17
funksiyasını ifadə edir.
Balalığın qan damarları əzələ qatında əsas qan damar
toru yaradır. Bu tordan digər qişalara qan damarları gedir,
epiteli qatı altında sıx kapilyar tor yerləşir. Balalıq qarın
boşluğunun vegetativ sinir kələfləri ilə innervasiya olunur.
Bunların tərkibində simpatik, parasimpatik və hissi sinir
lifləri olur. Sinir lifləri hər üç qişada sinir kələfləri yaradır.
Şəkil 47.
Cinsiyyət yolu xüsusi cinsiyyət yolundan və sidik
cinsiyyət dəhlizindən ibarətdir. Xüsusi hissənin divarı selikli,
əzələ və adventisiya qişalarından təşkil olunmuşdur. Selikli
qişa boylama büküşlər əmələ gətirir və özü çoxqatlı yastı
epitel ilə xüsusi qatdan təşkil olunmuşdur. Xüsusi qat boş
birləşdirici toxumadan təşkil olunub, limfa follikullarına
malikdir.
Əzələ qişası saya əzələ toxumasından olub, daxili
dairəvi, xarici boylama istiqamətdə yerləşir. Adventisiya boş
birləşdirici toxumadandır.
Vagina dəhlizinin divarı selikli, əzələ və adventisiya
qişalarından təşkil olunmuşdur.
Selikli qişa çoxqatlı yastı epiteli və xüsusi qatdan
ibarətdir.
Xüsusi qatda dəhlizin yan divarında dəhliz soğanaqları
yerləşir. Dəhlizin epiteli qişasında dorsalda böyük, ventralda
kiçik dəhliz vəziləri yerləşir. Dorsal vəzilər sadə borulu
vəzilərdir. Ventral vəzlər sadə şaxələnən borulu alveolyar
vəzlərdir.
Əzələ qişası eninəzolaqlı əzələ toxumasından ibarətdir.
Klitor erkəklərin cinsiyyət üzvünün homologudur.
Mağaralı cisimdən təşkil olunmaqla, üstü ağlı qişa ilə
örtülüdür. Selikli qişa çoxqatlı yastı epiteldəndir. Cinsiyyət
dodaqları dəhlizin selikli qişasına keçən dəri büküşləridir,
dəri hissəsində piy və tər vəziləri yaxşı inkişaf etmişdir.
cinsiyyət dodaqlarının əsasını eninəzolaqlı əzələ toxuması
təşkil edir.
18
Quşlarda cinsiyyət üzvləri
Xoruzlarda cinsiyyət üzvlərinin quruluşu məməlilərin
cinsiyyət üzvülərinin quruluşuna oxşardır.
Fərqləndirici xüsusiyyət toxumluqların bütün ömrü boyu
qarın boşluğunda olması və əlavə cinsiyyət vəzlərin
olmamasıdır.
Dişilərdə ancaq sol tərəfin cinsiyyət orqanları yaxşı
inkişaf etmişdir. Yumurtalıqları salxımvari qurluşda olub,
qabıq və beyin maddələrdən təşkil olunub, üstü bir qatlı yastı
epiteli ilə örtülüdür, qabıq maddədə inkişaf etməkdə olan
follikula və intersitsial hüceyrələr olur. Yumurta qoyma
vaxtı follikulların miqdarı 900 olur.
Ovulyasiyadan
sonra
sarı cisim əmələ gəlmir.
Yumurtalıqda estrogenlər, androgenlər və progesteron hasil
olunur. Yumurta borusunda mayalanma və yumurtanın
üstündə 3-cülü qişa əmələ gəlir. Yumurta borusu qıfdan,
zülallı hissədən, boğazdan, balalıqdan və vaginadan
ibarətdir. Bu şöbələrin hamısının divarı selikli, əzələ və seroz
qişalardan təşkil olunmuşdur. Selikli qişanın üstünü birqatlı
slindiriki, kirpikli epiteli örtür. Bu qatda sekretor hüceyrələr
də olur. Xüsusi qat boş birləşdirici toxumadan və limfoid
elementlərdən ibarətdir. Bu qatda vəzilər yerləşir. Yumur-
talıq borusu divarında saya əzələ hüceyrələri çarpazlaşır.
Balalığın və vaginanın divarında saya əzələ toxuması daxili
dairəvi, xarici boylama qatlar əmələ gətirir. Seroz qişa boş
birləşdirici toxumadan olub, üstü mezoteli ilə örtülüdür.
19
Şəkil 1. Hüceyrənin ultramikroskopiki quruluşu.
1. Sitollema.
2. Pinositoz qovuq.
3.Sentrosoma.
4.Hialoplazma.
5.Dənəli endoplazmatik tor. b) ribosom
6.Nüvə
7.Perinukulyar sahə
8.Nüvə məsamələri
9.Nüvəcik
10.Holci kompleksi
11.Sekretor vakuol
12.Mitoxondri
13.Lizosom
14.Faqositoz
15.Hüceyrə membranlarının alfasito membranla
əlaqəsi
20
16.Mikroxovlar
Şəkil 2. Qaraciyər hüceyrələrində mitoxondrilər
1.
Hepatosid
2.
Mitoxondrilər
3.
Nüvə və nüvəciklər
4.
Hemo kapilyar
21
Şəkil 3. Qaraciyər hüceyrələrində qlikogen əlavələri.
1.
Qaraciyər hüceyrəsi
2.
Qlikogen dənələri
3.
Nüvə və nüvəciklər
4.
Sinosoid kapilyar
22
Şəkil 4. At askaridi yumurta hüceyrəsində sentrosoma.
1.
Yumurta hüceyrəsinin qisası.
2.
Sentriola
3.
Sentrosfera
4.
Astrosfera
5.
Ekvatorial lövhə
23
Şəkil 5. Spermatozoid
1.
Başcıq
2.
Boyuncuq
3.
Orta şöbə
4.
Quyruq
5.
Quyruğun son şöbəsi
Dostları ilə paylaş: |