|
1 QİYMƏTLƏNDİRM
385
keçmə sinin nə ticə lə rinin bazarlardan ( daxili və xarici) heç olmasa birinə
tə sirilə müə yyə n edilir: maliyyə , mə hsullar, xidmə tlə r, ə mə k və s. miqyasına
görə layihə lə r aş ağ ıdakılara bölünür:
-Qlobal — bunların hə yata keçmə si dünyada iqtisadi, sosial və ya
ekoloji və ziyyə tə tə sir edir;
-Xalq tə sə rrüfatı — bunların hə yata keçirilmə si ölkə də ki iqtisadi, sosial
və ya ekoloji və ziyyə tə tə sir edir ki, qiymə tlə ndirmə zamanı sadə cə bununla
kifayə tlə nmə k olar.
- rimiqyaslı — bunların hə yata keçirilmə si ayrı- ayrı regionlarda və ya
ölkə nin sahə lə rində iqtisadi, sosial və ekoloji və ziyyə tə tə sir edir və
qiymə tlə ndirmə zamanı digə r region və sahə lə rə olan tə sirini nə zə rə almamaq
olar.
-Lokal — bunların reallaş dırılması regionda ictimai, sosial və ya ekoloji
və ziyyə tə tə sir etmir, qiymə tlə r də yiş mir.
Zaman nöqteyi nə zə rdə n investisiya layihə si ideyanın meydana gə lmə si
anından ta onun hə yata keçirilmə sinə də k dövrü ə hatə edir. Bu proses 3 fazanı
özündə birləş dirir — inestisiyaya qə də rki, investisiya və istismar dövrlə ri.
ə
gər layihə artıq fəaliyyət göstərən obyekt üçün nəzərdə tutulubsa, bu zaman
investisiyaya qə də rki fazanın birinci etapı investisiyalaş ma imkanlarının
müə yyə n edilmə si sayıla bilə r. Maliyyə mə nbə lə ri haqqında aydın tə sə vvür
yoxdur, potensial maraqlı investorlar və onların layihə də iş tirak edə bilmə si
haqqında mə lumat olmadıqda işə baş lamaq mə nasızdır. Investisiya
layihə sinin hazırlanması 2 mə rhə lə li tsikldə aparılır: 1-ci etapda ə və lcə
layihə nin texniki- iqtisadi ə saslandırılması, 2-ci etapda isə tam texnik- iqtisadi
ə
saslandırılma aparılır.
Investisiya öncə si iş lə rin görülmə si külli miqdarda xə rc tə lə b edir və bu
zaman onların artması müş ahidə edilir. Inş aat kompleksində layihə lə ndirmə
xə rclə ri xaricdə 4- 6%, Yaponiyada isə 8- 10% təş kil edir. Bu fazada
investisiya layihə sinin keyfiyyə ti daha önə mlidir nə inki zaman faktoru.
386
Investisiya layihə sinin 2- ci fazası — investisiya fazası. Bu zaman istehsalat
aktivlə rinin formalaş ması hə yata keçirilir. Bu fazanın ə sas xüsusiyyə ti
xə rclə rin qaytarılmasıdır, yə ni layihə bitmə diyi üçün gə lir gə tirmir. Bunun
ə
sas etapları tikinti işləri, montaj işləri, quraşdırma və təchizatın işə
salınmasıdır. Amma bundan ə vvə l tə chizatın gə tirilmə si üzrə danış ıqların
aparılması, podratçı tikinti- montaj iş lə rinin görülmə si, lisenziya və
patentlə rin ə ldə olunması. Bu mə rhə lə də investisiyaların cə lb edilmə silə bağ lı
iş lə r hə ll edilir: kreditlə , sə hmlə rin emissiyası, heyə tin yığ ılması və hazırlığ ı.
Investisiya fazasında spesifik xüsusiyyə t odur ki, ə vvə lki fazadan fə rqli olaraq
burada zaman çə rçivə si qurulub və xə rclə rin hə cmi smeta göstə rilə rə k buna
riayə t edilmə lidir. Bunları aş ıb keş mə k çox ciddi fə sadlara hə tta iflasa gə tirib
çıxara bilə r. Investisiya layihə sinin 3.-cü fazası — istismar. Bu fazada
meydana çıxan priblemlə ri qısa, orta və uzun müddə tliyə bölmə k olar.
Qısamüddə tli
istehsalın
ilk
mə rhə lə sində
baş
verir,
istehsalatin
mə nimsə nilmə sində və orta və uzunmüddə tli prespektivlə ri isə obyektin
sonrakı istifadə si zamanı yarana bilə r. Layihə lə ndirmə istismar fazasının
müddə tini texniki tə chizatın normativ istifadə si sə viyyə sində müə yyə n edir.
nvestisiya layihə si - arzuolunan sosial-iqtisadi effektivliyi ə ldə etmə k
mə qsə dilə elmi-tə dqiqat, tə crübi - konstruktor, tikinti quraş dırma, sınaq,
qə bul-tə hvil, təş kilati-hüquqi, reklam-informasiya iş lə rinin və xidmə tlə rinin
hə yata
keçirilmə si
formasında
investisiya
obyektinə
və saitlə rin
reallaş dırılması və onların hə yata keçirilmə si üzrə texniki-iqtisadi qə rarların
və təş kilati-maliyyə tə dbirlə rinin mə cmusudur.
nvestisiya layihə si hə r hansı kapital qoyuluş unun ehtiyac də rə cə sini, tə lə b
sə viyyə si ilə istehsal gücünün ayrılıqda müə yyə nləş dirilmə sini, xə rci ilə
mə nfəə tlilik də rə cə sini müqayisə edir və qiymə tlə ndirir. Baş qa sözlə ,
investisiya layihə si, hə r hansı kapital qoyuluş unun iqtisadi, texniki və maliyyə
imkanlarının planlı şə kildə hazırlanmasıdır.
Layihə lə r ə sasə n qtisadi nkiş af Nazirliyi, nvestisiya Bankları və digə r
təş kilatlar tə rə fində n hazırlanır.
Dostları ilə paylaş: |
|
|