Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 77. Şəkil 78. Belə məlum olur ki, ağırlıq qüvvəsinin işi trayektoriyanın
- TAM ENERJİNİN SAXLANMASI QANUNU. İşin, bir tərəfdən , digər tərəfdən isə A = - ( E
- - ( E p2 E p1 )
- ELASTİKİ QÜVVƏNİN GÖRDÜYÜ İŞ. 1
64 Belə ki, əyrixətli trayektoriyanı şaquli və üfüqi xətlərlə əvəz etsək və nəzərə alsaq ki, üfüqi xətlər boyunca yerdəyişmə ağırlıq qüvvəsinə perpendikulyar olduğundan bu xəttlər boyunca görülən işlər sıfıra bərabərdir, onda yalnız şaquli xəttlər boyunca işlər qalacaq ki, onların da cəmi A = mgh verəcək (şəkil 77). Trayektoriyanı qeyd etdiyimiz qayda üzrə üfüqi və şaquli xətlərə bölməklə göstərə bilərik ki, cismin şəkil 78 - də göstərilən qapalı trayektoriya boyunca hərəkəti zamanı görülən iş sıfıra bərabər olur: A = mgh +(- mgh ) =0. A = - mgh F=mg h A = mgh h=0 h=0 Şəkil 77. Şəkil 78. Belə məlum olur ki, ağırlıq qüvvəsinin işi trayektoriyanın formasından asılı deyil və qapalı trayektoriya boyunca agırlıq qüvvəsinin gördüyü iş sıfıra bərabərdir (Ağırlıq qüvvəsinin işinin əsas xüsusiyyələri). Belə xüsusiyyətlərə malik sahələr potensiallı sahələr adlanır. Deməli, qravitasiya sahəsi potensiallı sahədir. TAM ENERJİNİN SAXLANMASI QANUNU. İşin, bir tərəfdən , digər tərəfdən isə A = - ( E p2 - E p1 ) olduğunu nəzərə almaqla, bu iki ifadədən - (E p2 E p1 ) alınır. Buradan isə alınır. Kinetik və potensial enerjilərin cəminin tam enerji olduğunu nəzərə almaqla, sonuncu ifadəni kimi yazmaq olar ki, bu da fizikanın ən fundamental qanunlarından biri olan tam enerjinin saxlanması qanunudur. 65 ELASTİKİ QÜVVƏNİN GÖRDÜYÜ İŞ. 1 başlanğıc vəziyyətində olan elastiki yaya bağlanmış cisim götürək (şəkil 79). Yayı qədər deformasiya Y edək (2 vəziyyəti). Bu halda yayda F = - kx 1 qədər elastiki qüvvə yaranacaq ki, bu 1 qüvvənin də təsiri altında cisim S qədər yerini dəyişəcək (3 vəziyyəti). 2 Elastiki qüvvənin təsiri altında cismin yayı n deformasiyasından 3 deformasiyasına qədər yerdəyişməsi zamanı X görülən işi hesablayaq. Şəkil 79. Bu halda olduğundan iş sadə düsturu ilə hesablanacaq. Huk qanununa əsasən elastiki qüvvənin deformasiyasından asılılığını nəzərə alsaq, cismin 2 vəziyyətində bu qüvvənin maksimum, 3 vəziyyətində isə minimum olduğunu görərik. Ona görə də işi hesablamaq üçün bu qüvvənin orta qiymətindən istifadə olunur. Bu halda olar . Yaya bağlanmış cismin yerdəyişməsi S = olduğundan, elastiki qüvvənin işini bu qüvvənin orta qiyməti ilə yerdəyişmənin hasili ( ) kimi tapsaq, alarıq. Bildiyimiz kimi, iş mənfi işarə ilə potensial enerjinin dəyişməsinə bərabər olur. Deməli, aldığımız ifadəsi potensial enerjiyə uyğun gəlməlidir. Daha dəqiq desək, bu ifadə sıxılmış və ya dartılmış (elastiki deformasiya olunmuş) yayın potensial enerjisi olur. Elastiki deformasiya olunmuş yayın potensial enerjisini həm də və ya kimi də azmaq olar. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|