Ənvər Çingizoğlu ŞUŞA ŞƏHƏRİ
|
Əliməmməd 1807-ci ildə Şuşa şəhərində doğulmuşdu. Molla yanında oxumuşdu. Ticarətlə məşğul idi. Əliməmməd Fatma ilə ailə qurmuşdu. Övladlan haqqında bilgi əldə edə bilməmişik. *** Məşədi Cəfərin ikinci oğlu Məmməd 1809-cu ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdu. Molla yanında oxumuşdu. Ticarətlə məşğul idi. Pak Xorasan torpağını, Məşhədi-müqəddəsi ziyarət etmişdi. Məşədi Məmmədin İmamqulu, Mütəllim, Həsənəli adlı oğlanları vardı. İmamqulu 1843-cü ildə Şuşa şəhərində doğulmuşdu. Molla yanında oxumuşdu. Ticarətlə məşğul idi. İmamqulunun Məmmədhəsən adlı oğlu vardı. Məmmədhəsən 1871 -ci ildə Şuşa şəhərində dünyaya gəlmişdi. Molla yanında oxumuşdu. Ticarətlə məşğul idi. Məşədi Məmmədin ikinci oğlu Mütəllim 1844-cü ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdu. Molla yanında oxumuşdu. Ticarətlə məşğul idi. Məşədi Məmmədin üçüncü oğlu Həsənəli 1846-cı ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdu. Molla yanında oxumuşdu. Ticarətlə məşğul idi. Ağacan uşağı (Ələsgərovlar, Şəmslər) Bu soyun ulu babası Ağacandır. Ağacan təxminən 1761-ci ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdu. Mədrəsə təhsili almışdı. Ticarətlə məşğul idi. Ağacanın Ələsgər, Ağakişi adlı oğlanları vardı. 252 Ələsgər 1786-cı ildə Şuşa şəhərində doğulmuşdu. Molla yanında oxumuşdu. Ticarətlə məşğul idi. Pak Xorasan torpağını, Məşhədi-müqəddəsi ziyarət etmişdi. Məşədi Ələsgər şəhərdə «Ceyran» ayaması ilə tanınırdı (Xarici görünüşünə görə). Məşədi Ələsgərin törəməsi Ələsgərov soyadını daşıyır. Məşədi Ələsgərin Sadıq, Mustafa, Mehdiqulu, Məmmədqulu, Teymur, Hüseyn, Qasım adlı oğlanları vardı. Sadıq 1828-ci ildə Şuşa şəhərində dünyaya gəlmişdi. Molla yanında oxumuşdu. Ticarətlə məşğul idi. Məşədi Ələsgərin ikinci oğlu Mehdiqulu 1838-cı ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdu. Molla yanında oxumuşdu. Ticarətlə məşğul idi. Mehdiqulunun Aslan adlı oğlu vardı. Aslan 1869-cu ildə Şuşa şəhərində doğulmuşdu. Məşədi Ələsgərin üçüncü oğlu Mustafa 1840-cı ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdu. Molla yanında oxumuşdu. Ticarətlə məşğul idi. Məşədi Ələsgərin dördüncü oğlu Məmmədqulu 1841-ci ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdu. Molla yanında oxumuşdu. Ticarətlə məşğul idi. Məmmədqulunun Salman adlı oğlu vardı. Salman 1868-ci ildə Şuşa şəhərində doğulmuşdu. Şəhərdə «Ceyranoğlu Məşədi Salman» ayaması ilə tanınırdı. Pak Xorasan torpağını, Məşhədi-müqəddəsi ziyarət etmişdi. Salman Müsavat partiyası Şuşa şöbəsinin rəhbəri idi. Onun bu partiyadakı fəaliyyətini tədqiqatçı-jurnalist Vasif Quliyev incələyib. O yazır: “Seyid Cəfərin Şuşa gizli Müsavat təşkilatının rəhbəri Məşədi Salman Ələsgərovla və onun müavini Adışirin Fətəliyevlə salam- kəlamı vardı. Amma onların əksinqilabi fəaliyyətlərindən xəbəri yox idi. Bu 253 adamların isə əsas işi öz təşkilatlarına mümkün qədər çox adam cəlb eləmək idi. Ona görə də onlar yaxından tanıdıqları, ünsiyyətdə olduqları adamları, ürək qızdırdıqları gəncləri təşkilata cəlb etməklə saylanm artırır, sıralarını möhkəmləndirirdilər. Hər ikisinin fikri dostları Seyid Cəfəri də Müsavata cəlb eləmək idi. Ona görə də bir gün Adışirin Məşədi Salmana dedi: -Məşədi, biz Seyid Cəfərlə hər dəfə söhbət edərkən sən fikrini ona açıq demək istəyirsən, amma nədənsə çəkinirsən. Sən də, mən də hiss edirik ki, onun bizim işə marağı var. Biz isə çox vaxt Seyiddən bəzi şeyləri gizlədirik. Bilirsən, örtülü bazar dostluğu pozar. Biz fikrimizi açıqca deməliyik. Gəl bu dəfə görüşəndə ona bizim təşkilata daxil olmağı təklif edək. Məşədi Salman dedi: - Onda gəl belə bir iş görək. Sən onu elə günü bu gün axşam özünlə götür, gəl bizə. Elə bizdə də məsələni birdəfəlik həll edək, istəsə, təşkilata götürək, istəməsə də... - Mənə elə gəlir ki, bu, elə onun ürəyincə olacaq. Yaxşı, axşam saat onda sizdəyik, - deyə Adışirin ondan ayrılıb, Seyid Cəfərin yeməkxanasına yollandı. Yeməkxana müdiri iş başında idi. Xoş-beşdən sonra Adışirin fikrini Seyid Cəfərə söylədi, ancaq əsas məsələni deməyi axşama saxladı. Saat on radələrində Seyid Cəfər yeməkxananın qapısını bağlayıb, Adışirinlə Məşədi Salmanın evinə getdi. Ev yiyəsi çay stolu arxasında qonaqlarım gözləyirdi, guya, onlann gələcəklərindən xəbəri yoxmuş kimi: - Ay xoş gəlmisiniz, xoş gəlib, səfa gətirmisiniz! Balam, sizdən çıxmaz iş, siz hara, bura hara, deyəsən, yol azmısmlz? Gün hardan çıxdı belə? Buyurun, oturun! - deyə onlara əyləşməyi təklif elədi. - Bəli, yol azmışıq, elə Seyidnən havamızı dəyişirdik, dedim ki, bir Məşədiyə baş çəkək, görək neyniyir, - deyə bic-bic Məşədi Salmana göz-qaş elədi. Onlar xeyli söhbətdən sonra əsas mətləbə keçmək üçün körpü yaratmağa çalışırdılar. Məşədi Salman üzünü Seyid Cəfərə tutub: 254 - Seyid, heç yaşamalı dövran deyil. Hayıf deyildimi keçmiş zamanlar? Dərd yox, qəm yox, heç nəyin fikrini çəkmirdik. İndi isə həyat bizi burdan-ora, ordan-bura atır. Elə sənin özünü götürək. İnqilabdan qabaq çayçı işləyirdin, sonra təzə hökumət səni gah milis şöbəsində milis, gah qazamatda nəzarətçi vəzifəsində işlətdi. Heç nədən səni vəzifədən uzaqlaşdırdılar. Heç özün də bilmədin nəyə görə. Sonra həyat səni Laçına atdı. Orda da duruş gətirə bilmədin və yenə də qayıdıb gəldin Şuşaya. Bu isə yaşamaq deyil, sürünməkdir. Gəlin adam kimi yaşamaq üçün bir yol arayıb- axtaraq. Bu hökumətin axırına çıxmasaq, bizim kimilərinə gün- dirrik yoxdur, - sözünü təsdiqləmək üçün üzünü Adışirinə tərəf döndərdi. Seyid Cəfər dinməzcə oturub, Məşədi Salmanı dinləyirdi, Nəhayət, o, belə bir sual verdi? - Bu hökumətin axırma necə çıxmaq olar, Məşədi? Top- tüfəng onda, güc-qüvvə onda, ucu-bucağı da görünməyən nəhəng bir dövlətdir. Bu boyda dövlətə biz neyniyə bilərik? - Çobanın könlü olsa, təkədən pendir tutar, Seyid, eşitməmisən bu atalar sözünü? Bizim də istəyimiz, qeyrətimiz olsa, sözü bir yerə qoysaq, dağı dağ üstə aşırarıq. Bir də ki, qaldı hökumətin axırma çıxmaq, bu, səndən, məndən, Adışirindən, minlərlə bizim kimilərindən asılıdır. Birləşib, əl-ələ verməli, hakimiyyətə qarşı üsyan qaldırmalıyıq. Səndən gizlətmirəm, Azərbaycanın hər yerində, o cümlədən, bax, bizim bu Şuşada da gizli əksinqilabi üsyançı təşkilat var? Üzvləri də hələlik kifayət qədərdir. Ancaq çalışırıq ki, sayımızı daha da artıraq, daha da güclənək. Sən də təşkilata girsən, lap yaxşı olar, nə qədər çox olsaq, qarşımıza qoyduğumuz məqsədə də tez çatarıq. Söhbətə qarışan Adışirin də Məşədi Salmanın sözlərini təsdiqləyir, onun sözlərinə qüvvət verirdi: - Seyid, bircə onu bilirəm ki, gec-tez, özü də lap yaxınlarda Sovet hakimiyyəti yıxılacaq, nəticədə şəxsi mülkiyyət bərpa olunacaq, ticarət azad olacaq və biz də adam kimi yaşayacağıq. Sağlıq olsun, o günlər o qədər də uzaqda deyil. 255 Yüklə Dostları ilə paylaş:
|