Ebedi Mektublar-wers Layout 1
Yüklə 15,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qəzənfər Paşayev 181 182 FİLOLOGİYA ÜZRӘ FӘLSӘFӘ DOKTORU MÜŞFİQ BABAYEVӘ
şairi Nəriman Həsənzadənin misraları canla ‐ nırdı: İllər pillələrmiş bizdən ötəri, Yollara gah bürkü, gah şaxta düşür. Şöhrətin sevinci, yaşın kədəri Tərs kimi ikisi bir vaxta düşür. Әzizim İmamverdi müəllim! Әminəm ki, «Ömrün və elmin romantika ‐ sı» memuarı ədəbiyyatımızın nadir və möh ‐ tə şəm abidəsi kimi tarixə düşəcək, gələcək nə sil lərə ən yaxşı ərməğan olacaq. Bu müna ‐ sibətlə Sizi ürəkdən təbrik edir, gümrah gün ‐ lər arzulayıram. Dərin hörmət və ehtiramla, dostunuz Qəzənfər Paşayev 181 182 FİLOLOGİYA ÜZRӘ FӘLSӘFӘ DOKTORU MÜŞFİQ BABAYEVӘ MӘKTUB* Әzizim Müşfiq, söz verdiyim kimi məzu ‐ niy yət vaxtı fəlsəfə və ədəbiyyatın qovşağın ‐ da qərarlaşan xeyir və şərdən, nihilizm, nəfs, əxlaq, elm, bilik, elmdə ehkamçılıq, əsl alim ‐ lərdən, alimin məziyyətlərindən, sofistlərdən bəhs edən, Qərb ədəbiyyatından bol‐bol bəh ‐ rələnərək yazdığın, faktlarla zəngin kitabının əlyazmasını oxudum. Sən hələ mənim rəhbərliyimlə ABŞ yazı ‐ çısı, Nobel mükafatı laureatı «Con Steynbek yaradıcılığı Azərbaycan ədəbiyyatı ilə müqa ‐ yisəli kontekstdə» adlı namizədlik disser ta si ‐ yası üzərində işləyəndə ciddi şəkildə fəl sə fəyə can atdığını görürdüm. Dissertasiyanın və çap etdirdiyin monoqrafiyanın I fəsli – «Con Steynbek yaradıcılığında Şərq fəlsəfəsi, sufi‐ lik və transsendentalizm» çox məsələlərə aydınlıq gətirir. Sən Amerika transsenden ta ‐ liz mi və sufiliyin eyni olduğunu faktlarla təsdiq etmiş oldun. Bu, ABŞ‐da böyük mara ‐ ğa səbəb oldu. Məqaləni çap etdilər... _________________ * Bax: «Әdalət» qəzeti, 25.08.2015. 183 Mənə ünvanladığın üç səhifəlik məktubu ‐ na, fəaliyyətimə və şəxsiyyətimə verdiyin qiy mətə görə təşəkkür edirəm. Sən, həqiqə tən də, mənim ən çalışqan və dərrakəli disser tant ‐ larımdan biri olmusan. Məsləhətlərimə ciddi əməl etmisən. Lakin bu əsərin daha çox fəlsəfə yönlü ol du ‐ ğundan sənə çox gərəkli məsləhətlər ver məkdə çətinlik çəkirəm. Axı mən fəlsəfə ilə məş ğul olmamışam. Doğrudur, bütün elm lərin açarı fəlsəfədir. Heç şübhəsiz, elmi ter minlər filolo ‐ giya üzrə fəlsəfə doktoru, kimya üzrə fəlsəfə doktoru və s. təsadüfən yaran mamışdır. Müşfiq, qardaşım, əsərinin mənə görə ən böyük məziyyəti ondan ibarətdir ki, Qərb fəl ‐ səfəsini Şərq fəlsəfəsi kontekstində tədqiqata cəlb edibsən. Bu işdə ingilis dilini mükəmməl bilməyin böyük rol oynayıb. Doğrudur, qə ‐ dim yunan filosofları Sokrat, Әflatun, Әrəs ‐ tun, Platon və başqalarının əsərlərini ingiliscə oxumaq və tədqiq etmək üçün təkcə dil bil ‐ mək kifayət deyil, gərək bunun üçün içdən gələn məhəbbət də olsun. Mən səndə fəlsəfəyə tükənməz məhəbbəti sənin hələ aspirantlıq dövründə görmüş və təqdir etmişdim. Әzizim Müşfiq, insan kamillik zirvəsinə çatmaq üçün şəriət, təriqət, mərifət, həqiqət adlanan dörd mərhələ keçməlidir. Sonuncu kamillik dövrüdür. Məhz buna görə də bə ‐ şəriy yətin keçdiyi tarixi yolda elm və biliyin əxlaqla, insani keyfiyyətlərlə çox az əlaqədar olduğunu iddia edənlər, hətta isbatlayanlar həqiqətdən uzaqlaşırlar. Bildiyin kimi ta qədimdən indiyə kimi elm, bilik əxlaqi‐mənəvi kamilliyin açarı hesab olunmuşdur: Bağlı bir qapıya açar axtarsan, Ancaq alimlərdə axtar, taparsan. Әtraf mühit, külli kainat yalnız elmin sa ‐ yə sində dərk olunur. Yazdığın kimi kamillik yoluna çıxan insan güclü iradə sahibi olmalı, nəfsinə, tamaha, hərisliyə qalib gəlməyi bacarmalıdır. Çünki bütün bəlaların mənbəyi tamahkarlıq, bütün cəfaların səbəbi hərislikdir. Hardasa oxumu ‐ şam – üç adama üç şey yaraşmaz: padşaha – xəbislik, varlıya – xəsislik, alimə – hərislik. Әflatunun sofist alimləri həris elm dəllal ‐ ları adlandırması və bədnam etməsi bununla bağlı olmuşdur. Yazdığın kimi sofistlər yük ‐ 184 sək təmənna və tamahları ucbatından nüfuz‐ dan düşmüşlər. Yazırsan ki, «Xəmsə»ni yazarkən Nizami «Zənbur», «Tövrat», «İncil» və «Quran» mətn ‐ lərini, «Kəlilə və Dimnə»ni, «Siyasətnamə»ni və s. dərindən öyrənibmiş. Görürsənmi Nizami həm elm, bilik qaza nıb, həm də əxlaqi‐mənəvi kamilliyin zirvə sinə yük ‐ səlib. Bütün zamanların şairi təsa düfi yazmırdı: Qüvvət elmdədir, başqa cür heç kəs Heç kəsə üstünlük eyləyə bilməz. Әzizim Müşfiq, gəl etiraf edək ki, Nizami ‐ nin dövründə alim alim, kərpickəsən kərpic ‐ kəsən idi. Təəssüf ki, indi meyarlar o qədər dəyişib ki, təsadüfi adamlar, istedadı olma ‐ yan bəzi kimsələr də alim adını daşıyır. Odur ki həqiqi alimdən söz düşəndə mütləq əsl alim ifadəsini işlətmək zorunda qalırıq. Müşfiq, qardaşım, fəlsəfə və yunan filo ‐ sof ları ilə bağlı bir çox məsələləri sənin əsə ‐ rindən öyrəndim. Sokrat necə də dəqiqliklə göstərmişdir ki, ideal dövlətin tam gerçək ləş ‐ məsi heç vaxt mümkün olmayacaq. O, israrla bəyan edirdi ki, cəmiyyət üçün narahat olan‐ lar, onun qayğısına qalanlar nizamlı dövlət 185 qurmalıdırlar. Әks təqdirdə anarxiya və des ‐ potizm baş alıb gedər. Həyat göstərir ki, bu da bir həqiqətdir. Әzizim Müşfiq, kitabında Sokratın, Aris‐ totelin, Әflatunun, Platonun bir çox əsərlə rin ‐ dən söz açdığın halda, Aristotelin «Poetika» əsərinə toxunmayıbsan. Azərbaycan dilinə tərcümə edilərək keçən əsrdə böyük tirajla çap olunan bu əsərə Qərb aləmində münasi ‐ bəti bilmək maraqlı olardı. Kitabında empirizm fəlsəfəsindən, bu sa ‐ hə də alman alimi Kantın fəlsəfə elminə töhfə ‐ lərindən bəhs edirsən. Hər cür elmi bilik yalnız təcrübə yolu ilə əldə edilə bilər. Әzizim Müşfiq, bu da Kantın fikridir. Kant yazırdı ki, Allah təcrübə fövqündə durduğuna görə onun mövcudluğunu nə təsdiq, nə də inkar edə bilirik. Eyni zamanda Kant göstərirdi ki, Yaradanın mövcudluğuna inamı bizim əxlaqi şüurumuz tələb edir. Müşfiq, əslində, əsərində, filosoflara mə ‐ lum məsələlərdən söz açırsan. Lakin sənin əsə rinin fərqi ondan ibarətdir ki, araşdırmanı öz düşüncə tərzində, həm də Şərq‐Qərb fəlsə ‐ fəsi kontekstində aparırsan. 186 Yüklə 15,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|