçbir Yahudi ile tanışmamış olması; sınıfa ailesin- 
den ve medyadan edindiği birçok olumsuz kalıp yargıyla gelmiş ol- 
ması muhtemel. 
39  Fracapane, Karel and Haß, Matthias (2014) (eds.), Holocaust Education in a  
Global Context, Paris: UNESCO, http://unesdoc.unesco.org/images/0022/002259/ 
225973e.pdf
40  “Myths of rescue and its use / abuse in Turkey” in Corry Guttstadt, Thomas Lutz,  
Bernd Rother, Yessica San Román (eds.), Bystanders, Rescuers or Perpetrators? 
The Neutrals and the Shoah, Metropol Verlag & IHRA, Berlin, 2016, S. 217–231.
41  Corry  Guttstadt:  Türkiye,  Yahudiler  ve  Holokost,  çev.  Atilla  Dirim,  İletişim, 
2012; I. İzzet Bahar, Turkey and the Rescue of European Jews, Routledge, 2014.

---