6
İxtisarların siyahısı:
AKTH
– adrenokortikotrop hormon
EEQ –
elektroensefaloqrafiya
EƏP
– epilepsiya əleyhinə preparatlar
EKQ –
elektrokardioqrafiya
EQBL
– Epilepsiyaya Qarşı Beynəlxalq Liqa
ES
– epileptik status
ET
– epilepsiya tutmaları
GAE
– gənclərin absans epilepsiyası
GME –
gənclərin mioklonik epilepsiyası
XBT-10 – Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatı, 10-cu baxış
İQ –
intellekt
əmsalı
İS –
infantil
spazmlar
KOK
– kombinə olunmuş oral kontraseptivlər
KT
– kompüter tomoqrafiyası
QAYT –
qamma-aminyağ turşusu
QOYT –
qamma-oksiyağ turşusu
LQS
– Lennoks-Qasto sindromu
MRT –
maqnit-rezonans
tomoqrafiyası
MSS –
mərkəzi sinir sistemi
SGTSİ
– serotoninin geriyə tutulmasının selektiv inhibitorları
TSA
– trisiklik antidepressantlar
UAE –
uşaqların absans epilepsiyası
VS
– Vest sindromu
YET –
yayılmış epileptik tutmalar
YXAT –
yenidoğulmuşların xoşxassəli ailəvi tutmaları
YXQT –
yenidoğulmuşların xoşxassəli qeyri-ailəvi tutmaları
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
7
İstifadə edilən terminlər:
Tutma – (a) epileptik mənşəli, (b) sinkop nəticəsində və ya (c) başqa
etioloji mexanizmlə keçən beyin funksiyasının paroksizmal
pozulması.
Konvulsiv tutma – müəyyən hərəki (motor) fəaliyyəti ilə (məsələn,
klonik silkələnmə/diksinmə və ya tonik epileptik tutma) keçən tutma.
Konvulsiv tutma epileptik və ya qeyri-epileptik olur.
Qeyri-konvulsiv tutma – müəyyən hərəki (motor) fəaliyyət olmadan
(məsələn, absans) keçən tutma. Qeyri-konvulsiv tutma epileptik və
ya qeyri-epileptik olur.
Epileptik tutma – baş beyin neyronlarının epileptik (həddən artıq
güclü. hipersinxron) boşalmasının nəticəsi olan tutma.
Qeyri-epileptik tutma – baş beyin neyronların epileptik (həddən artıq
güclü. hipersinxron) boşalmasının nəticəsi olmayan tutma (məsələn,
hipoksiya nəticəsində sinkop tutması).
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
8
Protokol nevroloqlar, psixiatrlar, ilkin səhiyyə xidmətləri
səviyyəsində çalışan həkimlər üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Pasiyent qrupu: Epilepsiya xəstəliyi olan uşaq və böyük yaşlı
şəxslər.
Protokolun məqsədləri:
►
Müxtəlif ixtisaslardan olan həkimlərə epilepsiyanın diaqnostika
və müalicəsi üzrə sübutlu təbabətə əsaslanan tövsiyələr təqdim
etmək, o cümlədən
epilepsiya əleyhinə preparatların (EƏP) ilkin tətbiqi
rezistent epilepsiyanın, epileptik statusun, provokasiya (tibdə
xəstəlik hallarının süni surətdə törədilməsi) edilən tutmaların
müalicəsi
əqli inkişafdan geri qalma və epilepsiyası olan pasiyentlərin
müalicəsi
müxtəlif kontrasepsiya üsullarından istifadə edən, hamilə və
ya menopauza dövründə olan qadınların müalicəsi
►
Epilepsiyanın erkən aşkar edilmə və müalicəsi səviyyəsinin
yüksəldilməsi
►
Epilepsiyalı
xəstələrin həyat keyfiyyətinin və sosial
adaptasiyasının yaxşılaşdırılması
ÜMUMİ MÜDDƏALAR
Epilepsiya – əsas əlaməti təkrarlanan və adətən provokasiya
olunmayan (refleks epilepsiyalar istisna olmaqla) epilepsiya
tutmaları (ET) olan, müəyyən sindromlar zamanı şəxsiyyətin
dəyişilməsinin xüsusi tipi və psixi pozuntularla müşayiət edilən
müxtəlif etiologiyalı heterogen xəstəliklər qrupudur.
Epilepsiya tutması – baş beyin neyronlarının həddən artıq güclü,
hipersinxron boşalmasının klinik təzahürüdür. ET epileptik
boşalmalara cəlb olunmuş baş beyin şöbələrinin funksional
vəziyyətindən asılıdır və bu zaman ali baş beyin funksiyalarının
pozulması, düşüncənin pozulması, anomal sensor və psixi
hissiyyatlar, hərəki (motor) pozuntular, yayılmış tutmalar müşahidə
olunur.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
9
Epidemiologiya
Müxtəlif məlumatlara görə, epilepsiya ilə xəstələnmənin rast
gəlmə tezliyi il ərzində 100 000 nəfər əhaliyə 30-50 hadisə təşkil
edir. Epilepsiyanın inkişaf riski 20 yaşa qədər 1%, 75 yaşa qədər isə
3%-ə bərabərdir.
XBT-10 üzrə təsnifat
G40 Epilepsiya
G41 Epileptik
status
G40 və F02.8.2 Epilepsiya
ilə bağlı demensiya
G40 və F06.2 Epilepsiya
zamanı şizofreniyayabənzər psixoz
G40 və F06.3 Üzvi
mənşəli əhval (affektiv) pozuntuları
G40 və F06.8
Əlavə göstərişlər olmadan epileptik psixoz
G40 və F07.0 Üzvi
mənşəli şəxsiyyət pozuntusu
DİAQNOSTİKA
1.
Paroksizmal hadisənin təsviri
Baş vermiş tutmanın epileptik tutma olub-olmamağının təyin
edilməsi. (Yəni tutmanın inkişaf mexanizminin əsasında beyin
qabığı neyronlarının həddən artıq güclü, hipersinxron boşalması
dayanır, ya yox.)
2.
Tutmanın təsnifatı (anamnez, klinika, EEQ)
Tutmanın növü və ya növlərinin təyin olunması (bax, cədvəl 1).
3.
Tutmanın etiologiyasının müəyyənləşdirilməsi (MRT,
kariotipləşdirmə, biokimyəvi tədqiqatlar, əzələlərin biopsiyası və s.)
Əgər tutma epileptik tutmadırsa, o zaman onun hər hansı səbəbə
görə ikincili olmasını – yəni həmin səbəblə bilavasitə əlaqəlidir
və səbəb aradan qaldırıldıqda təkrarlanmır – müəyyən etmək
lazımdır (məsələn, neyroinfeksiya və kəllə-beyin travmalarının
kəskin dövründə epileptik tutmalar; şişlər, serebrovaskulyar
patologiya zamanı epileptik tutmalar; yaxud bir sıra xəstəliklərin
– xroniki alkoqolizm, narkomaniya və toksikomaniyalar,
maddələr mübadiləsi pozulmaları, yuxunun deprivasiyası
(yuxudan məhrum etmək) – gedişi zamanı meydana çıxan
tutmalar).
4.
Epilepsiyanın formasının diaqnostikası (anamnez, klinika, EEQ,
video-EEQ monitorinq, neyrovizualizasiya)
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
Dostları ilə paylaş: |