Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 65 saylı 23. 01. 2001-ci IL tarixli əmri ilə

Nyufaundlenddən başlayaraq Floridaya qədər uzanan Şimali Amerika sahillərini tədqiq edir. Kolumb kimi Kabot da 

gorduyu  yerləri  Şərqi  Asiyanın  –  Cin  sahilləri  hesab  edir.  Dunyada  ən  zəngin  balıqcılıq  rayonlarından  biri  olan 

Boyuk Nyufaundlend dayazlığını da Kabot kəşf etmişdir.  

1513-cu  ildə  Vasko  Nunyes  Balboa  ilk  dəfə  Panama  bərzəxini  kəsib  kecir  və  ispanların  coxdan  axtardıqları 

cənub dənizini (Sakit okeanı) kəşf edir.  

Ernan  Kortes  1519-1521-ci  illərdə  asteklər  dovlətini  (muasir  Meksika  ərazisində)  talan  edir,  Yukandakı 

yuksək inkişaf etmiş maya xalqını əsarət altına alır, coxlu qızıl və cavahirat əldə edir.  

Kortesin  yuruşləri  nəticəsində  İspaniya  Amerikada  ilk  boyuk  ərazi  ələ  kecirir  və  Mərkəzi  Amerikanın  şimal 

hissəsi işğal olunub İspaniya dovlətinə birləşdirilir.  

Fransisko  Pisarro  qardaşları  1524-1537-ci  illərdə  digər  konkistadorlarla  birlikdə  (Almaqro  Diyeqo  və  b.) 

Cənubi Amerikanın (Peru və Cili) qərb sahillərini kəşf edirlər və inklərin guclu imperiyasını tuturlar.  

İspaniya  konkistadorları  tarixdə  gorunməmiş  vəhşiliklərlə  yerli  xalqları  qırırdılar,  onların  mədəniyyətini 

dağıdırdılar və boyuk acgozluklə sərvətlərini qarət edirdilər.  

Fransanın  Yeni  Dunyaya  təşkil  etdiyi  ekspedisiyalar  Şimali  Amerikanın  okeanı  sahillərini  oyrənir,  Hudzon 

cayını kəşf edir və buradan qərbə kecid yolu axtarırlar. 1554-cu ildə fransız səyyahı Jak Kartye həmin dəniz kecidini 

axtararkən  Nyufaundlendi  və  Muqəddəs  Lavrentiya  korfəzini  tədqiq  edir.  Bir  ildən  sonra  o  Muqəddəs  Lavrentiya 

cayı  ilə  yuxarı  –  hazırkı  Monreal  şəhəri  olan  yerə  kockunlər  gətirmiş  və  1541-ci  ildə  Kvebekin  bunovrəsini 

qoymuşdur.  

Beləliklə, XVI əsrin ortalarına Şimali Amerikanın qərbdə 400, şərqdə 600 şm.e. qədər olan sahilləri avropalılara artıq 

bəlli idi; onlar Cənubi Amerikanın ətrafına fırlanmış və Amazon cayı ilə qərbdən şərqə kecmişlər. İspaniya konkistadorları 

Meksikanı,  Mərkəzi  Amerikanı,  Perunu,  Cilini  tutmuşlar,  La-Plata,  Orinoko,  Kolorado,  Maqdalen,  Missuri  cayları 

hovzələrinə  daxil  olmuşlar.  İngilislər  və  fransızlar  isə  Şimalı  Amerikanın  şərq,  orta  və  şimal  hissələrini  tədqiq  etməyə 

başlamışlar.  

Boyuk  coğrafi  kəşflərin  əsasını  qoyan  Xristofor  Kolumb  omrunun  axırına  kimi  (1506-cı  ildə  vəfat  edib)  elə 

bilirdi  ki,  Hindistana  qərbdən  yol  acmışdır.  Oyrəndiyi  əraziləri  o  Vest-İndiya,  yerli  əhalini  isə  indular 

adlandırmışdır.  Kolumb  hələ  də  bilmirdi  ki,  «Yeni  Dunyanı»  Asiyadan  boyuk  okean  ayırır  və  kəşf  etdiyi  coğrafi 

adalar hec də Asiya adaları deyildir.  

Lakin bir az sonra Kolumbun muasirləri və davamcıları bu adlar toplusunun arxasında avropalılara indiyə qədər 

məlum  olmayan  nəhəng  materikin  ilkin  cizgilərini  gorurlər.  Ədalət  naminə  qeyd  etməliyik  ki,  bu  yeni  materik 

Kolumbun adını daşımalı idi. Lakin  Amerika  adını alır. Butun qitələrdən təkcə  biri real adamın şərəfinə  Amerika 

adlandırılmışdır. Bu adam Ameriqo Vespucci idi.  

Coğrafiya tarixciləri arasında Ameriqo Vespuccinin (1451-1512) səyahətləri haqqında muxtəlif fikirlər vardır. 

Durust  məlumatlara  gorə  o,  1501-1502-ci  illərdə  portuqaliyalıların  ekspedisiyalarında  iştirak  etmiş,  Cənubi 

Amerikada  ekvator  uzərində  olmuş,  Braziliya  sahillərinin  bir  hissəsini  xəritəyə  kocurmuşdur.  Əlbətdə,  bir  dəniz 

səyyahı  kimi  onun  xidmətləri  yuxarıda  deyilənlərlə  kifayətlənə  bilərdi.  Bəs  belə  bir  halda  necə  olmuşdur  ki,  Yeni 

Dunya Ameriqo Vespuccinin adı ilə adlandırılmışdır. Ona əbədi şohrət gətirən işlər tamamilə başqa yonlu olmuşdur.  

Vespucciyə  qədər  hec  kim  yeni  kəşf  olunmuş  torpaqların  7  min  km.  uzunluğunda  olan  sahil  xəttlərinin 

muşahidəsini aparmamışdır. Ona gorə də Atlantikanın o tayında kəşf olunan torpaqların Asiya olmadığı fikrinə ilk 

dəfə Kolumb yox, məhz Vespucci gəlmişdir. O yazırdı ki, bu olkələri Yeni Dunya adlandırmaq lazımdır. Bu dunya 

haqqında  bizim  nəsillərin  indiyə  qədər  hec  bir  təsəvvurləri  olmamışdır.  Və  o  həlledici  dəlil  gətirir:  artıq  coxdan 

muəyyən edilib ki,  Asiya  şimal  yarım kurəsində  yerləşir və ekvator  materik  xəttini  hec bir  yerdə kəsmir. Halbuki, 

yeni kəşf olunan torpaqlar təkcə ekvatora yox, həm də cənub tropikindən də cənuba uzanırdı.  

Ameriqo Vespucciyə şohrət qazandıran digər səbəb onun Avropaya gondərdiyi məktublar olmuşdur. O zaman 

yeni  coğrafi  kəşflərə  Avropa  oxucuları  boyuk  maraq  gostərirdilər,  lakin  belə  məlumatlar  cox  az  verilirdi:  dəniz 

səyyahlarının hesabatları nadir hallarda cap olunurdu, məzmunu quru olurdu və ehtiyatla yazılırdı. Belə ki, İspaniya 

hokuməti  Kolumbun  və  digər  səyyahların  kəşfləri  haqqında  olan  məlumatların  capına  qadağa  qoymuşdu.  Belə  bir 

məlumat qıtlığı şəraitində kəşf olunan torpaqların təbii mənzərəsi, orada yaşayan əhalinin məişəti haqqında ilk dəfə 

Ameriqo  Vespucci  tərəfindən  yazılmış  cox  səmimi  və  maraqlı  məktublar  Avropada  surətlə  yayılmağa  başlayır. 

Onun gondərdiyi xəritə və məktubları əldə edən alman coğrafiyaşunası Martin Valdzemuller ozunun 1507-ci ildə 

yazdığı «Kosmoqrafiyaya giriş» kitabında ilk dəfə «Amerika» adını cəkir.  

İlk dəfə bu ad Ameriqo Vespuccinin oyrəndiyi olkələrə (Venesuela, Braziliya və butovlukdə cənubi Amerika) 

şamil edilirdi. Sonralar Herard Merkador 1538-ci ildə ilk dəfə Amerika adını materikin şimal hissəsinə də şamil 

etmişdir  və  beləliklə  də  bu  ad  başqa  coğrafiyaşunaslar  tərəfindən  təkrar  olunmuş,  qlobus  və  xəritələrdə  yazılıb 

əbədiləşdirilmişdir.  

Qaldı  ki,  Hindistana  dəniz  yoluna,  onun  Acılmasında  portuqaliyalılar  ispanları  qabaqlayırlar,  Kolumbun 

kəşfləri Hindistana təcili olaraq yenidən yol axtarışının başlanmasına təkan verir.  

1497-ci ildə kral Manuel Vasko da Qamanın  (1469-1524) başcılığı altında Hindistana  ekspedisiya gondərir. 

Afrika sahillərindəki əks səmt kuləkləri və cərəyanlarından yan kecmək ucun onun gəmiləri əvvəlcə qərbə donərək 

sahildən xeyli aralı uzməyə başlayır və yalnız sonra şərqə istiqamət goturərək sahilə yaxınlaşır. Bu yol uzaq olsa da, 

yelkənli gəmilərin Lissabondan Umid Burnuna qədər tez və rahat uzə bildiyi yol idi. Nəhayət, onun gəmiləri Umid 

burnunu dolanaraq Hind okeanına cıxır.  Afrikanın şərq sahili boyu uzərək Mozambik  adalarına  gəlir  və  burada  o 

qızğın  ticarət  edən  ərəb  tacirlərini  gorur.  Şimal  istiqamətində  uzən  Vasko  da  Qama  Malinda  limanına  gəlib  catır. 

Burada portuqaliyalılar yerli hokmdarların koməyi ilə ən mahir ərəb losmanı və kartoqrafı hesab olunan Əhməd İbn-

---