74
onlarda tələbələrin sayı
- сəmi, nəfər
33 553
42 612
57 896
53 451
60478
56427
O cümlədən təhsilalma
formaları üzrə:
əyani
26853
34 332
45 552
42 734
49714
48459
Qiyabi
6700
8 280
12 344
10 717
10764
7968
Əhalinin
hər
10000
nəfərinə tələbələrin sayı
43
53
68
59
64
59
Orta
ixtisas
təhsil
müəssisələrinə
qəbul
olunan tələbələrin sayı -
сəmi, nəfər
9 707
14 823
17 330
15 884
14337
13845
O cümlədən təhsilalma
formaları üzrə:
əyani
8477
12 351
14 582
13 209
13189
13268
Qiyabi
1230
2 472
2 748
2 675
1148
577
Mənbə: statistika.gov.az
Cədvəllərdən göründüyü kimi son 20 ildə həm ali və orta ixtisas təhsili
müəssisələrini sayı, həm də bu təhsil müəssəllərində hazırlanan kadrların sayı xeyli
artıb. Bu da müasir dövrdə həm əmək bazarının ixtisaslı kadrlarla təmin
olunmasına,həm də əhalinin məçğulluğunu artmasına və daha yüksək gəlir əldə
edərək, həyat səviyyəsini,keyfiyyətini artırmasına Ģərait yaradır.
Fəsil 3.2. Müasir şəraitdə Azərbaycanda həyat səviyyəsinin keyfiyyətcə
təkmilləşdirilməsi yolları.
Ölkəmiz öz müstəqilliyini çətinliklərlə, amma Ģərəfli, ləyaqətli yolları qət edərək
qazanıb. Müstəqilliyin ilk illərində ölkəmizdə də iqtisadi durğunluq, siyasi xaos
75
yaranmıĢdı. Lakin ötən əsrin 90-cı illərinin ortalarından baĢlayaraq, artıq
iqtisadiyyatımızın tədricən dirçəlməsi , mövcud problemlərdən xilas olmaq ,əsaslı
iĢlərin görülməsi üçün tədbirlər həyata keçirilməyə baĢlamıĢdı. Makroiqtisadi
stabilliyin təmin edilməsi, həmin dövrdəki hiperinflyasyanın önünə keçilməsi üçün
tədbirlər reallaĢdırılmağa baĢladı. Əsrin Müqaviləsi bağlanmıĢ, irimiqyaslı
iqtisadiyyatın inkiĢafına təkan verəcək tədbirlərin həyata keçirilməsinə start
verilmiĢdir. 21-ci əsrdə də davam edən bu irimiqyaslı tədbirlər, islahatların
davamının nəticəsi kimi Azərbaycanda enerji təhlükəsizliyi təmin edilmiĢdir.
Azərbaycan tranzit mərkəzi kimi tanınmıĢ və enerji daĢınmasında dünya üzrə ən
etibarlı ixracatçılardan birinə çevrilmiĢdir. Azərbaycanın okeana birbaĢa çıxıĢının
olmaması ölkəni bir sıra xidmət növləri üzrə ixracı geniĢləndirməyə vadar edir. Bu
mənada Azərbaycanın nəqliyyat və logistika mərkəzinə çevrilməsi üçün geniĢ
layihələr həyata keçirilib. Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolu xətti və Ələt beynəlxalq
dəniz limanı baĢda olmaqla nəqliyyat infrastrukturunun modernləĢdirilməsi
Azərbaycanı Avropa və Asiya qitələri arasında əlveriĢli bir nəqliyyat habına
çevirir. Azərbaycan TRACECA xəttinin (4,577 km) üzərində yerləĢir ki, bu da
Avropa ilə Asiyanı birləĢdirən ġimal-Cənub (6,978km), Transsib (9,200km) və
Cənub dəhlizi (11,700km) ilə müqayisədə daha qısadır. Üstəlik Türkiyədə Bosfor
boğazından keçən Mərmərə layihəsi imkan verəcək ki, Azərbaycan-Gürcüstan-
Türkiyə üzərindən yüklər və sərniĢinlər Avropa və Asiya arasında vaxt və məsafə
baxımından sərfəli Ģərtlərlə daĢınsın. Bu isə əhalinin həyatkeyfiyyətinin
təkmilləĢdirilməsi üçün uğurlu addımdır. Yük maĢınları sərniĢinlər rahat Ģəkildə
qapıdan –qapıya çata biləcək. Azərbaycanın Avropa və Asiya arasındakı əlveriĢli
coğrafi mövqeyi və bilik iqtisadiyyatının strateji hədəf olaraq seçilməsi ölkənin
həm də ĠKT sahəsində haba çevrilməsini Ģərtləndirir. Trans Avrasiya Super
Ġnformasiya Magistralı (TASĠM) layihəsi vacib regional təĢəbbüsdür və onun
məqsədi əsasən Qərbi Avropadan ġərqi Asiyaya qədər Avrasiya ölkələrinin əhatə
edən transmilli fiber-optik xəttin çəkilməsidir. Layihə Frankfurtdan Honq Konqa
istiqamətlənən əsas tranzit xəttinin qurulmasını nəzərdə tutur. Bu xətt Avropanın
76
və Asiyanın ən böyük informasiya mübadiləsi mərkəzlərini birləĢdirir. Tranzit xətti
Çin, Qazaxıstan, Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyədə keçərək Almaniyaya gedir.
BMT BaĢ Assambleyası Avrasiya Super Ġnformasiya Magistralı layihəsini
dəstəkləyən bir sıra qətnamələr qəbul etmiĢ və TASĠM-in əlaqələndirilməsində
Azərbaycanın rolunu yüksək qiymətləndirmiĢdir. Azərbaycanın öndərlik etdiyi
layihə geniĢ Avrasiya regionunda “rəqəmsal uçurum”un aradan qaldırılmasında
əhəmiyyət daĢıyır. (Mənbə:səh56-57)
Bununla birgə qeyri-neft sektorunun inkaĢafı üçün tədbirlər planı hazırlanmıĢ,
həyata keçirilmiĢ və uğur qazanmıĢdır, onu da qeyd edim ki, qeyri- neft sektorunda
axrıncı 10 ildə 11%-lik bir artımda qeydə alınıb. MəĢğulluq problemini də aradan
qaldıracaq yeni iĢ yerləri yaradılaraq əhalinin istifadəsinə verilməsi, yeni istehsal
sektorları yaradılması, modern sosial ifrastruktur yaradılması, təhsil sektorunun,
səhiyyənin, kommunal, nəqliyyat və istehsal infrastrukturunun inkiĢaf etdirilməsi
Qeyri-neft sektorunda mövcud inkiĢafı daha da yüksəldilməsinə Ģərait yaradır.
Yüngül sənaye, yeyinti sənayesi, maĢınqayırma, elektrotexnika, metallurgiya,
kimya
sənayesi,
elektronikanın inkiĢafı, yeni rəqabətqabilliyətli istehsal
sektorlarının formalaĢması qeyri-neft sektorunun inkiĢafı üçün vacib, ənənəvi
sahələrdir. Qeyri-neft sektoru inkiĢaf etdikcə, neft sektorundan gələn gəliri Norveç
modelinə uyğun Ģəkildə dəyərləndirib əhalinin həyat keyfiyyətin müasir dövrə
uyğun olaraq təkmilləĢdirmək olar. Müasir texnologiyanın tətbiqi ilə Kənd
təsərrüfatı məhsullarının istehsalı, emalına qayğı daha çox artacaq,bu sahədə
siğorta mexanizmi təkmilləĢdiriləcək ki, qeyri-neft sənayesi daha da inkiĢaf etsin.
Qeyri-neft sektoru inkiĢaf edərkən bir baĢa təsir etdiyi bölmə həyat keyfiyyətinin
təkmilləĢməsidir. MəĢğulluq problemi həll olarkən bir qrup əhali mövcud
gəlirindən daha çox gəlir əldə edəcək, gəlirlər artdıqca həmin qrup əhalinin
həyatında keyfiyyətində hər tərəfli təkmilləĢmə prosesi baĢ verməyə baĢlayır və
beləliklə xoĢbəxt əhali formalaĢmağa baĢlayır. Ġstər gündəlik tələbatları məsələn
qida məhsulları, istər təhsili, istər istirahət tərzi təkmilləĢməyə baĢlayır. ĠnkiĢaf
etmiĢ Avropa ölkələrinin çoxunda təbii resurslar olmamasına baxmayaraq, əhalinin