türevleri var. ‹flte pek çok mevzuat›n›z var.
Bunlar yeteri kadar ihraç edilemiyor. Bir kere
zaten yüksek reel faiz ve risk primi oldu¤u
için, yüksek enflasyondan dolay› da, bu yüksek
reel faizlerin üzerinde özel sektörün daha fazla
bir faiz oran›yla borçlanma arac› ç›karmas›nda
problemler yaflan›yor. Asl›nda bakt›¤›n›zda
bizim sermaye piyasas› mevzuat›m›zda her
türlü piyasaya uygun, özel sektörün her türlü
amac›na gerek vade bak›m›ndan gerek geri
ödeme flartlar› bak›m›ndan pek çok finansal
enstrüman›n tan›mland›¤›n› görüyoruz ama
benim bildi¤im kadar›yla 1990’l› y›llar›n
bafl›ndan bu yana bunlardan sadece finansman
bonosu ve tahvil, özel sektör tahvili yo¤un
olarak kullan›ld›.
Di¤erleri mevzuatta yazd›¤›m›z gibi kald›.
Tahvilin çok de¤iflik türevleri var
mevzuat›m›zda. Kâra ifltirakli tahvilden hisse
senediyle de¤ifltirilebilir tahvile. Kâr zarar
ortakl›¤› belgesinden kat›l›m intifa senedine
kadar asl›nda olabilecek her türlü ihtiyaca
uygun enstrüman mevcut. Ama bunlar›n en
temel enstrüman› olan tahvil ç›kmad›¤› için,
öbürlerinin de denenmedi¤ini flimdiye kadar
söyleyebiliriz. Yani benim bu noktada temel
sorunum asl›nda, devletin bu yap›s›ndan
finansman piyasalar›n›n biraz önce genel
çerçevesini çizdi¤imiz bu yap›s›ndan
kaynaklanan problemlerimizin oldu¤unu ve bu
noktada belki alternatif finansal yöntemler
neler olabilir diye tart›flmam›z gerekti¤ini ifade
etmek istiyorum.
M. R
Rauf A
Atefl Türkiye’de mevzuat hangi
borçlanma araçlar›n› tan›ml›yor onun d›fl›nda?
‹brahim D
Dönmez fiimdi asl›nda borçlanma
araçlar› ve ortakl›k sa¤layan araçlar diye
bakt›¤›n›zda ortakl›k sa¤layan araçlar hisse
senetleri. 1995’li y›llarda tahvil azalm›fl olmakla
beraber hisse senedi ihraçlar›yla yeni halka
arzlarda bir azalma olmad›. ‹flte ekonomide
gördü¤ümüz dönemsel birtak›m dalgalanmalara
ba¤l› olarak azald›¤› dönemler oldu ama
genelde en az›ndan borsada ifllem gören flirket
say›s›na bakt›¤›n›zda y›llar içerisinde bir
geliflme trendi oldu¤unu ve flartlar iyiye
döndü¤ünde her zaman bir yeni halka arz›n
olabildi¤ini görüyoruz.
Bunun d›fl›nda neler var borçlanma
araçlar›yla ilgili? Tahviller var. Vadesi en az iki
y›l olabiliyor. Bir sürü çeflit olabiliyor tahvilde.
Anaparas› y›ll›k dönemlerle itfa edilebiliyor.
Erken itfa mümkün, yani bir y›lda bir tahvil
ihraç etti¤iniz zaman ya ihraç edenin iste¤ine
ba¤l› olarak veya yat›r›mc›n›n iste¤ine ba¤l›
olarak erken itfa yap›labiliyor. De¤iflken faizle
ç›kar›labiliyor, dövize endeksli olarak
ç›kar›labiliyor.
Bu kadar genifl imkanlara sahip, mevzuatta
tan›mlanm›fl bir enstrüman. Hisse senediyle
de¤ifltirilebilir tahvil var keza. Yat›r›mc›s›na
belirli dönemler içinde ihraç eden flirketin hisse
senediyle de¤ifltirme imkan› tan›yan, ortakl›k
hakk› sa¤layan bir enstrüman. ‹çinde faiz de
bar›nd›rabiliyor veya alternatif olarak hisse
senediyle de¤ifltirmek mümkün. Kâra ifltirakli
tahvil var sadece; faize duyarl› kesimler için.
Bu enstrümanda da faiz art› kâr pay›
verebiliyorsunuz. Sadece kâr pay›
verebiliyorsunuz. De¤iflik amaca uygun ihraç
mümkün. “Kat›l›m intifa senedi” dedi¤imiz bir
baflka enstrüman daha var. Biraz tahvile
benziyor, biraz hisse senedine benziyor.
Kârdan pay alma hakk› sa¤l›yor. Ya bir flirketin
takviye art›¤›ndan pay alma hakk›na sahip
olabiliyorsunuz, ya da yeni ihraç edilen hisse
senetlerini alma imkan›na sahip
olabiliyorsunuz. Kâr zarar ortakl›¤› belgesi var.
Bir aydan yedi y›la kadar ç›kar›labiliyor. Yine
mevzuatta y›llard›r yer al›p bir türlü uygulama
flans› bulunamayan, dolay›s›yla gene faize
duyarl› kesimler için kâra veya flirketin elde
etti¤i zarara kat›l›m anlam›n› tafl›yabiliyor.
Finansman bonosu var. Tahvile benziyor
üzerinde kupon yok. 60 gün vadeden 720 gün
vadeye kadar ç›karabiliyorsunuz. Hani
vadelerin k›sald›¤› dönemlerde tahvil biraz
daha uzun vadeli dedi¤imizde, alternatif bir
araç da mümkün. Genel olarak, yani
bakt›¤›n›zda asl›nda flirketin temel araçlar›na,
piyasalara veya ithaf edilecek yat›r›m kitlelerine
ba¤l› her türlü enstrüman mevcut ama bunlar›n
ço¤unda baflta da ifade etti¤im gibi, kamu
ka¤›tlar›na göre, daha bafllang›çta yüzde 10’luk
stopajdan ötürü bir farkl›l›k yarat›lm›fl durumda.
Ama diyebiliriz ki bu farkl›l›k olmasayd›, yo¤un
bir flekilde finansman bonosu, tahvil ç›karmay›
da bence etkilerdi ama devletin, yo¤un
borçlanmas›n› belki baflka piyasalarda fonlara
talip olacak rakip istememesinden dolay› pek
mümkün olmayabilirdi gibi bir düflünceye
sahibiz.
M. R
Rauf A
Atefl Tekrar dönece¤iz. ‹sterseniz
flimdi bir baflka cepheye bakal›m. Yurt d›fl›ndan
borçlanmada Avrupa Yat›r›m Bankas› belgeli,
uluslararas› kurulufllardan sa¤lanan krediler var.
Bu konuyu da Türkiye S›nai Kalk›nma Bankas›
Kurumsal Pazarlama Müdürü Burak Akgüç’ten
8 /
2004
alal›m. Burak Bey, bize bu cepheden
finansman sa¤lama konusunda biraz bilgi
versin. Yararlanabiliyor muyuz, daha fazla nas›l
yararlanabiliriz ve baflka ne gibi kurumlar
vard›r?
Burak A
Akgüç Tabii. Klasik olarak
bakt›¤›m›zda Avrupa Yat›r›m Bankas› (AYB) ve
Dünya Bankas›’n›n genel olarak Türkiye’ye
yönelik bu kredi programlar›nda en ön planda
yer ald›klar›n› görüyoruz. Son 7-8 y›ll›k
perspektife bakt›¤›m›zda AYB’nin bizim içinde
bulundu¤umuz, bir parças› oldu¤umuz kredi
programlar› çerçevesinde, Türkiye’ye özel
sektör yat›r›mlar›n›n finansman› için yaklafl›k 1
milyar dolarl›k bir kaynak ay›rd›¤›n› görüyoruz.
Keza, Dünya Bankas›’n›n da çeflitli özel
birtak›m program kredileri kapsam›nda, gene
bizim ba¤l› oldu¤umuz özel sektör yat›r›mlar›
çerçevesinde söylüyorum, son dönemde son 5-
6 y›ll›k periyotta Türkiye’ye yaklafl›k olarak,
800 milyon dolar civar›nda bir orta vadeli
kaynak ay›rd›¤›n› söyleyebiliriz.
Bunun da tamamen TSKB’nin ba¤l› oldu¤u
programlar çerçevesinde kaynaklar olarak
söylüyorum. AYB’n›n Türkiye’ye yönlendirdi¤i
kaynaklar› bafll›ca iki bafll›k alt›nda
inceleyebiliriz. Bir tanesi genel olarak özel
sektör sanayi yat›r›mlar›n›n finansman› için
kaynaklar.…
‹kinci bölüm ise özel birtak›m spesifik
bafll›klar alt›nda Türkiye’ye ayr›lm›fl kaynaklar
olarak düflünebiliriz. fiimdi ilk bölümde daha
çok bizim Global 1, Global 2, Global 3, Global
4 diye adland›rd›¤›m›z, AYB’n›n küçük ve orta
boy iflletmelerin yat›r›mlar›n›n finansman›
olarak nitelendirdi¤i veya tan›mlad›¤› kredi
limitleri var. Burada krediyi kullanacak olan
kurulufllarda belirli nitelikler aran›yor, büyüklük
olsun, yat›r›m›n büyüklü¤ü olsun. Örnek
vermek gerekirse AYB 500’den fazla çal›flan›
olan kuruluflu, küçük-orta boy iflletme
niteli¤inde tan›mlam›yor. Bundan daha az
çal›flan› olan flirketleri bu kredilere daha uygun
görebiliyor. Keza burada ortakl›k yap›s›na da
bak›yor AYB. Ortakl›k yap›s› içinde yüzde 34-
35’in üzerinde bu tan›ma uymayan büyük
flirketlerin yer ald›¤› kurulufllar› da bu kredilere
uygun görmüyor. Bir de AYB’nin buna ba¤l›
flirketin net sabit k›ymetler büyüklü¤üne
yönelik k›s›tlamalar› var. 75 milyon Euro’nun
üzerinde sabit k›ymeti olan flirketleri küçük-orta
boy flirketler içinde s›n›fland›rm›yor. Fakat bu
ikinci kriterin Türkiye’de çok fazla önemi
olmad›¤›n› söyleyebilirim. Çünkü hemen
2004
/ 9
BURAK A
AKGÜÇ “Avrupa Yat›r›m Bankas›
(AYB) ve Dünya Bankas›'n›n genel olarak
Türkiye'ye yönelik kredi programlar›nda en
ön planda yer ald›klar›n› görüyoruz. Son 7-8
y›ll›k perspektife bakt›¤›m›zda AYB'nin bizim
içinde bulundu¤umuz, bir parças›
oldu¤umuz kredi programlar› çerçevesinde,
Türkiye'ye özel sektör yat›r›mlar›n›n
finansman› için yaklafl›k 1 milyar dolarl›k bir
kaynak ay›rd›¤›n› görüyoruz.”