Giriş
Palliativ qayğı ağır xəstəliyi olan xəstələr və onların ailələrinin mümkün həyat keyfiyyətinin
d
əstəklənməsi və əzab-əziyyətin profilaktikası və azaldılmasına yönəlmiş multidissiplinar tibbi
ixtisasdır. Palliativ qayğının əsasını simptomların menecmenti təşkil edir. Bu növ qayğı zamanı
diqq
ətin cəlb olunduğu məsələlərə aşağıdakılar aiddir: xəstənin dəyərləri və istəkləri əsasında
qayğının məqsəd və vəzifələrinin müəyyənləşdirilməsi; xəstə və onun qayğısında iştirak edən bütün
şəxslər arasında davamlı kommunikasiyanın təmin edilməsi; xəstələrə və onların ailələrinə
psixososial, m
ənəvi, dini və praktik dəstəyin göstərilməsi; və bütün spektr üzrə qayğının
koordinasiyası.
Hospis v
ə Palliativ Təbabət ABŞ-da, Kanadada, Rusiya Federasiyasında, Qazaxıstanda,
Türkiy
ədə, İngiltərədə, Avstraliyada və bir çox digər ölkələrdə rəsmi tanınan tibb sahəsi və tibbi
ixtisas
dır. Lakin dünyanın bir çox digər ölkələrində palliativ qayğı sistemi ya mövcud deyil, ya da
onun keyfiyy
əti və əhatəliliyi çox məhduddur. Dünya Palliativ Qayğı və Hospis Assosiasiyasının
apardığı tədqiqatların birində müəyyən edilmişdir ki, palliativ qayğı xidmətlərinə ehtiyacı olan
x
əstələrin yalnız 8%-i bu xidmətlərdən bəhrələnir.
H
ər bir ölkədə səhiyyə sistemi, yerli ehtiyaclar, mövcud insan və texniki resursların əlçatanlığı
v
ə s. fərdi xüsusiyyətlərə uyğun yanaşma tətbiq olunmalıdır.
Palliativ yardım (PY) xəstəliyin ağırlaşan və geridönməz mərhələsi diaqnozu qoyulduğu
t
əqdirdə və ixtisaslaşdırılmış müalicə imkanları sona çatdıqda, pasiyentin həyat keyfiyyətini
yaxs
̧ılaşdırmaq məqsədi ilə ona və onun ailə üzvlərinə göstərilən çoxsahəli xidmətlərin
uzlas
̧dırılmış sistemidir.
"Palliativ yardım" termini hələ ki, dilimizdə tam işlək
olmasa da, əlillərə, ahıllara, ağır yataq
x
əstələrinə, ümumən zəifləmiş insanlara mərhəmət göstərmək xalqımıza tarixən xas olan bir
keyfiyy
ətdir.
ÜST-y
ə görə palliativ yardım “ağrı, fiziki, psixososial və emosional problemlərin erkən aşkar
edilm
əsi və qiymətləndirilməsi ilə əzabın profilaktikası vasitəsilə, həyata təhlükə olan xəstəliklə
əlaqəli problemlərlə üzləşmiş xəstə və onların ailələrinin həyat keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına
yön
əlmiş yanaşmadır.
ÜST t
ərəfindən böyüklər və uşaqlar üçün palliativ qayğıya ən çox ehtiyac yaradan geniş
yayılmış xəstəliklər və vəziyyətlərin siyahısı tərtib edilib. Bunlar aşağıdakılardır.
Böyükl
ər üçün:
Uşaqlar üçün:
►
Alzhaymer v
ə digər demensiyalar
►
x
ərçəng
xəstəlikləri
►
ür
ək-damar xəstəlikləri (qəfləti ölüm istisna
olmaqla)
►
qaraciy
ər sirrozu
►
xronik obstruktiv ağciyər xəstəliyi
►
diabet
►
İİV/QİÇS
►
böyr
ək çatışmazlığı
►
dağınız skleroz
►
Parkinson x
əstəliyi
►
revmatoid artrit
►
d
ərmana davamlı vərəm
►
onkoloji x
əstəliklər
►
ür
ək-damar xəstəlikləri (qəfləti
ölüm istisna
olmaqla)
►
qaraciy
ər sirrozu
►
anadang
əlmə anomaliyalar (ürək qüsurları
istisna olmaqla)
►
qan v
ə immun pozuntular
►
meningit
►
böyr
ək xəstəlikləri
►
nevroloji x
əstəliklər
►
neonatal x
əstəliklər
2