22
içindeki toplam GSYİH’sinin 786,3 milyar dolar olduğu düşünüldüğünde Türkiye’nin ciddi
bir lojistik pazar potansiyeline sahip olduğu görülmektedir.
Ş
ekil 9: Türkiye'de lojistik faaliyetlerde dı
ş
kaynak kullanımı (2007)
Lojistik hizmet sağlayıcı pazarının büyüklüğü lojistik faaliyetlerinde dış kaynak kullanım
oranıyla doğru orantılıdır. Lojistik faaliyetlerinde dış kaynak kullanımını belirlemek
amacıyla 2007 yılında 287 firma üzerinde bir çalışma yapılmıştır. Çalışmada firmalar Ticaret
Odalarına kayıtlı ilk 500 firma arasından seçilmiş ve derinlemesine mülakat yöntemi
kullanılmıştır. Bu çalışmaya katılan firmaların %71’i lojistik faaliyetleri için dış kaynak
kullandıklarını belirtmişlerdir. Dış kaynak kullanmayan firmaların %53’ü yakın gelecekte
dış kaynak kullanımını düşüneceklerini belirtmişlerdir. Şekil 9’da bu çalışmanın değişik
lojistik hizmetleri ile ilgili sonuçları yer almaktadır. Taşımacılık ve depolamanın en çok dış
kaynak kullanılan faaliyetler olması ise yurtdışında yapılan benzer çalışmaların sonuçları ile
benzerlik göstermektedir. Türkiye’de gümrük işlemlerinin karmaşıklığı bu alanda dış
kaynak kullanımını yüksek tutmaktadır. Yine bu çalışmaya göre dış kaynaklı lojistik
hizmetleri maliyetinin toplam lojistik maliyetine oranını %40 olarak belirtilmiştir. Bu oran
ABD’de %33, Avrupa’da ise %55 seviyesindedir.
Yurtiçi kara taşımacılığı
Uluslararası kara taşımacılığı
Gümrük
Müşteri deposuna dağıtım
Konteynır taşımacılığı
Son tüketiciye dağıtım
Hava taşımacılığı
Gümrüklü depo
Depo
İhracat-ithalat operasyonları
Tersine lojistik
Intermodal taşımacılık
Ro-ro taşımacılığı
Paketleme
Etiketleme
Dağıtım merkezi
Demiryolu taşımacılığı
Liman operasyonları
Dökme yük taşımacılığı
Shrinkwrap paketleme
Paletleme
Krosdok
Konsolidasyon
Proje taşımacılığı
Kalite kontrol
Bröşür hazırlanması ve basılması
e-sipariş tamamlanması
VMI
Operasyonel raporlama
İşbirlikli planlama ve tahminleme
Hafif montaj-demontaj
Kaynak: Akta
ş
, Ülengin, A
ğ
aran, Önsel, 2011,
Transportation Research: Part C
Planlanan
Kullanılan
23
3.
TÜRKİYE’NİN 2023 HEDEFLERİNE YÖNELİK ULAŞTIRMA VE LOJİSTİK
STRATEJİLERİ
Taşımacılık, hâlihazırda Türkiye’nin AB’ye uyum süreci gündeminde yer alan beş önemli
başlık arasındadır. AB’ye uyum süreci; altyapı, araçlar ve çevre standartları ile uyumu,
lojistik ağın geliştirilmesini ve dış ticaret politikalarının iyileştirilmesini kapsamaktadır.
Türkiye’deki mevcut taşımacılık ağı, özellikle otoyollar, kara yolları ve demir yollarının
yoğunluğu bakımından, EU-27 standartlarının gerisindedir. Bu nedenle ulaştırma ve lojistik
sektörüne yönelik yatırımlar hız kazanmıştır.
Şekil 10, 2003 ve 2012 yılları arasında ulaştırma ve haberleşme yatırımlarının sektörel
dağılımını göstermektedir. Bu süre zarfında toplam gerçekleşen yatırım 134 milyar TL’ye
ulaşmıştır (2012 fiyatlarıyla) ve en büyük payı %64 ile karayolu yatırımları almıştır.
Karayolu yatırımları ağırlıklı olarak bölünmüş yol (otoyollar, bölünmüş devlet ve il yolları)
yapımı çalışmalarından oluşmaktadır. 2003 yılında 6.101 km uzunluğunda olan bölünmüş
yol ağı 2012 yılı sonunda 22.100 km’ye ulaşmıştır. 2003 yılı ile bütçesi ile 2013 bütçesi
karşılaştırıldığında bütün sektörlere yapılan yatırımların arttığı görülmektedir (bkz. Şekil
11). Karayolu yatırımlarının payının %64’ten %28’e düştüğü, demiryolu yatırımlarının
payının ise %20’den %56’ya çıktığı görülmektedir.
Ş
ekil 10: 2003-2012 ula
ş
tırma ve haberle
ş
me yatırımlarının sektörel da
ğ
ılımı
Ş
ekil 11: Ula
ş
tırma ve haberle
ş
me yatırımlarının yıllar içinde de
ğ
i
ş
imi
Kaynak: Ula
ş
tırma Denizcilik ve Haberle
ş
me Bakanlı
ğ
ı
Not: 2012 Fiyatlarıyla
Kaynak: Ula
ş
tırma Denizcilik ve Haberle
ş
me Bakanlı
ğ
ı
24
2013 yılı yatırım harcamaları içinde en büyük payı demiryolu yatırımları almaktadır. Bu
durum demiryolu altyapısına verilen öneme işaret etmektedir. Ulaştırma Denizcilik ve
Haberleşme Bakanlığı’nın 2023 yılı hedefleri içerisinde demiryolunun yük taşımacılığındaki
payını %15’in üzerine çıkarılması, yolcu taşımacılığında ise %10’un üzerine çıkarılması yer
almaktadır. Karayolunun payının ise yükte %60, yolcuda %72 oranına çekmek
hedeflenmektedir. Bu hedefler ulaştırma türleri arasında dengelerin ve etkin
koordinasyonun sağlanmasına yönelik hedeflerdir. 2023 hedefleri arasında ayrıca can ve
mal güvenliğinin artırılması ve çevre üzerindeki etkilerin azaltılması yer almaktadır.
Karayolu ulaşımı için 2023 hedefleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:
•
32.000 km toplam bölünmüş yol uzunluğu
•
7.500 km toplam otoyol uzunluğu
•
67.000 km toplam karayolu uzunluğu
•
Karayolu ağının tamamının Bitümlü Sıcak Karışık (BSK) asfalta dönüştürülmesi
•
Halen 3,97 olan 100 milyon taşıt × km başına düşen ölün oranının 1,00’ın altına
düşürülmesi
Demiryolu ulaşımı için 2023 hedefleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:
•
30.000 km toplam demiryolu uzunluğu
•
11.000 km hızlı tren işletmeciliği yapılan demiryolu (yukarıdaki toplama dahil)
•
8000 yük vagonu
•
Raylı taşıt sanayinin geliştirilmesi
•
Başta Hicaz Demir yolu olmak üzere, Kavkaz-Samsun-Basra, Kars-Tiflis-Bakü,
Güneydoğu Asya, İstanbul-Basra, Kuzey Demiryolu Koridoru, gibi ülkemizi demir
yolu ile bölge ülkelerine bağlayacak yeni koridor vebağlantıların oluşumuna yönelik
bölgesel projelerin gerçekleştirilmesi
Havayolu ulaşımı için 2023 hedefleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:
•
350 milyon/yıl yolcu kapasiteli havaaalanı ağı
•
750 uçaklık (en az 100 geniş gövde, 450 dar gövde, 200 bölgesel uçak) Türk Sivil
Hava taşımacılık filosu
•
5.000 uçağa bakım verebilecek en az 2 adet uçak bakım ve eğitim merkezi
niteliğinde havaalanı
•
Uluslararası tanınırlığı olan bir uçak fabrikası
Denizcilik sektörü için 2023 hedefleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:
•
Limanlarımızda 850 milyon ton yük elleçlenmesi
•
Limanlarımızda 32 milyon TEU konteyner elleçlenmesi
•
Türk ticaret yüklerinin en az %50’sinin Türk sahipli gemilerle taşınması
•
Türk tersanelerinin global siparişte ilk 5 içinde yer almaları
Kentsel ulaşımda kentlilerin toplumsal yaşam içindeki olanak ve hizmetlere daha kolay
erişebilmelerini sağlamaya yönelik bazı stratejiler belirlenmiştir. Kent merkezlerinde araç
yoğunluğunu azaltmak için otoparkların düzenlenmesi, toplu taşıma kullanımının