Daġ DÖVRÜ alti cġlddə
Yüklə 2,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
160
mədəniyyət nümunələri tapılmışdır. Bu Azıx düşərgəsində qədim Aşel dövrünün sonralar orta Aşel mədəniyyəti ilə əvəz olunduğunu göstərir. Elmi tədqiqatlar zamanı məlum olmuşdur ki, orta Aşel mədəniyyəti 400 min il bundan qabaq başlamış və 200 min il əvvəllər sona çatmışdır. Arxeoloji qazıntılar zamanı Azıx düşərgəsində tapılmış daş alətlərin əsasını çapma alətləri və əl çapacaqları təşkil edir. Daş məmulatı arasında müxtəlif klekton tipli əmək alətləri və kobud hazırlanmış itiuclu alətlər də qeydə alınmışdır. Azıx düşərgəsinin V təbəqəsinin daş məmulatının texniki- tipoloji xüsusiyyətlərinə görə özündən aşağıda yerləşən VI təbəqənin daş məmulatı ilə yaxınlıq təşkil edir. Eyni zamanda V təbəqənin əmək alətləri qədim Aşel dövrü daş məmulatlarının bəzi oxşar xüsusiyyətlərini özündə birləşdirir. Uzun illər ərzində Azıx mağarasının V təbəqəsində aparılan kompleks arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində daş məmulatı ilə yanaşı, 10 minlərlə ovlanmış heyvan sümükləri aşkar olunmuşdur. Fauna qalıqları sübut edir ki, orta Aşel mədəniyyəti dövründə Azıx paleolit düşərgəsində yaşayan sakinlərin məşğuliyyətində əsas yeri ovçuluq tutmuşdur. Azıx paleolit düşərgəsindən tapılmış fauna qalıqlarının elmi tədqiqi ilə professor Dəmir Hacıyev məşğul olmuşdur.
161
İbtidai insanların orta Aşel mədəniyyəti dövründə ovçuluqla məşğul olması, əsasən, maral və mağara ayılarını ovlaması həmin ərazidə maral və mağara ayılarının çox olması ilə əlaqədardır. Azıx paleolit düşərgəsində aşkar olunmuş fauna qalıqları göstərir ki, orta Aşel mədəniyyəti dövründə ovçuluq təsərrüfatı özünün ən yüksək inkişaf zirvəsinə çatmışdır. Əgər qədim Aşel dövründə Azıx düşərgəsində yaşayan qədim insanlar 11 növ iri heyvan ovlamışlarsa, orta Aşeldə isə 45 növ heyvan və quş ovlamışlar. Azıx paleolit düşərgəsinin orta Aşel mədəniyyətinə aid V təbəqəsində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı ancaq ovç uluq təsərrüfatı üçün yararlı olan əmək alətləri tapılmışdır. Azıx paleolit düşərgəsinin V təbəqəsindən 300-dən artıq daş məmulatı qeydə alınmışdır. Düşərgənin daş məmulatı içərisində istehsal tullantıları bir neçə ədəd qeydə alınmışdır. Bu fakt paleolit düşərgəsinin V təbəqəsindən aşkar olunmuş əmək alətlərinin düşərgədən kənarda hazırlanmasını göstərir. Azıx çoxtəbəqəli paleolit düşərgəsinin orta Aşel
mədəniyyətinə aid təbəqəsindən tapılmış əmək alətlərini aşağıdakı qruplara bölmək olar: 1.
2.
əl çapacaqları (5 ədəd); 3.
kobud çapma alətləri (12 ədəd); 162
4. üzərində işlənmə izləri olmayan çaydaşıları (14 ədəd); 5.
6.
sadə bir işlək ağızlı qaşovlar (5 ədəd); 7.
sadə qabarıq işlək ağızlı qaşovlar (3 ədəd); 8.
iki işlək ağızlı düz qaşovlar (2 ədəd); 9.
iki işlək ağızlı qabarıq qaşovlar (2 ədəd); 10.
iki işlək ağızlı batıq qaşovlar (2 ədəd); 11.
künclü qaşovlar (6 ədəd); 12.
enli düz ağızlı qaşovlar (1 ədəd); 13.
enli qabarıq ağızlı qaşovlar 92 ədəd); 14.
tipik qaşovcuqlar (2 ədəd); 15.
atipik qaşovcuqlar (3 ədəd); 16.
bıçaq tipli alətlər (3 ədəd); 17.
dişli alətlər (3 ədəd); 18.
fraqment şəkilli alətlər (17 ədəd); 19.
üzərində ikinci dəfə işlənmə izi olmayan qəlpələr (81 ədəd); 20.
istehsal tullantıları (32 ədəd). Düşərgənin V təbəqəsindən aşkar olunmuş daş məmulatının əksəriyyəti çaxmaq (143 ədəd) və slanes (124 ədəd) daşlarından hazırlanmışdır. Daş məmulatı içərisində bazalt (2 ədəd), pesçanik (3 ədəd) və 3 ədəd dəvəgözü daşından hazırlanmış alətlər qeydə alınmışdır.
163
Düşərgənin V təbəqəsindən aşkar olunmuş nüvələri aşağıdakı qruplara ayırmaq olar: birzərbəsəthli, ikizərbəsəthli və diskşəkilli nüvələr. Orta Aşel mədəniyyətinə aid təbəqənin daş məmulatı içərisində 2 ədəd mustye itiuclusu qeydə alınmışdır. Maraqlıdır ki, Qafqaz və Yaxın Şərqin paleolit düşərgələri içərisində ilk dəfə olaraq orta Aşel mədəniyyətinə aid təbəqədən mustye itiucluları aşkar olunmuşdur. Buradan tapılmış mustye itiucluları üçbucaqlı qəlpə üzərində hazırlanmışdır. Təsvir olunan mustye itiucluları dik və yarımdik dişəklə işlənmişdir. Sadə bir işlək ağızlı qaşovlar (5 ədəd). Onların 4 ədədi çaxmaqdaşından, biri isə slanes daşından hazırlanmışdır. Qaşovların 3 ədədi qəlpə, 2 ədədi isə üçbucaqlı qəlpə üzərində hazırlanmışdır. Qaşovların işlək ağızları dik, yarımdik və bəzən də itiləyici dişəklə işlənmişdir. Alətlərin hamısında zərbə səthi və zərbə düyünü yaxşı saxlanmışdır. Sadə qabarıq ağızlı qaşovlar (3 ədəd). Onların 2 ədədi çaxmaq, biri isə slanes daşlarından hazırlanmışdır. Alətlərin ikisi lövhə, digəri isə qəlpə üzərində hazırlanmışdır. Alətlərin işlək ağızları, əsasən, yarımdik və itiləyici dişəklə işlənmişdir.
hazırlanmışdır. Hər iki qaşov lövhədən ibarətdir. Maraqlıdır ki, hər iki qaşovun üstü ərplə örtülmüşdür. Bu göstərir ki, alətlər bir
Yüklə 2,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|